Κρούσοβο

Το Κρούσοβο (σλαβομακεδονικά: Крушево‎‎, Kruşova Τουρκικά, Crushuva στα βλάχικα, και Krushevë στα αλβανικά) είναι πόλη της Βόρειας Μακεδονίας με 5.330 κατοίκους (2002). Αποτελεί έδρα του ομώνυμου δήμου.

Κρούσοβο
Σημαία Έμβλημα
Κρούσοβο 41°22′12″N 21°14′54″E
Χώρα	Βόρεια Μακεδονία
Διοικητική υπαγωγή	Δήμος Κρουσόβου
Υψόμετρο	1.350 μέτρα
Πληθυσμός	4.104 (2021)
Ταχ. κωδ.	7550
Τηλ. κωδ.	048
Ζώνη ώρας	ώρα Κεντρικής Ευρώπης θερινή ώρα Κεντρικής Ευρώπης
Ιστότοπος	Επίσημος ιστότοπος
Σχετικά πολυμέσα

Άποψη του Κρουσόβου με την εκκλησία του Αγίου Ιωάννη (Свети Јован)

Τοποθεσία

Το Κρούσοβο βρίσκεται 80 χμ. βορειοδυτικά από το Μοναστήρι και 50 χμ. δυτικά του Περλεπέ σε υψόμετρο 1.350 μέτρων και περιστοιχίζεται από πυκνά δάση.

Ιστορία

Κληροδότημα υπέρ του ελληνικού σχολείου στο Κρούσοβο το 1853

Ως τα μέσα του 18^ου αιώνα δεν ήταν παρά ένα χωριό που αργότερα έγινε κωμόπολη γιατί ο πληθυσμός αυξήθηκε πολύ από τους καινούργιους κατοίκους του Κρουσόβου που εγκαταστάθηκαν σ΄αυτό από τη νότια Μακεδονία για ν΄αποφύγουν τους διωγμούς των Κονιάρων Τούρκων κι από την Ήπειρο και την Αλβανία για ν΄αποφύγουν τους μουσουλμάνους Αλβανούς. Έτσι στις παραμονές της εξέγερσης του Ίλιντεν ο πληθυσμός του έφτανε τις 18.000 κι απ΄αυτές τη μεγάλη πλειοψηφία την αποτελούσαν βλαχόφωνοι ελληνικής συνείδησης (σήμερα οι Βλάχοι αποτελούν περίπου το 19-20%). Υπήρχαν και αρκετοί σλαβόφωνοι πατριαρχικοί, ενώ οι εξαρχικοί βουλγαρόφρονες ήταν πολύ λίγοι. Τούρκοι δεν κατοικούσαν στο Κρούσοβο εκτός από τους εκπροσώπους των αρχών και τις οικογένειές τους. Οι Κρουσοβίτες μετανάστευαν, στα βαλκανικά κράτη, την κεντρική Ευρώπη και, οι περισσότεροι, στην Αίγυπτο. Η πόλη αυτή ήταν έδρα του επισκόπου Πρεσπών και Αχριδών, είχε λαμπρό καθεδρικό ναό, του Αγίου Νικολάου που κάηκε από τους Τούρκους τον Αύγουστο του 1903, κοινοτικό νοσοκομείο εξαρτώμενο από τον Ναό, ημιγυμνάσιο αρρένων, παρθεναγωγείο και αρκετά σχολεία κατώτερης παιδείας με εκατοντάδες μαθητών.

Ο Κρουσοβίτες Κυριάκος Λιάκος και Φωκίων Μπούκλης με τις συζύγους τους στα τέλη του 19ου αι.

Η εξέγερση του Ίλιντεν και ο Μακεδονικός Αγώνας

Το Κρούσοβο αποφάσισαν να καταλάβουν οι επαναστάτες του Ίλιντεν καθώς την επιτυχία του σκοπού τους εξασφάλιζε και το εξαιρετικά ολιγάριθμο της τοπικής τουρκικής φρουράς. Η εισβολή ενεργήθηκε τη νύχτα της Κυριακής 20ης Ιουλίου (π.ημ.) του 1903 με το σύνθημα «Ελευθερία ή θάνατος». Η πρώτη δουλειά των επαναστατών μετά την κατάληψη του Κρουσόβου ήταν να το απομονώσουν, καταστρέφοντας τις τηλεγραφικές γραμμές. Συνολικά στην περιοχή του Διοικητηρίου κάηκαν πάνω από 40 κτίρια. Στις 23 Ιουλίου κάλεσαν σε σύσκεψη τους προκρίτους των εθνικών κοινοτήτων της πόλης και σχημάτισαν μιαν ανώτατη επιτροπή από οκτώ μέλη που θα έπαιζε τον ρόλο προσωρινής κυβέρνησης. Ο σχηματισμός πολιτοφυλακής και ο εφοδιασμός των κομιτατζήζων με τρόφιμα και ρούχα στάθηκαν τα πρώτα καθήκοντα της επιτροπής αυτής.

