Μανουέλ Βάθκεθ Μονταλμπάν

Ο Μανουέλ Βάθκεθ Μονταλμπάν (Manuel Vázquez Montalbán) (Βαρκελώνη, 14 Ιουνίου 1939 - Μπανγκόκ, Ταϊλάνδη, 18 Οκτωβρίου 2003) υπήρξε ένας Ισπανός πολυγραφότατος εργάτης του λόγου: δημοσιογράφος, μυθιστοριογράφος, ποιητής, δοκιμιογράφος, ανθολόγος, συντάκτης προλόγων, ευθυμογράφος, κριτικός, αλλά και γαστρονόμος.

Μανουέλ Βάθκεθ Μονταλμπάν
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα
Manuel Vázquez Montalbán (Ισπανικά)
Γέννηση14  Ιουνίου 1939 ή 27  Ιουλίου 1939
Βαρκελώνη
Θάνατος18  Οκτωβρίου 2003
Μπανγκόκ
Τόπος ταφήςCementiri de Collserola
Χώρα πολιτογράφησηςΙσπανία
Εκπαίδευση και γλώσσες
Μητρική γλώσσαΙσπανικά
Ομιλούμενες γλώσσεςΚαταλανικά
Ισπανικά
ΣπουδέςΠανεπιστήμιο της Βαρκελώνης
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητασυγγραφέας
δημοσιογράφος
πολιτικός
ιδιοκτήτης εστιατορίου
ποιητής
δοκιμιογράφος
κριτικός λογοτεχνίας
δημοσιογράφος άποψης
διδάσκων πανεπιστημίου
ΕργοδότηςΑυτόνομο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης
Πολιτική τοποθέτηση
Πολιτικό κόμμα/ΚίνημαΕνιαίο Σοσιαλιστικό Κόμμα Καταλονίας και Πρωτοβουλία για τους Πράσινους της Καταλονίας
Οικογένεια
ΣύζυγοςAnna Sallés i Bonastre
ΤέκναDaniel Vázquez Sallés
Αξιώματα και βραβεύσεις
ΒραβεύσειςΣταυρός του Αγίου Γεωργίου (1985)
Premio Planeta de Novela
Martin Beck Award (1992)
επίτιμος διδάκτωρ του Αυτόνομου Πανεπιστημίου της Βαρκελώνης
Μεγάλο βραβείο αστυνομικής λογοτεχνίας (1981)
German Crime Fiction Award (1986)
Spanish Literature National Prize (1995)
National Novel Prize (1991)
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Βιογραφία Επεξεργασία

Υπήρξε μοναχοπαίδι μιας μοδίστρας και ενός μέλους του Ενωμένου Σοσιαλιστικού Κόμματος της Καταλονίας, τον οποίο και δεν γνώρισε παρά μόνο όταν ήταν πέντε χρονών λόγω της φυλάκισής του. Ο ίδιος αποτέλεσε μέλος του κόμματος αυτού, αφότου είχε περάσει από το Frente de Liberación Popular και πριν καταλήξει στην Πρωτοβουλία για την Καταλονία (Iniciativa per Catalunya). Σπούδασε φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης και δημοσιογραφία στην Σχολή Δημοσιογραφίας της ίδιας πόλης.

Το 1962 ένα πολεμικό συμβούλιο τον καταδίκασε σε τρία χρόνια φυλάκιση λόγω της πολιτικής του δραστηριότητας. Στην φυλακή της Λιέιδα έγραψε το πρώτο του βιβλίο, το δοκίμιο Informe sobre la información. Μετά την αποφυλάκισή του ξεκινάει την δημοσιογραφική του καριέρα στο περιοδικό Triunfo κάτω από το ψευδώνυμο Sixto Cámara. Από τότε συνεργάστηκε με πολλά έντυπα μέχρι τον θάνατό του. Το 1966 απέκτησαν με την γυναίκα του , την ιστορικό Άνα Σαλιές, τον μοναδικό τους γιο, Ντανιέλ Βάθκεθ Σαλιές (Daniel Vázquez Sallés).

