Σλαβομακεδονική γλώσσα

νοτιοσλαβική γλώσσα που ομιλείται κυρίως στη Βόρεια Μακεδονία και στις γειτονικές χώρες
Αυτό το λήμμα αφορά τη σλαβική γλώσσα. Για τη διάλεκτο των αρχαίων ελληνικών, δείτε: Αρχαία μακεδονική γλώσσα‎.

Η σλαβομακεδονική, που αποκαλείται από τους ομιλητές της και σχεδόν όλους τους γλωσσολόγους[5] απλώς μακεδονική (σλαβομακεδονικά: македонски јазик, προφέρεται: [maˈkɛdɔnski ˈjazik] ( ακούστε)), είναι ινδοευρωπαϊκή[6] γλώσσα της ομάδας των νότιων σλαβικών γλωσσών. Είναι η επίσημη γλώσσα της Βόρειας Μακεδονίας. Θεωρείται διακριτή γλώσσα από σχεδόν όλους τους γλωσσολόγους, με εξαίρεση Σέρβους, Έλληνες και Βούλγαρους,[7] που τη θεωρούν διάλεκτο της βουλγαρικής[8]. Η κατηγοριοποίησή της, όμως, αποτελεί περισσότερο πολιτικό παρά γλωσσολογικό ζήτημα, καθώς οι δύο γλώσσες, μαζί με τις σερβοκροατικές διαλέκτους, αποτελούν διαλεκτικό συνεχές.[9][10][11]

Σλαβομακεδονικά
македонски јазик, македонски‎ και македонски
ΤαξινόμησηΙνδοευρωπαϊκές
Σύστημα γραφήςσλαβομακεδονικό αλφάβητο και κυριλλικό αλφάβητο
Κατάσταση
Επίσημη γλώσσαΒόρεια Μακεδονία
Αλβανία[1]
Σερβία[2]
Κόσοβο[3]
Ρουμανία[4]
Ρυθμιστής«Ινστιτούτο για τη μακεδονική γλώσσα Κρίστε Μισίρκοφ»
ISO 639-1mk
ISO 639-2mkd και mac
ISO 639-3mkd
SILMKJ
Περιοχές όπου η σλαβομακεδονική γλώσσα ομιλείται απο την πλειοψηφία του πληθυσμού (βαθύ μπλέ) ή απο μια σημαντική μειοψηφία (γαλάζιο)

Δεν έχει κάποια σχέση με την αρχαιοελληνική Μακεδονική γλώσσα που χρησιμοποιούταν στην αρχαία Μακεδονία, πέρα του ότι ανήκουν και οι δύο στην ινδοευρωπαϊκή οικογένεια.

Από το 2019 και με την εφαρμογή της Συμφωνίας των Πρεσπών, μετά από μία πολύχρονη διαμάχη η Ελληνική Δημοκρατία αναγνωρίζει ως επίσημη γλώσσα της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας τη μακεδονική, με τις δύο χώρες να σημειώνουν ότι η γλώσσα ανήκει στην ομάδα των νότιων σλαβικών γλωσσών.[12]

Ταξινόμηση

Επεξεργασία

Η σλαβομακεδονική ανήκει στον βαλκανικό γλωσσικό δεσμό και τις νότιες σλαβικές γλώσσες, μαζί με τη βουλγαρική, τη σερβική, την κροατική, τη βοσνιακή, τη μαυροβουνιακή και τη σλοβενική. Πλησιέστερη σε αυτή θεωρείται η βουλγαρική[13][14] με την οποία η μακεδονική είναι αμοιβαία κατανοητή.[15]

