Λόραντ Έτβες
Ο Βαρόνος Λόραντ Έτβες ντε Βαζάροσνάμενυ (Loránd Eötvös de Vásárosnamény ή báró Eötvös Loránd Ágoston, 27 Ιουλίου 1848 – 8 Απριλίου 1919), συχνότερα αναφερόμενος ως βαρόνος Ρολάνδος φον Έτβος (Baron Roland von Eötvös) στην ελληνική και αγγλική βιβλιογραφία[4] ήταν Ούγγρος φυσικός, γνωστός σήμερα για το έργο του στη βαρύτητα και στην επιφανειακή τάση, καθώς και για την εφεύρεση του στροφικού εκκρεμούς.
| Λόραντ Έτβες | |
|---|---|
.jpg) | |
| Όνομα στη μητρική γλώσσα | Eötvös Loránd (Ουγγρικά) |
| Γέννηση | 27 Ιουλίου 1848[1][2][3] Βούδα |
| Θάνατος | 8 Απριλίου 1919[1][2][3] Βουδαπέστη |
| Υπηκοότητα | Ουγγαρία |
| Σπουδές | Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης |
| Τέκνα | Ilona von Eötvös και Rolanda von Eötvös |
| Γονείς | József Eötvös |
| Επιστημονική σταδιοδρομία | |
| Ερευνητικός τομέας | φυσική |
| Αξίωμα | president of the Hungarian Academy of Sciences (3 Μαΐου 1889, 5 Οκτωβρίου 1905) και Minister of Education and Religious Affairs of Hungary (10 Ιουνίου 1894, 15 Ιανουαρίου 1895) |
| Ιδιότητα | φυσικός, μαθηματικός, διδάσκων πανεπιστημίου, ακαδημαϊκός, πολιτικός, μηχανικός και εφευρέτης |
| Διδακτορικός καθηγητής | Χέρμαν φον Χέλμχολτς, Γκούσταβ Κίρχοφ, Λέο Κόνιγκσμπεργκερ και Ρόμπερτ Μπούνσεν |
| δεδομένα () | |
Βιογραφικά στοιχεία Επεξεργασία
Ο Λόραντ Έτβες, που γεννήθηκε τη χρονιά της Ουγγρικής Επαναστάσεως, ήταν γιος του βαρόνου Γιόζεφ Έτβες του Βαζάροσνάμενυ (1813–1871), γνωστού ποιητή, συγγραφέως και φιλελεύθερου πολιτικού, υπουργού εκείνη την εποχή και με σημαντικό ρόλο στην ουγγρική πνευματική και πολιτική ζωή του 19ου αιώνα. Μητέρα του ήταν η ευγενούς καταγωγής Αγνή Ρόστυ ντε Μπάρκοζ (Agnes Rosty de Barkócz, 1825-1913). Αδελφός της ήταν ο Παλ Ρόστυ ντε Μπάρκοζ (1830-1874), πρωτοπόρος φωτογράφος και εξερευνητής, που είχε επισκεφθεί τις ΗΠΑ, το Μεξικό, την Κούβα και τη Βενεζουέλα μεταξύ του 1857 και του 1859.
Ο Λόραντ αρχικώς σπούδασε νομικά, αλλά σύντομα άλλαξε στη φυσική και πήγε στο εξωτερικό για να φοιτήσει στη Χαϊδελβέργη και στο Καίνιγκσμπεργκ. Επιστρέφοντας με διδακτορικό, έγινε καθηγητής πανεπιστημίου στη Βουδαπέστη και διεδραμάτισε ηγετικό ρόλο στην ουγγρική επιστήμη επί σχεδόν μισό αιώνα. Κέρδισε διεθνή φήμη πρώτα από την έρευνά του στο τριχοειδές φαινόμενο και κατόπιν για τις εκλεπτυσμένες πειραματικές μεθόδους του και εκτεταμένες αντίστοιχες μελέτες της βαρύτητας.
Ο Έτβες είναι σήμερα γνωστός ιδιαίτερα για τη μελέτη και πειραματική υποστήριξη της ισοδυναμίας της βαρυτικής και της αδρανειακής μάζας (της λεγόμενης «ασθενούς αρχής της ισοδυναμίας»). Μελέτησε επίσης τη βαρυτική βαθμίδα σε διάφορα μέρη της επιφάνειας της Γης. Η αρχή της ισοδυναμίας ενέπνευσε στον Αϊνστάιν τη Γενική θεωρία της σχετικότητας, στα θεμέλια της οποίας βρίσκεται, με το πείραμα του Eötvös να αναφέρεται από τον Αϊνστάιν στη δημοσίευσή του το 1916 με τίτλο «Τα θεμέλια της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας». Οι μετρήσεις της βαρυτικής βαθμίδας είναι σημαντικές στην εφαρμοσμένη γεωφυσική, όπως στον εντοπισμό κοιτασμάτων πετρελαίου.
Από το 1886 μέχρι τον θάνατό του, ο Έτβες δίδασκε και ερευνούσε στο Πανεπιστήμιο της Βουδαπέστης, το οποίο το 1950 πήρε το όνομά του. Το 1894-1895 διετέλεσε υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων της Ουγγαρίας. Απεβίωσε σε ηλικία 70 ετών και τάφηκε στο Κοιμητήριο Κερέπεσι της Βουδαπέστης.
Μεταξύ των βοηθών του Έτβες βρισκόταν και ο μετέπειτα αξιόλογος επιστήμονας Ράντο φον Κεβεσλιγκέτι (Radó von Kövesligethy).
Ο στροφικός ζυγός Επεξεργασία
Μία παραλλαγή παλαιότερης εφευρέσεως, του στροφικού ζυγού (βλ. π.χ. Πείραμα του Κάβεντις), το εκκρεμές του Eötvös, που σχεδίασε ο Ούγγρος επιστήμονας, είναι ένα ευαίσθητο επιστημονικό όργανο για τη μέτρηση της πυκνότητας των υποκείμενων στρωμάτων πετρωμάτων. Η συσκευή προσδιορίζει όχι μόνο τη διεύθυνση της δυνάμεως της βαρύτητας, αλλά και τη μεταβολή της οριζόντιας συνιστώσας της. Από αυτά τα δεδομένα προσδιορίζεται η κατανομή των μαζών στον φλοιό της Γης. Το εκκρεμές του Έτβες δεν κατοχυρώθηκε ποτέ με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, αλλά μετά την επίδειξη της ακρίβειάς του και πολλές επισκέψεις στην Ουγγαρία από το εξωτερικό, πολλά όργανα εξάχθηκαν σε ολόκληρο τον κόσμο και τα πλουσιότερα κοιτάσματα πετρελαίου στις ΗΠΑ ανακαλύφθηκαν με τη χρήση του. Το εκκρεμές βρήκε επίσης εφαρμογή στη στήριξη της αρχής της ισοδυναμίας αδρανειακής και βαρυτικής μάζας, με κίνητρο την προσφορά ενός βραβείου.
Να πώς περιγράφει ο Έτβες την εφεύρεσή του:
«Αυτό που χρησιμοποίησα ως όργανο ήταν ένα απλό, ίσιο ραβδί, με μάζες σε αμφότερα τα άκρα του και τοποθετημένο μέσα σε μεταλλικό κουτί για προστασία από τον άνεμο και τις μεταβολές της θερμοκρασίας. Κάθε ξεχωριστή μάζα ασκεί πάνω στο ραβδί αυτό μία δύναμη. Αλλά το νήμα από το οποίο κρέμεται φέρνει αντίσταση σε αυτή στρεφόμενο, με τη στροφή του να μάς δείχνει το ακριβές μέτρο των δυνάμεων που ασκούνται πάνω στο ραβδί. Αυτός είναι ένας ζυγός Coulomb και αυτό είναι όλο. Είναι απλός όπως το φλάουτο του Άμλετ, το μόνο που χρειάζεται είναι να γνωρίζετε πώς να το παίζετε και, ακριβώς όπως ο μουσικός που μπορεί να σάς ευχαριστήσει με θαυμάσιες παραλλαγές, ο φυσικός μπορεί με αυτόν τον ζυγό, με όχι μικρότερη ευχαρίστηση, να προσδιορίζει τις λεπτότερες παραλλαγές της βαρύτητας. Με τον τρόπο αυτό μπορούμε να διεισδύσουμε σε τέτοιο βάθος στον φλοιό της Γης, που ούτε τα μάτια μας, ούτε οι βαθύτερες γεωτρήσεις μας θα μπορούσαν να φθάσουν.»
Ονομάσθηκαν προς τιμή του Επεξεργασία
- Το eotvos, μια μονάδα βαρυτικής βαθμίδας
- Το φαινόμενο Eötvös στη γεωδαισία
- Ο αριθμός Eötvös στη δυναμική των ρευστών
- Ο κανόνας του Eötvös για την εύρεση της επιφανειακής τάσεως ως συνάρτηση της θερμοκρασίας
- Το ορυκτό λορανδίτης
- Ο κρατήρας Έτβες στην αόρατη από τη Γη πλευρά της Σελήνης[5]
- Το Πανεπιστήμιο Έτβες Λόραντ, γνωστό παλαιότερα ως «Πανεπιστήμιο της Βουδαπέστης»[6]
- Ο «Διαγωνισμός Μαθηματικών Loránd Eötvös»[7]
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ 1,0 1,1 MacTutor History of Mathematics archive. Ανακτήθηκε στις 22 Αυγούστου 2017.
- ↑ 2,0 2,1 (Αγγλικά) SNAC. w6fj6brn. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
- ↑ 3,0 3,1 (Αγγλικά) Find A Grave. 9550. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
- ↑ L. Bod, E. Fishbach, G. Marx, and Maria Náray-Ziegler: One hundred years of the Eötvös experiment, – Acta Physica Hungarica, τόμος 69 (1991), σσ. 335–355
- ↑ Pickover, Clifford (2008), Archimedes to Hawking: Laws of Science and the Great Minds Behind Them, Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, σελ. 383, ISBN 9780199792689, https://books.google.com/books?id=SQXcpvjcJBUC&pg=PA383.
- ↑ Brief History of ELTE, Eötvös Loránd University, http://www.elte.hu/en/elte_brief_history, ανακτήθηκε στις 2016-05-07
- ↑ Suppa, Ercole (13 Νοεμβρίου 2007), Eötvös-Kürschák Competitions, http://www.batmath.it/matematica/raccolte_es/ek_competitions/ek_competitions.pdf, ανακτήθηκε στις 2016-05-07
Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία
- Ο Eötvös και το πείραμα STEP (βιογραφικά σχόλια και σύνοψη των ερευνών του)
- Εικονικό Μουσείο «Eötvös Loránd»