Το 1967 έκδωσε την πρώτη του ποιητική συλλογή, με τίτλο Una educación sentimental που την ακολούθησε το 1969 το Movimientos sin éxito. Τον ίδιο χρόνο εμφανίζεται το μυθιστόρημα Recordando a Dardé. Το 1973 γεννιέται ο πιο γνωστός του λογοτεχνικός χαρακτήρας, ο ντετέκτιβ Πέπε Καρβάλιο, στο μυθιστόρημα Yo maté a Kennedy.

Το 1995 του αποδόθηκε το Εθνικό Βραβείο Ισπανικών γραμμάτων για την προσφορά του. Πέθανε στις 18 Οκτωβρίου του 2003, στα 64 του, από ανακοπή καρδιάς ενώσω βρισκόταν στο αεροδρόμιο της Μπανγκόκ, στο ταξίδι της επιστροφής στην πατρίδα του μετά από μία σειρά διαλέξεων στην Αυστραλία. Προς τιμήν του το 2009 δόθηκε το όνομά του σε μια πλατεία στην γειτονιά του Ραβάλ της Βαρκελώνης[1].

Έργο Επεξεργασία

Ποίηση Επεξεργασία

Το ντεμπούτο του στην ποίηση το έκανε το 1963 με το Una educación sentimental και συμπεριλήφθηκε από τον Ζουζέπ Μαρία Καστελιέτ στην συλλογή Nueve novísimos poetas españoles. Στη συλλογή Memoria y deseo συγκέντρωσε όλη την ποιητική του παραγωγή από το 1967 μέχρι το 1983 για να προσθέσει στην ίδια συλλογή αργότερα μια επέκταση μέχρι το 1990 με το pero el viajero que huye en Memoria y deseo. Τα τελευταία ποιητικά έργα που θα δημοσιεύσει θα είναι ο τόμος Ciudad το 1997 και η συλλογή ερωτικής ποίησης Ars Amandi το 2001. Ο ποιητικός του λόγος χαρακτηρίζεται από την ειρωνεία και διακατέχεται πάντα από μια κριτική και αυτοβιογραφική τάση.

Μυθιστόρημα Επεξεργασία

Τα χαρακτηριστικά του ποιητικού του λόγου εμφανίζονται και στα μυθιστορήματά του. Πέραν γνωστής σειράς που έχει ως πρωταγωνίστα τον γνωστό αστυνομικό χαρακτήρα Πέπε Καρβάλιο, ξεχωρίζουν διάφορα μυθιστορήματα. Το μυθιστόρημα El Pianista (1985) αναφέρεται στον ρόλο του καλλιτέχνη στη σύγχρονη κοινωνία, ενώ το Los alegres muchachos de Atzavaraτου 1987, (Τα χαρούμενα αγόρια της Ατζαβάρα σε ελληνική μετάφραση του Τάσου Ψάρρη το 2010) αποτελεί μια ραδιογραφία της ανερχόμενης κοινωνικής ελίτ της δεκαετίας του 1980 μετά την πολύχρονη δικτατορία του Φράνκο.[2] Στο Γκαλίντεθ του 1991, (σε ελληνική μετάφραση της Βάσως Συνοδινού) αναφέρεται στο πραγματικό γεγονός της απαγωγής, βασανισμού και δολοφονίας, το 1956, του Χεσούς ντε Γκαλίντεθ, εκπροσώπου της εξόριστης κυβέρνησης των Βάσκων και εξόριστου, τότε, στις Ηνωμένες Πολιτείες[3]. Στο El estrangulador (Ο Στραγγαλιστής σε ελληνική μετάφραση του Χάρη Παπαγεωργίου) σκιαγραφεί τον σύγχρονο άνθρωπο μέσα από την αφήγηση ενός τρελού και, τέλος, στο Erec y Enide του 2002 (Ερέκ και Ενίντ, οι δοκιμασίες του έρωτα στην ελληνική μετάφραση της Βιβής Φωτοπούλου) περιγράφει τις περίπλοκες σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων με έντονη ανάδειξη του ατομισμού.[4]

Ο Πέπε Καρβάλιο Επεξεργασία

Ο Μονταλμπάν δημιούργησε μία από τους πιο επιτυχημένους χαρακτήρες του λεγόμενου αστυνομικού "μαύρου μυθιστορήματος" της ισπανικής λογοτεχνίας. Μέσω της λογοτεχνικής σειράς με πρωταγωνιστής τον Πέπε Καρβάλιο ο Μονταπλμάν χάρισε στην λογοτεχνία ένα ευρύ κοινωνικοπολιτικό, ιστορικό και πολιτισμικό χρονικό του τελευταίου τρίτου του 20ού αιώνα. Κάθε μέρος της σειράς έχει άμεση σχέση με τα ιστορικά γεγονότα της εποχής στην οποία διαδραματίζεται ενώ παράλληλα είναι το όχημα της έκφρασης των γαστρονομικών τάσεων του συγγραφέα.

Δοκίμιο Επεξεργασία

Ο Βάθκεθ Μονταλμπάν έγραψε πληθώρα δοκιμίων που σχετίζονται με μια ευρεία γκάμα θεμάτων. Το πρώτο του δοκίμιο, Informe sobre la Información αποτελεί ακόμη μια από τις καλύτερες ισπανικές μελέτες σχετικές με την δημοσιογραφία. Πολύ γνωστά έγιναν τα Crónica sentimental de España του 1971, Los demonios familiares de Franco του 1978, Un polaco en la corte del rey Juan Carlos του 1996, μια αφήγηση γύρω από την τελευταία περίοδο κυβέρνησης του Φελίπε Γκονθάλεθ,Y Dios entró en La Habana (Και ο θεός μπήκε στην Αβάνα στην ελληνική μετάφραση της Αγγελικής Αλεξοπούλου)[5], γύρω από την Κουβανική Επανάσταση και τον Φιδέλ Κάστρο, Marcos: el señor de los espejos (Μάρκος. Η επανάσταση και οι καθρέφτες στην ελληνική μετάφραση της Λήδας Παλλαντίου) και La Aznaridad, όπου περιγράφει την πρώτη θητεία του Χοσέ Μαρία Αθνάρ ως πρωθυπουργό της Ισπανίας.

Δημοσιογραφία Επεξεργασία

Οι εκδόσεις Debate έκδωσε όλο το δημοσιογραφικό έργο του Βάθκεθ Μονταλμπάν σε τρεις τόμους που ακολουθούν τις τρεις περιόδους της δημοσιογραφικής του παραγωγής. Πρώτος παρουσιάζεται ο ρόλος του ως αρθρογράφος μεταξύ 1960 και 1973, με τις διάφορες δυσκολίες στον φαλαγγικό τύπο και την καταδίκη του από το καθεστώς. Εκείνη την περίοδο εργάστηκε στο περιοδικό "Siglo 20" που έκλεισε μετά από υπουργική εντολή, στο "Hogares modernos", στις εφημερίδες "Tele/eXprés" και "Triunfo" όπου κι έγινε γνωστός με τα πρωτοποριακά του ρεπορτάζ.

Ο δεύτερος έχει τον τίτλο "Del humor al desencanto (1974-1986)" και περιγράφει την χιουμοριστική του προσέγγιση στα πράγματα με τη συνεργασία των σκιτσογράφων Φόρχες, Περίκ και των λογοτεχνών Μαρούχα Τόρρες, Ζοάν ντε Σεγάρα και Χουάν Μαρσέ. Ο τρίτος τόμος τιτλοφορείται Las batallas perdidas (1987-2003) και διαγράφει το προφίλ του ως αναγνωρισμένο πλέον δημοσιογράφο με αρθρογραφίες στις εφημερίδες "El País", "Avui" και "Interviú".[6]

Βραβεία Επεξεργασία

Ο Βάθκεθ Μονταλμπάν έλαβε πολλά βραβεία κατά τη διάρκεια της ζωής του.

1991, Εθνικό Βραβείο Πεζογραφίας, για το Galíndez. 1991, Ευρωπαϊκό Βραβείο Λογοτεχνίας, για το Galíndez. 1994, Βραβείο της Κριτικής, για το El estrangulador. 1994, Διεθνές Βραβείο Λογοτεχνίας "Ennio Flaiano", για την Autobiografía del general Franco. 1995, Εθνικό Βραβείο Ισπανικών Γραμμάτων.