Η κατοχή του Κρουσόβου από τους επαναστάτες κράτησε ακριβώς δέκα μέρες. Τα σώματα των επαναστατών, που είχαν στρατοπεδεύσει γύρω από το Κρούσεβο μετά την κατάληψή του, ανέρχονταν συνολικά σε χίλιους περίπου άντρες. Για να εξασφαλιστεί καλύτερα η τροφοδοσία τους, αποφασίστηκε στις 25 Ιουλίου από την ηγεσία τους, να επιβάλει η ανώτατη επιτροπή φορολογία στους εύπορους κατοίκους του. Καθορίστηκε και το ποσόν, από 5-30 λίρες οθωμανικές για κάθε άτομο, ανάλογα με την περιουσιακή του κατάσταση και διατάχτηκε η είσπραξή του. Όμως τα μέλη της επιτροπής που ήταν Έλληνες αρνήθηκαν να εκτελέσουν τη διαταγή και για τούτο παύθηκαν.

Η τουρκική αντίδραση κατά της εξέγερσης άρχισε στη Δυτική Μακεδονία, όπου η κατάσταση ήταν αρκετά σοβαρή και στράφηκε πρώτα εναντίον του Κρουσόβου, το οποίο, καθώς γειτόνευε με το Μοναστήρι, ήταν ανάγκη να το ξαναπάρουν οι Τούρκοι δίχως καθυστέρηση. Η επιχείρηση αυτή ανατέθηκε στον στρατηγό Μπαχτιάρ πασά, που χαρακτηρίζονταν ως άνθρωπος βίαιος και τραχύς. Ο απολογισμός των καταστροφών που υπέστησαν οι Έλληνες στο Κρούσεβο ήταν 363 καμένα κτίρια,σπίτια και καταστήματα, αφού προηγουμένως λεηλατήθηκαν, ενώ υπερδιπλάσιος στάθηκε ο αριθμός εκείνων που μόνο λεηλατήθηκαν. Οι φονευθέντες άντρες και γυναίκες, ξεπέρασαν τους σαράντα.

Στις 23 Μαΐου 1906 εξελέγη από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, μητροπολίτης Πρεσπών και Αχριδών με έδρα το Κρούσοβο ο Γερμανός Σακελλαρίδης που επέδειξε σημαντική συμβολή κατά τον Μακεδονικό Αγώνα. Διετέλεσε μητροπολίτης Πρεσπών και Αχριδών έως τον Ιούλιο του 1909, οπότε και μετατέθηκε στην Ελευθερούπολη και το 1917 δολοφονήθηκε από τους Βούλγαρους για την εθνική του δράση.

Γνωστοί Κρουσοβίτες

• Γιάννης Μπουτάρης, Έλληνας πολιτικός, πρώην δήμαρχος Θεσσαλονίκης
• Ιωακείμ Γ΄ Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, Έλληνας αρχιερέας
• Νικόλαος Κάρεφ, επαναστάτης
• Ιωάννης Πανταζίδης (1827-1900), Έλληνας καθηγητής φιλολογίας στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
• Αλέξανδρος Σβώλος, Έλληνας νομικός και πολιτικός, πρόεδρος της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ)
• Δημήτριος Πανταζής, Έλληνας δάσκαλος, λογογράφος και δημοσιογράφος
• Νικόλαος Μπάλλας, Έλληνας συγγραφέας
• Αναστάσιος Νάλτσας, Έλληνας Μακεδονομάχος
• Κωνσταντίνος Βαβούσκος (1921-2012), Έλληνας καθηγητής αστικού και εκκλησιαστικού δικαίου του ΑΠΘ
• Χρήστος Ναούμ Τσίτσος, Έλληνας πρόκριτος

Βιβλιογραφία

• Brown, Keith (1997). «Ανάμεσα στο κράτος και την ύπαιθρο: Το Κρούσοβο από το 1903 και εφεξής». Στο: Γούναρης, Βασίλης Κ.· Μιχαηλίδης, Ιάκωβος Δ.· Αγγελόπουλος, Γιώργος Β. Ταυτότητες στη Μακεδονία. Αθηνα: Παπαζήση. σελίδες 171–195. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Kruševo στο Wikimedia Commons