Μάχη στην Αντιόχεια του Μαιάνδρου (1211)
Συντεταγμένες: 37°52′24″N 28°34′27″E / 37.873435°N 28.574239°E Η μάχη στην Αντιόχεια του Μαιάνδρου (γνωστή και ως μάχη του Alaşehir[1]) είναι μια σημαντική σύγκρουση μεταξύ των Βυζαντινών της αυτοκρατορία της Νίκαιας και των Σελτζούκων Τούρκων. Έλαβε χώρα στην Αντιόχεια επί του ποταμού Μαιάνδρου (τουρκικά: Μεντερές), στη Φρυγία, τον Ιούνιο (πιθανά στις 17) του 1211.[2][3] Η ήττα των Σελτζούκων σταθεροποίησε την εξουσία της αυτοκρατορίας της Νίκαιας στη δυτική Μικρά Ασία.
Τα γεγονότα πριν την σύγκρουση Επεξεργασία
Όταν η Βυζαντινή Αυτοκρατορία διαμελίστηκε από τους Σταυροφόρους το 1204, ο έκπτωτος αυτοκράτορας Αλέξιος Γ΄ Άγγελος βρήκε καταφύγιο στην αυλή του Σελτζούκου σουλτάνου Καϊχοσρόη Α΄ (Kaykhusraw) στο Ικόνιο. Εν τω μεταξύ, ο Θεόδωρος Α' Λάσκαρης κατόρθωσε να εδραιώσει την εξουσία του στη δυτική Μικρά Ασία και, το 1208, ανακηρύχθηκε αυτοκράτορας του Βυζαντίου (αν και στην ιστοριογραφία, επικράτησε το κράτος του να αποκαλείται αυτοκρατορία της Νίκαιας). Ο Τούρκος σουλτάνος ενημέρωσε, διαμέσου πρεσβείας, τον Θεόδωρο για την άφιξη του πεθερού του Αλεξίου Γ΄ στο Ικόνιο, και τον κάλεσε να παραιτηθεί υπέρ του τελευταίου. Μετά την άρνηση του Θεόδωρου, ο σουλτάνος συγκέντρωσε στρατό και εισέβαλλε στα εδάφη της αυτοκρατορίας της Νίκαιας, την άνοιξη του 1211, συνοδευόμενος από τον Αλέξιο.[2][4]
Η μάχη Επεξεργασία
Ο Βυζαντινός αυτοκράτωρ της Νίκαιας συγκέντρωσε 2.000 άνδρες (από τους οποίους οι 800 ήταν αξιόμαχοι[5] "Λατίνοι" Ιταλοί μισθοφόροι),[6]. Άγνωστη παραμένει η αριθμητική δύναμη του σελτζουκικού στρατού, με τις βυζαντινές πηγές να δίνουν αριθμούς που θεωρούνται γενικά διογκωμένοι, ωστόσο σύγχρονος ιστορικός εκτιμά πως οι 20.000 που μαρτυρά ο Γρηγοράς είναι πιθανώς κοντά στην πραγματικότητα[7]. Η βυζαντινή στρατιά, με γρήγορη πορεία, στρατοπέδευσε προς στιγμήν στη Φιλαδέλφεια της Λυδίας (σημ. Alaşehir) και κατόπιν κατέφθασε έξω από την Αντιόχεια, την οποία πολιορκούσαν οι Τούρκοι του Καϊχοσρόη.
Η επίθεση ξεκίνησε από την πλευρά των Βυζαντινών, με το ιππικό των Λατίνων μισθοφόρων να επιτίθεται ορμητικά και να εξολοθρεύεται από τους Τούρκους. Ο υπόλοιπος στρατός του Λάσκαρη τράπηκε σε φυγή και οι νικηφόροι Τούρκοι έφτασαν μέχρι το βυζαντινό στρατόπεδο, όπου και σταμάτησαν για να το λεηλατήσουν.[8] Έτσι δόθηκε η ευκαιρία στον υπόλοιπο βυζαντινό στρατό να ανασυγκροτηθεί και να εφορμήσει εναντίον των αποδιοργανωμένων Τούρκων. Σε μια φάση της μάχης, ο έφιππος Λάσκαρης μονομάχησε με τον ίδιο τον Καϊχοσρόη, ο οποίος επέβαινε σε άλογο χαρακτηριστικά μεγάλων διαστάσεων, και τον σκότωσε. Οι πηγές συμφωνούν ότι, αρχικά, ο Καϊχοσρόης χτύπησε και έριξε τον Λάσκαρη από το άλογό του αλλά κατόπιν ο δεύτερος κατάφερε να ρίξει κάτω τον Καϊχοσρόη, χτυπώντας τα πόδια του αλόγου του. Καθώς ο σουλτάνος ήταν πεσμένος στο έδαφος, αποκεφαλίστηκε από τον αυτοκράτορα, κατά τις βυζαντινές πηγές, ενώ ο Ibn Bibi, Πέρσης ιστορικός στην υπηρεσία των Σελτζούκων, αναφέρει πως σκοτώθηκε από Φράγκο μισθοφόρο του αυτοκράτορα.[5] Από την άλλη, ο Γεώργιος της Πελαγονίας αναφέρει πως ο Σουλτάνος αποκεφαλίστηκε από Ρωμαίο δορατοφόρο που κάρφωσε το κεφάλι του στο δόρυ και το επέδειξε στους βυζαντινούς που γέμισαν με θάρρος[9]. Ο σελτζουκικός στρατός τράπηκε σε φυγή, ενώ ο βυζαντινός στρατός λεηλάτησε το Σελτζουκικό στρατόπεδο[7] και ο πρώην αυτοκράτορας Αλέξιος συνελήφθη, φυλακίστηκε και τελικά πέθανε κλεισμένος σε μοναστήρι.[10] Μετά τη μάχη, οι Τούρκοι μετέφεραν τη σορό του σουλτάνου τους στο Ικόνιο, όπου και την έθαψαν στο βασιλικό μαυσωλείο, στο τέμενος του Alaeddin (γνωστό σήμερα και ως Μουσείο Μεβλανά).[11]
Η θέση της Αντιόχειας του Μαιάνδρου βρίσκεται παρά την κωμόπολη Aliağaçiftliği, στο νομό Aydın της Τουρκίας. Ωστόσο, ο Ibn Bibi, δίνει την εντύπωση ότι η μάχη δόθηκε στη Φιλαδέλφεια (Alaşehir), 50 περίπου χλμ. βορειότερα.[12]
Συνέπειες της μάχης Επεξεργασία
Ο στρατός του Λάσκαρη υπέστη βαρύτατες απώλειες, ειδικά στο λατινικό ιππικό του, το οποίο καταστράφηκε σχεδόν εντελώς. Έτσι ο Λάσκαρης δεν μπόρεσε να αποκρούσει επιτυχώς μεταγενέστερη επίθεση του Λατίνου αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης και αναγκάστηκε να του παραχωρήσει εδάφη στην περιοχής της Προποντίδας (Μαρμαρά).[10] Παρ' όλα αυτά, ο θάνατος του σουλτάνου και η διάλυση του στρατού του προσέδωσε σημαντικό γόητρο στον Λάσκαρη, ενώ η σύλληψη του Αλεξίου τερμάτισε την εσωτερική αντίδραση στην εξουσία του. Μετά τη μάχη, ο αυτοκράτορας έστειλε επιστολές σε όλες τις ελληνικές επαρχίες, αναγγέλοντας θριαμβευτικά τη νίκη του και ζητώντας να τον στηρίξουν ως νόμιμο αυτοκράτορα και μελλοντικό απελευθερωτή τους από τους Λατίνους.[4] Η μάχη ελευθέρωσε την αυτοκρατορία της Νίκαιας από τη σελτζουκική πίεση και σύντομα ο γιος του Καϊχοσρόη Izz al-Din Kaykhaus έκλεισε ειρήνη με τον Λάσκαρη.[5]
Πηγές για τη μάχη Επεξεργασία
Γεγονότα γύρω από τη μάχη της Αντιόχειας του Μαιάνδρου αναφέρονται, με κάποιες διαφορές μεταξύ τους, από τους Ibn Bibi, Abu al-Fida, Γρηγόριο Ακροπολίτη, Μιχαήλ Χωνιάτη, καθώς και σε επιστολή του Λατίνου αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης Ερρίκου. Μεταγενέστερες πηγές για τη μάχη είναι οι Νικηφόρος Γρηγοράς, Εφραίμ, καθώς και ο ανώνυμος βιογράφος του αυτοκράτορα Ιωάννη Βατάτζη.[13][2]
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ Redford (1991), σ. 70.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Korobeinikov (2007), σ. 107.
- ↑ Macrides (2007), σ. 131.
- ↑ 4,0 4,1 Ιστορία Ελληνικού Έθνους τ. Θ', σ. 80.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Macrides (2007), σ. 132.
- ↑ W. Treadgold (1997), σ. 717
- ↑ 7,0 7,1 Savvides (1991), σ. 96.
- ↑ Holt κ.α. (1978), σ. 246
- ↑ G.C. Savvides, Alexis (1991). Acropolites and Gregoras on the Byzantine - Seljuk confrontation at Antioch on the Meander (A.D. 1211). English translation and commentary. σελ. 101.
- ↑ 10,0 10,1 Cambridge Medieval History, σ. 547
- ↑ Redford (1991), σ. 70
- ↑ Macrides (2007), σ. 130.
- ↑ Macrides (2007), σ. 131-132
Πηγές Επεξεργασία
- Ιστορία Ελληνικού Έθνους τ. Θ', Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών (1979).
- Holt, P.M· Lambton, A.K.S.· Lewis, B. (1978). The Cambridge history of Islam vol. 1Α - The Central Islamic Lands from Pre-Islamic Times to the First World War. Cambridge University Press. ISBN 0-521-29135-6. & (ISBN 9780521291354)
- Korobeinikov, D.· Brubaker, L.· Linardou, K. (2007). Eat, drink, and be merry (Luke 12:19): food and wine in Byzantium. Hampshire: Ashgate Publishing. ISBN 0199210675. & (ISBN 9780199210671)
- Macrides, R.J.· George Akropolites (2007). George Akropolites: the Ηistory. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0199210675. & (ISBN 9780199210671)
- Redford, Scott (1991). «The Alaeddin Mosque in Konya Reconsidered». Artibus Asiae (Zürich: Artibus Asiae Publishers) 51 (1/2): 54-74. ISSN 00043648. http://www.jstor.org/stable/3249676. Ανακτήθηκε στις 2008-10-02.
- Savvides, Alexis G.C. (1991). Acropolites and Gregoras on the Byzantine-Seljuk confrontation at Antioch-on-the Maeander (A. D. 1211). English translation and commentary. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi 15 (26): 93–101.
- The New Cambridge Medieval History. V. Cambridge University Press. 1995. ISBN 0-521-36289-X. & (ISBN 9780521362894)
- Treadgold, Warren T. (1997). A history of the Byzantine state and society. Stanford, Calif.: Stanford University Press. ISBN 0804726302.