Προς τιμήν του, ο σύλλογος της Μπαρσελόνα, της οποίας υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής και το Καταλανικό Κολλέγιο Δημοσιογράφων, δημιούργησαν το Διεθνές Βραβείο Δημοσιογραφίας "Manuel Vázquez Montalbán" από το 2004. Το βραβείο περιλαμβάνει δύο κατηγορίες: Αθλητική Δημοσιογραφία και Πολιτιστική-πολιτική δημοσιογραφία.

Μεταθάνατον δόθηκε το όνομά του σε μια οδό στο προάστια Χετάφε της Μαδρίτης, σε μια πλατεία στην γειτονιά του Ραβάλ της Βαρκελώνης και στο Σαν Μπαουδίλιο ντε Λιοβρεγάτ, σε ένα πολιτιστικό κέντρο στην Βαλβιδρέρα και σε ένα γυμνάσιο στο Σαν Αντριάν ντε Μπεζός.

Έργο Επεξεργασία

Ποίηση Επεξεργασία

  • 1967: Una educación sentimental
  • 1973: Movimientos sin éxito
  • 1973: Coplas a la muerte de mi tía Daniela
  • 1973: A la sombra de las muchachas sin flor
  • 1982: Praga
  • 1983: Memoria y deseo. Poesía 1967-1983
  • 1990: Pero el viajero que huye
  • 1990: Memoria y deseo. Obra poética 1967-1990
  • 1997: Ciudad
  • 2001: Ars amandi, ανθολογία ποιημάτων
  • 2008: Memoria y deseo. Poesía completa 1967-2003

Μυθιστόρημα Επεξεργασία

  • 1972: Yo maté a Kennedy. Impresiones, observaciones y memorias de un guardaespaldas - Εγώ σκότωσα τον Κένεντυ (σειρά Πέπε Καρβάλιο) - ISBN 960-375-227-4
  • 1974: Tatuaje
  • 1974: Happy end - Happy End - ISBN 960-427-009-5
  • 1977: La soledad del manager - Η μοναξιά του μάνατζερ (Πέπε Καρβάλιο) - ISBN 960-208-628-9
  • 1979: Los mares del Sur - Οι θάλασσες του νότου (Πέπε Καρβάλιο)
ελλ.μτφ. Βέρα Δαμόφλη, εκδ."Μεταίχμιο", 2001, 2006, 2015 - Ρεγγίνα Ζεβρού, εκδ. "Ζαχαρόπουλος Σ.Ι", 2001
  • 1981: Asesinato en el Comité Central, - Φόνος στην Κεντρική επιτροπή (σειρά Πέπε Καρβάλιο) - ISBN 978-960-8338-68-5
  • 1983: Los pájaros de Bangkok - Τα πουλιά της Μπανγκόκ (Πέπε Καρβάλιο) - ISBN 960-375-882-5
  • 1984: La rosa de Alejandría - Το ρόδο της Αλεξάνδρειας (σειρά Πέπε Καρβάλιο) - ISBN 960-236-143-3
  • 1985: El pianista
  • 1986: El matarife
  • 1986: El Balneario - Τα λουτρά (Πέπε Καρβάλιο) - ISBN 960-375-314-9
  • 1987: Los alegres muchachos de Atzavara - Τα χαρούμενα αγόρια της Ατζαβάρα - ISBN 978-960-03-5120-0
  • 1987:Pigmalión
  • 1987: Asesinato en Prado del Rey,
  • 1988: Cuarteto
  • 1988: El delantero centro fue asesinado al atardecer - Ο σέντερ φορ δολοφονήθηκε το σούρουπο (Πέπε Καρβάλιο) - ISBN 960-375-980-5
  • 1990: Galíndez - Γκαλίντεθ - ISBN 978-960-486-003-6
  • 1991:El laberinto griego - Ο ελληνικός λαβύρινθος (Πέπε Καρβάλιο)
ελλ.μτφ. Χ. Παπαγεωργίου, εκδ. "Δελφίνι", 1993 - Κλεοπάτρα Ελαιοτριβιάρη, εκδ. "Μεταίχμιο", 2016
  • 1992: Autobiografía del general Franco - Αυτοβιογραφία του στρατηγού Φράνκο - ISBN 960-309-116-2
  • 1993: Sabotaje olímpico - Σαμποτάζ στους Ολυμπιακούς Αγώνες (Πέπε Καρβάλιο) - ISBN 960-375-714-4
  • El hermano pequeño - Ο μικρός αδερφός (Πέπε Καρβάλιο) - ISBN 960-375-381-5
  • Roldán, ni vivo ni muerto
  • El estrangulador - Ο στραγγαλιστής - ISBN 960-16-0248-8 (έχει αποσυρθεί από την κυκλοφορία)
  • El premio - Το βραβείο (Πέπε Καρβάλιο) - ISBN 960-375-454-4,
  • La muchacha que pudo ser Emmanuelle,
  • Quinteto de Buenos Aires - Το κουιντέτο του Μπουένος Άιρες (Πέπε Καρβάλιο) - ISBN 960-03-2240-6
  • Ο César ο nada - Ή Καίσαρ ή τίποτα - ISBN 960-03-2752-1
  • El señor de los bonsáis - Ο άρχοντας των Μπονσάι - ISBN 960-375-472-2
  • El hombre de mi vida - Ο άντρας της ζωής μου (Πέπε Καρβάλιο) - ISBN 960-03-3478-1
  • Erec y Enide - Έρεκ και Ένιντ, Οι δοκιμασίες του έρωτα - ISBN 960-03-3822-1
  • Milenio Carvalho I. Rumbo a Kabul - Χιλιετία: πορεία προς την Καμπούλ (Πέπε Καρβάλιο) - ISBN 960-03-4024-2
  • Milenio Carvalho II. En las antípodas, - Χιλιετία: στους αντίποδες (Πέπε Καρβάλιο) - ISBN-13 978-960-03-4101-0