Η μεγάλη πλειοψηφία των γλωσσολόγων, μεταξύ των οποίων οι Βίκτορ Φρίντμαν (Victor Friedman) και Όλγα Τόμιτς (Olga Mišeska Tomić) θεωρούν τη μακεδονική διακριτή γλώσσα, στενό συγγενή της βουλγαρικής[16], και τη σχέση της με την τελευταία παρόμοια, τηρουμένων των αναλογιών, με αυτή μεταξύ των ολλανδικών και των γερμανικών[17]. Σε δημοσίευσή της, η γλωσσολόγος της σλαβικής, Α. Ιωαννίδου, αναφέρει ότι στην Ελλάδα συνήθως εκφράζονται και από επίσημα πρόσωπα παράλογες απόψεις για το ζήτημα της ύπαρξης της μακεδονικής ως χωριστής γλώσσας λόγω της σχετικά πρόσφατης γλωσσικής κανονικοποίησης της (δεκαετία 1950), μεταξύ των οποίων ο διαδεδομένος μύθος ότι πρόκειται απλώς για μια διάλεκτο και όχι για πρότυπη γλώσσα, θέση που είχαν εκφράσει παλαιότερα Έλληνες γλωσσολόγοι, όπως ο Νικόλαος Ανδριώτης, και εξακολουθεί να αναπαράγεται κυρίως από πολιτικούς. Με ανάλογο τρόπο χαρακτηρίζουν και τη θέση της Βουλγαρικής Ακαδημίας Επιστημών πως η σλαβομακεδονική αποτελεί απλώς γραπτή κανονικοποίηση μιας τοπικής βουλγαρικής διαλέκτου.[18]

Άλλοι διακεκριμένοι γλωσσολόγοι όπως οι Ότο Κρονστάινερ (Otto Kronsteiner), Βιτόρε Πιζάνι, Μάικλ Κλάιν (Michael Clyne), πιστεύουν ότι η σλαβομακεδονική αποτελεί διάλεκτο της βουλγαρικής η οποία αναδείχθηκε ως γλώσσα κυρίως για να εξυπηρετηθούν πολιτικές σκοπιμότητες[19][20][21], με την εισαγωγή σερβικών στοιχείων και την κωδικοποίησή της μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στα πλαίσια της κομμουνιστικής Γιουγκοσλαβίας. Άλλοι, όπως οι Πίτερ Τράτζιλ (Peter Trudgil), Ρίτσαρντ Χάντσον (Richard A. Hudson), Έρικ Χόμπσμπαουμ, διατείνονται πως γενικά το πρόβλημα της διάκρισης μεταξύ εθνικών γλωσσών και διαλέκτων δεν μπορεί να λυθεί με γλωσσολογικά κριτήρια[22]. Ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης έχει χαρακτηρίσει τη μακεδονική ως ψευδώνυμη γλώσσα.[23][24]

Η περιοχή της Μακεδονίας και η Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας βρίσκονται στη Βαλκανική Χερσόνησο. Οι Σλάβοι ήρθαν στη Βαλκανική Χερσόνησο τον 6ο και 7ο αιώνα μ.Χ. Στον 9ο αιώνα, οι Βυζαντινοί Κύριλλος και Μεθόδιος ανέπτυξαν το πρώτο σύστημα γραφής για τις σλαβικές γλώσσες. Αυτήν τη στιγμή, οι σλαβικές διαλέκτοι ήταν τόσο όμοιες ώστε να καταστεί δυνατόν να αναπτυχθεί η γραπτή γλώσσα στη διάλεκτο μιας μόνο περιοχής[ασαφές]. Η λογοτεχνική Σχολή της Οχρίδας ιδρύθηκε στην Οχρίδα το 886 από τον Άγιο Κλήμη της Οχρίδας, με εντολή του Βόριδος Α΄. Τον 14ο αιώνα, οι Οθωμανοί Τούρκοι εισέβαλαν και κατέκτησαν το μεγαλύτερο μέρος των Βαλκανίων, ενσωματώνοντας τη Μακεδονία στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Παρόλο που η παλαιά εκκλησιαστική σλαβονική γλώσσα παρέμεινε στάσιμη, ο προφορικός λόγος εξελίχθηκε.

Τα πρώτα λεξικογραφικά στοιχεία των σλαβομακεδονικών διαλέκτων, που περιγράφονται ως βουλγαρικά, μπορούν να βρεθούν σε ένα λεξικό του 16ου αιώνα, γραμμένο στο ελληνικό αλφάβητο. Η έννοια των διάφορων σλαβομακεδονικών διαλέκτων, που εννοούνται ως ιδιώματα της βουλγαρικής γλώσσας[εκκρεμεί παραπομπή], μπορούν να βρεθούν στο λεξικό τεσσάρων γλωσσών του Δανιήλ Μοσχοπολίτη, στα έργα του Κιρίλ Πεΐτσνοβιτς και του Ιωακείμ Καρτσόφσκι και σε κάποια Ευαγγέλια, γραμμένα στα ελληνικά[ασαφές]. Αυτά τα γραπτά που επηρεάστηκαν ή ήταν πλήρως γραμμένα στην τοπική σλαβική γλώσσα, εμφανίστηκαν στη Μακεδονία τον 18ο και τις αρχές του 19ου αιώνα και οι συγγραφείς τους αναφέρθηκαν στη γλώσσα ως βουλγαρική ή ιδίωμα της βουλγαρικής.

Το 1845 ο Ρώσος μελετητής Βίκτορ Γκριγκόροβιτς ταξίδεψε στα Βαλκάνια για να μελετήσει τις νότιες σλαβικές διαλέκτους της Μακεδονίας. Στο έργο του διαμόρφωσε για πρώτη φορά δύο ομάδες βουλγαρικών διαλέκτων: Ανατολική και Δυτική (που μιλιέται σήμερα στη Δυτική Βουλγαρία και τη Βόρεια Μακεδονία). Σύμφωνα με τα ευρήματά του, ένα μέρος της δυτικής βουλγαρικής ομάδας, που μιλιέται στη Βόρεια Μακεδονία, χαρακτηρίζεται από ίχνη παλαιών φρασεοφωνικών φωνηέντων. Κατά τη διάρκεια της αύξησης της εθνικής συνείδησης στα Βαλκάνια, δημιουργήθηκαν πρότυπα για τις γλώσσες της Σλοβενίας, της σερβοκροατικής και της βουλγαρικής. Καθώς εξασθενούσε η τουρκική επιρροή στη Μακεδονία, σε περιοχές με σημαντικό βουλγαρικό πληθυσμό ιδρύθηκαν σχολεία που δίδασκαν τη βουλγαρική γλώσσα.

Ωστόσο, ο Ρώσος γλωσσολόγος βουλγαρικής καταγωγής, Πετάρ Ντράγκανοφ (1857-1928), μετά την επίσκεψή του στη Μακεδονία, διαφώνησε με τη λογική της «βουλγαρικής προέλευσης των σλαβομακεδονικών διαλέκτων» και ισχυρίστηκε ότι η Μακεδονία είναι ξεχωριστή εθνογεωγραφική μονάδα των Βαλκανίων και ότι οι μακεδονικές διάλεκτοι αποτελούν ξεχωριστή γλώσσα. Παρόμοιες ιδέες προτάθηκαν στα έργα του Κρίστε Μισίρκωφ. Ο Μισίρκωφ γεννήθηκε σε χωριό κοντά στην Πέλλα. Αν και λογοτεχνία είχε ήδη γραφτεί στις σλαβικές διαλέκτους της Μακεδονίας, αναμφίβολα το σημαντικότερο βιβλίο που δημοσιεύθηκε σχετικά με τη σλαβομακεδονική γλώσσα ήταν το Μακεδονικές Υποθέσεις του Μισίρκωφ, που δημοσιεύθηκε το 1903. Στο βιβλίο αυτό υποστήριζε τη δημιουργία μιας λογοτεχνικής σλαβομακεδονικής γλώσσας που θα χρησιμοποιούσε φωνητική ορθογραφία.

Μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους, η νεώτερη περιοχή της Μακεδονίας μοιράστηκε μεταξύ Ελλάδας, Βουλγαρίας, Σερβίας και Αλβανίας. Η Σερβία κατέλαβε την περιοχή που σήμερα είναι η Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας, ενσωματώνοντάς την στο Βασίλειο ως «Νότια Σερβία». Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η Γιουγκοσλαβική Μακεδονία έγινε γνωστή ως Μπανόβινα του Βαρδάρη και η γλώσσα της δημόσιας ζωής, της εκπαίδευσης και της εκκλησίας ήταν η σερβοκροατική. Στη Βουλγαρική Μακεδονία (του Πιρίν), οι τοπικές διάλεκτοι συνέχισαν να περιγράφονται ως διάλεκτοι της βουλγαρικής.

Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, το μεγαλύτερο μέρος της Γιουγκοσλαβικής Μακεδονίας καταλήφθηκε από τον βουλγαρικό στρατό, ο οποίος ήταν σύμμαχος του Άξονα. Η τυποποιημένη βουλγαρική γλώσσα επανεισήχθη στα σχολεία και τις εκκλησίες. Οι Βούλγαροι χαιρετίστηκαν αρχικά ως απελευθερωτές από τη σερβική κυριαρχία μέχρις ότου γίνουν συνδέσεις μεταξύ της επιβολής της βουλγαρικής γλώσσας και των μισητών σερβικών πολιτικών αφομοίωσης. Ακόμη και οι Σλαβομακεδόνες κομμουνιστές ήταν τότε φιλοβούλγαροι, αλλά αργότερα οι Βούλγαροι θεωρούνταν κατακτητές από το κομμουνιστικό κίνημα. Ωστόσο, υπήρχαν φιλοβουλγαρικές ομάδες που υποστήριζαν την ανεξαρτησία ως ένα δεύτερο βουλγαρικό κράτος, και άλλοι που υποστήριζαν την ένωση με τη Βουλγαρία.

Το τελικό συμπέρασμα ήταν σχεδόν όλη η Μπανόβινα του Βαρδάρη (οι περιοχές που έγιναν γεωγραφικά γνωστές ως Μακεδονία του Βαρδάρη) να ενσωματωθεί στη Σοσιαλιστική Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας ως η Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Μακεδονίας να έχει επίσημη γλώσσα τη σλαβομακεδονική. Η σλαβομακεδονική γλώσσα κηρύχτηκε επίσημη γλώσσα της Δημοκρατίας της «Μακεδονίας» κατά την πρώτη σύνοδο της «Συνέλευσης για την Εθνική Απελευθέρωση της Μακεδονίας» που πραγματοποιήθηκε στις 2 Αυγούστου 1944. Η πρώτη επίσημη σλαβομακεδονική γραμματική αναπτύχθηκε από τον Κρούμε Κεπέσκι. Ένας από τους σημαντικότερους συντελεστές στην τυποποίηση της σλαβομακεδονικής λογοτεχνικής γλώσσας ήταν ο Μπλάζε Κόνεσκι. Το πρώτο έγγραφο που είναι γραμμένο στην τυποποιημένη λογοτεχνική γλώσσα είναι το πρώτο τεύχος της εφημερίδας Nova Makedonija το 1944.

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. Hill, P. (1999) Macedonians in Greece and Albania: A comparative study of recent developments. Nationalities Papers. σελ. 27(1)
  2. [https://web.archive.org/web/20091016012251/http://www.a1.com.mk/vesti/default.aspx?VestID=114939 Αρχειοθετήθηκε 2009-10-16 στο Wayback Machine. Macedonian language, official in Dužine and Jabuka]
  3. Focus News (4 јули, 2003) Kosovo Government Acquires Macedonian language and grammar books for Gorani Minority Schools
  4. «European Charter for Regional or Minority Languages». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Δεκεμβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 20 Αυγούστου 2011. 
  5. Danforth 2010, σελ. 581: [...] "is known by virtually all linguists as 'the Macedonian language'".
  6. Αναφορά του Ethnologue για την μακεδονική γλώσσα
  7. Danforth 2010, σελ. 577, σημ. 12.
  8. Shea J. (1997). Macedonia and Greece: The Struggle to Define a New Balkan Nation. Jefferson: McFarland. σελ. 192. ISBN 978-0786437672. 
  9. Η μακεδονική, μαζί με την βουλγαρική και την τορλακική (μεταβατικές διάλεκτοι της σερβοκροατικής), είναι επίσης μέρος του βαλκανικού γλωσσικού δεσμού, μια ομάδα γλωσσών που μοιράζονται τυπολογικά, γραμματικά και λεξιλογικά χαρακτηριστικά βασισμένα στην γεωγραφική σύγκλιση, παρά στην γενετική εγγύτητα. Τα άλλα βασικά του μέλη είναι η ρουμανική, η ελληνική και η αλβανική, όλες από τις οποίες ανήκουν σε διαφορετικά γενετικά παρακλάδια της ινδοευρωπαϊκής οικογένειας (η ρουμανική είναι ρομανική γλώσσα, ενώ η ελληνική και αλβανική αποτελούν διαφορετικά παρακλάδια). Η μακεδονική και η βουλγαρική αποκλίνουν σε μεγάλο βαθμό από τις υπόλοιπες νοτιοσλαβικές γλώσσες, την σερβοκροατική και την σλοβενική. Fortson, Benjamin W. (31 Αυγούστου 2009). Indo-European Language and Culture: An Introduction Blackwell textbooks in linguistics. John Wiley and Sons. σελ. 431. ISBN 1-4051-8896-0. Ανακτήθηκε στις 7 Αυγούστου 2014. 
  10. The Languages and Linguistics of Europe: A Comprehensive Guide. 27 Ιουλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 7 Αυγούστου 2014. 
  11. Trudgill, Peter (1992), «Ausbau sociolinguistics and the perception of language status in contemporary Europe», Διεθνές Περιοδικό Εφαρμοσμένης Γλωσσολογίας 2 (2): 167–177, doi:10.1111/j.1473-4192.1992.tb00031.x, ISSN 0802-6106 
  12. «Συμφωνία των Πρεσπών» (PDF). 
  13. Levinson, David; O'Leary, Timothy (1992), Encyclopedia of World Cultures, G.K. Hall, σελ. 239, ISBN 0-8161-1808-6 
  14. Comrie, Bernard (2009). The World's Major Languages. Routledge. σελ. 330. ISBN 978-1-134-26156-7. East South Slavonic would later developed into Bulgarian and the closely related Macedonian 
  15. Language profile Macedonian Αρχειοθετήθηκε 2009-03-11 στο Wayback Machine., Language Materials Project, International Institute, University of California.
  16. Chris Kostov, Contested Ethnic Identity: The Case of Macedonian Immigrants in Toronto, 1900-1996, Peter Lang, 2010, ISBN 3-034-30196-0, σελ. 9
  17. Friedman 2002, σ.6. «The relationship of Macedonian to Bulgarian is mutatis mutandis, comparable to that of Dutch to German»
  18. Ioannidou, Alexandra (2015). «Blaže Koneski, his successors and the peculiar narrative of a "late standardization" in the Balkans». Στο: Thede Kahl· Johannes Kramer· Elton Prifti. Romanica et Balcanica: Wolfgang Dahmen zum 65. Geburtstag. Jenaer Beitraege zur Romanistik. 7. Μόναχο: Akademische Verlagsgemeinschaft Muenchen. σελ. 368. 
  19. Kronsteiner, Otto, Der Zerfall Jugoslawiens und die Zukunft der makedonischen Literatursprache: Der späte Fall von Glottotomie? Herausgeber Schriftenreihe Die slawischen Sprachen, Erscheinungsjahr 1992, σσελ. 142-171
  20. Αναφέρονται στο Chris Kostov, Contested Ethnic Identity: The Case of Macedonian Immigrants in Toronto, 1900-1996, Peter Lang, 2010, ISBN 3-034-30196-0, σελ. 9:
    α) Vittore Pisani, Il Macedonico, Paideia, Rivista Letteraria di informazione bibliografica, τόμ. 12, 1957, σελ. 250
    β) Michael Clyne (ed.), Pluricentric languages: Differing Norms in Different Nations, Berli-New york 1992, σελ. 438
  21. Κωνσταντίνος Δ. Ντίνας, Επίκουρος Καθηγητής Γλωσσολογίας, Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, Τμήματος Νηπιαγωγών Φλώρινας, Γλώσσα ή διάλεκτος; Ιδού το ερώτημα
  22. Kamusella T. The Politics of Language and Nationalism in Modern Central Europe, Springer, 2008, ISBN 0-230-58347-4, σελ. 149
  23. Μπαμπινιώτης, Γεώργιος. «tovima.gr - Γλωσσικές παραχαράξεις». tovima.gr. Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Φεβρουαρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2018. 
  24. http://www.kathimerini.gr/956454/gallery/epikairothta/politikh/apoyh-giati-den-yparxoyn-slavomakedonikh-glwssa-kai-slavomakedones
  • Danforth, Loring M. (2010). «Ancient Macedonia, Alexander the Great and the Star or Sun of Vergina: National Symbols and the Conflict between Greece and the Republic of Macedonia». Στο: Joseph Roisman, Ian Worthington. A Companion to Ancient Macedonia. Blackwell Companions to the Ancient World. Οξφόρδη: Wiley-Blackwell. 
  • Friedman, Victor A. (2002). Macedonian. Μόναχο: LINCOM EUROPA. σελ. 6. ISBN 3895860751. 

Επιπλέον ανάγνωση

Επεξεργασία
  • Ανδριώτης, Νικόλαος (1990), Το Ομόσπονδο Κράτος των Σκοπίων και η γλώσσα του, Τροχαλία, Αθήνα.
  • Ιωαννίδου, Αλεξάνδρα (1997), «Τα σλαβικά ιδιώματα στην Ελλάδα. Γλωσσολογικές προσεγγίσεις και πολιτικές αποκλίσεις», στο: Αγγελόπουλος Γ., Γούναρης Βασίλης, Κ., Μιχαηλίδης Ιάκωβος, Δ., Ταυτότητες στη Μακεδονία, Παπαζήσης, Αθήνα.
  • Κωστόπουλος, Τάσος (2002), Η απαγορευμένη γλώσσα. Κρατική καταστολή των σλαβικών διαλέκτων στην ελληνική Μακεδονία, Μαύρη Λίστα, Αθήνα.
  • Λιθοξόου, Δημήτρης (1-3/2003), «Η μητρική γλώσσα των κατοίκων του ελληνικού τμήματος της Μακεδονίας πριν και μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών», Θέσεις 38.
  • Σκορδύλης, Κώστας (1994), «Μειονότητες και προπαγάνδα στη Βόρειο Ελλάδα κατά το Μεσοπόλεμο. Μια έκθεση του Γ. Θ. Φεσσόπουλου», Ίστωρ 7.
  • Χοτζίδης, Άγγελος (1997), «Άρθρωση και δομή του μειονοτικού λόγου: Το παράδειγμα των Μογλενών και της Ζάρα», στο: Αγγελόπουλος Γ., Γούναρης Βασίλης, Κ. Μιχαηλίδης Ιάκωβος, Δ., Ταυτότητες στη Μακεδονία, Παπαζήσης, Αθήνα.
  • Horace Lunt, Grammar of the Macedonian Literary Language, Horace Lunt Αρχειοθετήθηκε 2017-06-30 στο Wayback Machine. – 1952
  • Danforth, L.M. (1995). The Macedonian Conflict: Ethnic Nationalism in a Transnational World. Princeton, NJ: Princeton University Press, ISBN 0691043566
  • Friedman, V.A. (2006). Macedonian. В: Brown, K., & Ogilvie, S. (Eds.). (2009). Concise Encyclopedia of Languages of The World. Oxford: Elsevier Ltd. ISBN 9780080877747
  • Roudometof, Victor, επιμ. (2002). Collective Memory, National Identity, and the Macedonian Question. Westport: Greenwood Publishing Group. ISBN 0-275-97648-3. 
  • Shea, J. (2008). Macedonia and Greece: The Struggle to Define a New Balkan Nation. Jefferson, NC: McFarland & Company, Inc. ISBN 0786437677

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία