Κυδώνι
Το κυδώνι είναι ο καρπός του είδους Κυδωνέα η προμήκης (διωνυμική ονοματολογία: Cydonia oblonga), του μοναδικού είδος του γένους κυδωνιά, και κατάγεται από τη νοτιοδυτική Ασία και την περιοχή του Καυκάσου. Πρόκειται για φυλλοβόλο δέντρο, που φτάνει τα 8 μέτρα σε ύψος, και είναι συγγενικό με τη μηλιά και την αχλαδιά. Ο καρπός του έχει χρώμα κίτρινο προς το χρυσό, όταν είναι ώριμο, και έχει σχήμα αχλαδιού, ενώ τρώγεται εδώ και χιλιάδες χρόνια, ως φρούτο. Το εξωκάρπιο είναι αρχικά χνουδωτό και έπειτα λείο και γυαλιστερό.[1] Το μήκος του κυμαίνεται από 7 ως 12 εκατοστά και το πλάτος του από 6 ως 9 εκατοστά. Η σάρκα του είναι λευκοκίτρινη.
Τα κυδώνια χρησιμοποιούνται ευρέως στη μαγειρική και τη ζαχαροπλαστική. Αρχικά είναι πράσινα όταν είναι άγουρα και όταν ωριμάζουν είναι κίτρινα και πολύ αρωματικά. Η πλήρης ωριμότητα του κυδωνιού απαιτεί μεσογειακό κλίμα με μακρά περίοδο θερμότητας και για αυτό ευδοκιμεί ευκολότερα σε χώρες όπως η Ελλάδα, η Πορτογαλία και άλλες με παρόμοιο κλίμα. Στη συνέχεια μπορεί να καταναλωθεί ωμό. Στις λιγότερο νότιες περιοχές, με ψυχρότερο εύκρατο κλίμα, αυτό δεν συμβαίνει, εκτός από ορισμένες ποικιλίες με σύντομο κύκλο καρποφορίας (κυδώνι Aromatnaya, κυδώνι Kuganskaya), οι οποίες μερικές φορές μπορούν να φτάσουν σχεδόν σε πλήρη ωριμότητα σε ένα ιδιαίτερα ζεστό φθινόπωρο. Διαφορετικά, τα κυδώνια παραμένουν σκληρά, στυπτικά και όξινα και μπορούν να καταναλωθούν μόνο μετά το μαγείρεμα.
Προέλευση
ΕπεξεργασίαΤο φρούτο ήταν γνωστό στους Ακκάδιους, οι οποίοι το έλεγαν supurgillu[2] στα αραβικά سفرجل "σαφαριάλ" = κυδώνια (πληθυντικός). Το σημερινό όνομα προήλθε από το quoyn (14ος αιώνας), μέσω της αρχαίας γαλλικής λέξης cooin, από το λατινικό cotoneum malum / cydonium malum, που επίσης προήλθε από το κυδώνιον μήλον.
Χρήσεις
ΕπεξεργασίαΗ θρεπτική αξία του φρούτου έγκειται κυρίως στη βιταμίνη C που περιέχει.
Το φρούτο αυτό περιέχει επίσης πολλή τανίνη και λιθώδη κύτταρα. Η κύρια χρήση των κυδωνιών είναι στη ζαχαροπλαστική. Συγκεκριμένα, από το φρούτο φτιάχνονται γλυκά κουταλιού, πελτές, κυδωνόπαστα και μαρμελάδες. Μάλιστα, ο όρος «μαρμελάδα» σήμαινε αρχικά μαρμελάδα από κυδώνια και προήλθε από την πορτογαλική λέξη marmelo, που σημαίνει «κυδώνι».[3][4]
Το ωμό κυδώνι χρησιμοποιείται ως βότανο κατά της διάρροιας. Επίσης, οι σπόροι του έχουν αποχρεμπτικές και μαλακτικές ιδιότητες.
Ποικιλίες
Επεξεργασία
Η συλλογή των καρπών γίνεται όταν ωριμάσουν καλά πάνω στην κυδωνιά. Συνήθως η κοπή τους γίνεται με μέρος του ποδίσκου και αυτό συντελεί στη διατήρησή τους. Πολύ γνωστές ποικιλίες κυδωνιών στον ελληνικό χώρο είναι τα μηλοκύδωνα ή ψωμοκύδωνα, των οποίων ο καρπός είναι στρογγυλός. Υπάρχει επίσης η ποικιλία μαμούθ, που οφείλει την ονομασία της στον τεράστιο καρπό της. Ο καρπός της ποικιλίας αυτής χρησιμοποιείται και ως επιτραπέζιος.
Στον πολιτισμό και τη λαϊκή κουλτούρα
Επεξεργασία- Ένας από τους άθλους του Ηρακλή ήταν να κλέψει τα χρυσά μήλα των Εσπερίδων. Ορισμένοι μελετητές πιστεύουν ότι αυτά τα φρούτα ήταν πιθανότατα κυδώνια.[5]
- Αρχαίοι Έλληνες ποιητές όπως ο Ίβυκος και ο Αριστοφάνης χρησιμοποίησαν τα κυδώνια ως σκωπτικό όρο για τα εφηβικά στήθη.[6]
- Στους Βίους παραλλήλους του Πλουτάρχου, λέγεται ότι ο Σόλων θέσπισε διάταγμα με βάση το οποίο «η νύφη και ο γαμπρός θα έπρεπε να κλείνονταν σε ένα δωμάτιο και να φάνε ένα κυδώνι μαζί».[7] Αναφέρεται, επίσης, στην ελληνική μυθολογία ότι ο Πάρις προσέφερε στη θεά Αφροδίτη ένα κυδώνι. Ο καρπός ήταν επίσης γνωστός στους Ρωμαίους.
- Σε ορισμένες περιοχές των Βαλκανίων, γεννιέται ένα μωρό, φυτεύεται μια κυδωνιά ως σύμβολο γονιμότητας, αγάπης και ζωής.[8]
- Στον πίνακα Καλάθι με φρούτα (περίπου 1597-1600) του Ιταλού ζωγράφου Καραβάτζο, που βρίσκεται στην αμβροσιανή βιβλιοθήκη του Μιλάνου, ανάμεσα στα φρούτα απεικονίζεται και ένα κυδώνι.[9]
- Ο Ολλανδός ζωγράφος Βίνσεντ βαν Γκογκ δημιούργησε το 1887 τον πίνακα Νεκρή φύση με κυδώνια.[10]
- Το Κυδώνιον μήλον (2006) είναι μια ποιητική συλλογή του Κύπριου ποιητή Κυριάκου Χαραλαμπίδη.[11]
Δείτε επίσης
ΕπεξεργασίαΠαραπομπές
Επεξεργασία- ↑ Εγκυκλοπαίδεια 2002, εκδ. 1984, τ. 10, σελ. 293.
- ↑ «Search Entry». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Σεπτεμβρίου 2007. Ανακτήθηκε στις 24 Ιουλίου 2008.
- ↑ Wilson, C. Anne. The Book of Marmalade: Its Antecedents, Its History and Its Role in the World Today (Together with a Collection of Recipes for Marmalades and Marmalade Cookery), University of Pennsylvania Press, Philadelphia. Revised Edition 1999. ISBN 0-8122-1727-6
- ↑ "Marmalade" in Online Etymology Dictionary, © 2001 Douglas Harper apud Dictionary.com
- ↑ Abdollahi, Hamid (2021). «Quince». Temperate fruits. Apple Academic Press. σελίδες 183–246. ISBN 9781003045861.
- ↑ Foster, Benjamin Oliver (1899). «Notes on the Symbolism of the Apple in Classical Antiquity». Harvard Studies in Classical Philology 10: 39. doi:.
- ↑ Πλούταρχου, Σόλων, 20 [1]
- ↑ Carlton, Deb (2013). «Quince». Στο: Cumo, Christopher, επιμ. Encyclopedia of Cultivated Plants: From Acacia to Zinnia, Volume III. Santa Barbara, Calif.: ABC-CLIO. σελίδες 855–858. ISBN 978-1-59884-775-8.
- ↑ Μουντουφάρης, Σταύρος (26 Μαΐου 2021). «Ζωή και θάνατος σε ένα…. ανατρεπτικό «καλάθι με φρούτα» από τον Καραβάτζιο». MUNDUS EST- travel stories. Ανακτήθηκε στις 25 Μαρτίου 2025.
- ↑ Κετίπη, Μαρία (2019). «Δηµιουργική Γραφή και Ζωγραφική. Διήγηµα εµπνευσµένο από την "Έναστρη Νύχτα" του Vincent Van Gogh». apothesis.eap.gr (Διπλωµατική Εργασία). Άμφισσα: ΕΑΠ. σελ. 28.
- ↑ «Κυδώνιον μήλον». www.biblionet.gr. Ανακτήθηκε στις 25 Μαρτίου 2025.
Βιβλιογραφία
Επεξεργασία- Νέα Εγκυκλοπαιδεία. Εκδ. Μαλλιάρης-Παιδεία, 2006, τ. 13, σελ. 410.