Διήγημα Επεξεργασία

  • Recordando a Dardé y otros relatos, Seix Barral, 1969
  • Historias de fantasmas, Serie Carvalho, Planeta, 1987
  • Historias de padres e hijos, Serie Carvalho, Planeta, 1987
  • Tres historias de amor, Serie Carvalho, Planeta, 1987
  • Pigmalión y otros relatos, Seix Barral, 1987, Mondadori, 2000
  • Historias de política ficción, Serie Carvalho, Planeta, 1987
  • Asesinato en Prado del Rey y otras historias sórdidas, Serie Carvalho, Planeta, 1987
  • El hermano pequeño, Serie Carvalho, Planeta, 1994
  • Cuentos blancos, Galaxia Gutenberg, 2011
  • Cuentos negros, Serie Carvalho, Galaxia Gutenberg, 2011

Δοκίμιο Επεξεργασία

  • Futbol - Ποδόσφαιρο - ISBN 978-960-455-851-3
  • Informe sobre la información
  • Manifiesto subnormal
  • Crónica sentimental de España'
  • Joan Manuel Serrat,
  • El libro gris de Televisión Española
  • Las noticias y la información
  • La vía chilena al golpe de estado
  • La penetración americana en España
  • Cien años de canción y Music Hall
  • La Capilla Sixtina: del proceso de Burgos al espíritu de febrero
  • ¿Qué es el imperialismo?
  • Diccionario del Franquismo
  • Cómo liquidaron al franquismo en dieciséis meses y un día
  • Imágenes y recuerdos. 1919-1930. La rebelión de las masas
  • L’art del menjar a Catalunya
  • Los demonios familiares de Franco
  • La cocina catalana: el arte de comer en Cataluña
  • La palabra libre en la ciudad libre
  • Historia y comunicación social
  • Las Cocinas de España: Cataluña; Extremadura; Galicia; Valenncia
  • Recetas inmorales - Ανήθικες συνταγές - ISBN 978-960-482-036-8
  • Mis almuerzos con gente inquietante
  • Crónica sentimental de la transición
  • Contra los gourmets
  • Tiempo para la mesa
  • Barcelones
  • Barcelonas
  • Rafael Ribó: l’optimisme de la raó
  • Rafael Ribó: el optimismo de la razón
  • L’esquerra neccesària
  • Las recetas de Carvalho - Οι συνταγές του Πέπε Καρβάλιο - ISBN 960-375-553-2
  • Escritos subnormales
  • Moscú de la revolución
  • Veinticinco años, veinticinco anuarios: del apagón de Nueva York a la caída del muro de Berlín
  • Gauguin
  • La literatura y la construcción de la ciudad democrática
  • Decàleg del culé
  • Novela negra, novela política
  • Felípicas (Sobre las miserias de la razón práctica)
  • Panfleto desde el planeta de los simios - Λίβελλος από τον πλανήτη των πιθήκων - ISBN 960-309-248-7
  • Pasionaria y los siete enanitos
  • Les meves receptes de cuina catalana
  • El poder- antología de textos, selección de Francisco J. Satué
  • Un polaco en la corte del rey Juan Carlos
  • El escriba sentado
  • Elogis desmesurats
  • La literatura en la construcción de la ciudad democrática
  • Y Dios entró en La Habana - Και ο θεός μπήκε στην Αβάνα - ISBN 978-960-03-4303-8
  • Marcos: el señor de los espejos - 'Μάρκος: η επανάσταση και οι καθρέφτες - ISBN 960-03-3371-8
  • Carvalho gastronómico 1. Saber ο no saber
  • Carvalho gastronómico 2. La cocina de autor en España
  • Carvalho gastronómico 3. La cocina del Mediterráneo y la mediterraneidad
  • Carvalho gastronómico 4. Beber ο no beber
  • Carvalho gastronómico 5. Guía de restaurantes obligatorios
  • Carvalho gastronómico 7. La cocina del mestizaje
  • Carvalho gastronómico 8. La cocina de los finisterres
  • Carvalho gastronómico 9. Diccionario indispensable para la supervivencia
  • Carvalho gastronómico 10. El otro recetario,
  • Geometría y compasión
  • La aznaridad
  • Jack el Decorador

Θέατρο και ραδιόφωνο Επεξεργασία

  • Guillermotta en el país de las Guillerminas, μουσικό θέαμα
  • Cuestiones marxistas, Anagrama, 1974 (también en Escritos subnormales,Seix Barral, 1989, Mondadori, 2000)
  • Flor de nit, λιμπρέτο μουσικού έργου
  • Antes de que el milenio nos separe. Carvalho contra Vázquez Montalbán, θεατρικός μονόλογος
  • María Hitler, ραδιοφωνική εκπομπή


Ως Ανθολόγος Επεξεργασία

  • Antología de la nova cançó catalana, Cultura Popular, 1968
  • Cancionero general I, Lumen, 1972
  • Cancionero general del franquismo I, Crítica, 2000
  • Cancionero general del franquismo II, Crítica, 2000

Βιβλιογραφία Επεξεργασία

  • ARENAS, Ángel Díaz, Introducción a la lectura de la obra narrativa de Manuel Vázquez Montalbán, Erfurt: Edition Reichenberger, 1995
  • CASTELLET, Josep Maria, Nueve novísimos poetas españoles, Barral Editores, 1970
  • EAUDE, Michael, Con el Muerto a Cuestas: Vázquez Montalbán y Barcelona. Alreves, 2011
  • VV.AA., Manuel Vázquez Montalbán: el compromiso con la memoria. Tamesis, 2007

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. www.tv3.cat. «Plaça dedicada a Vázquez Montalbán». Ανακτήθηκε στις 27 Μαΐου 2014. [νεκρός σύνδεσμος]
  2. Εκδόσεις Καστανιώτη. «Τα χαρούμενα αγόρια της Ατζαβάρα». Ανακτήθηκε στις 27 Μαΐου 2014. 
  3. greekbooks.gr. «ΥΠΟΘΕΣΗ ΓΚΑΛΙΝΤΕΘ. ΤΟ ΑΝΩΦΕΛΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΜΟΝΤΑΛΜΠΑΝ ΜΑΝΟΥΕΛ ΒΑΘΚΕΘ». [νεκρός σύνδεσμος]
  4. Εκδόσεις Καστανιώτη. «Ερέκ και Ενίντ, οι δοκιμασίες του έρωτα Μυθιστόρημα». Ανακτήθηκε στις 27 Μαΐου 2014. 
  5. Εκδόσεις Καστανιώτη. «Και ο θεός μπήκε στην Αβάνα». Ανακτήθηκε στις 27 Μαΐου 2014. 
  6. elmundo.es. «Debate compila la obra periodística de Manuel Vázquez Montalbán». Ανακτήθηκε στις 27 Μαΐου 2014. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία