Μανουήλ Χρυσάφης
Ο Μανουήλ Χρυσάφης (15oς αι. -περίοδος δράσης, ακμής: 1440-1463)[3] ήταν υμνογράφος της βυζαντινής εκκλησιαστικής μουσικής και μουσουργός. Θεωρείται ένας από τους σπουδαιότερους εκπροσώπους της ψαλτικής τέχνης της Υστεροβυζαντινής περιόδου.[4]
| Μανουήλ Χρυσάφης | |
|---|---|
| Γενικές πληροφορίες | |
| Γέννηση | 1440[1] |
| Θάνατος | 1463[1] |
| Χώρα πολιτογράφησης | Βυζαντινή Αυτοκρατορία |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | Ελληνικά[2] |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | υμνογράφος, ψάλτης, συνθέτης, |
| Περίοδος ακμής | 1440 - 1463 |
Βιογραφικά στοιχεία Επεξεργασία
Άκμασε στην Κωνσταντινούπολη, όπου ανήλθε μέχρι το αξίωμα του Λαμπαδάριου[5] «του περικλύτου ναού της Αγίας Σοφίας» την εποχή της Άλωσης.[6] Έγραψε πολλούς ύμνους, τους οποίους εμέλιζε ο ίδιος, θεωρητικό έργο για την εκκλησιαστική μουσική, καθώς και μουσικές συνθέσεις, που βρίσκονται διάσπαρτες σε διάφορα μεταγενέστερα της εποχής του βιβλία. Γνωστά έργα του (από τα περίπου 300 που συνέθεσε, από απλές ψαλμωδίες μέχρι περίτεχνους ύμνους σε ύφος καλοφωνικό, με επιτηδευμένα καλλωπιστικά στοιχεία)[7] είναι τα «Μεγάλα ανοιξαντάρια», «Νυν αι δυνάμεις, τα «Χερουβικά» κ.άλ.[6].
Η συχνότητα της συμπερίληψης έργων του Χρυσάφη σε διάφορες συλλογές ύμνων είναι μεγάλη και, από αυτήν την άποψη, συγκρίσιμη με εκείνη σημαντικών προγενέστερων μελοποιών, όπως οι Γλυκύς, Κορώνης, Κλαδάς και Κουκουζέλης. Από τα αυτόγραφα έργα του, έχουν διασωθεί τουλάχιστον δυο, ένα του 1458 (στη Μονή Ιβήρων του Αγίου Όρους) και ένα του 1463 (στο Τοπ Καπί της Κωνσταντινούπολης). Ο Χρυσάφης είχε σχέσεις και με το Παλάτι και την αυτοκρατορική Αυλή. Τόσο ο αυτοκράτορας Ιωάννης Η΄, όσο και ο Κωνσταντίνος ΙΑ΄, του είχαν παραγγείλει - αναθέσει συνθέσεις.[3]
Από το υμνογραφικό έργο του Χρυσάφη, το θεωρητικό κείμενο του Χρυσάφη Περὶ τῶν ἐνθεωρουμένων τῇ ψαλτικῇ τέχνῃ καὶ ὧν φρουνοῦσι κακῶς τινες περὶ αὐτῶν (1458), αναγνωρίζεται ως μεγάλης αξίας ως προς την αποσαφήνιση ζητημάτων γύρω από τη βυζαντινή μουσική θεωρία και πρακτική και την εξέλιξη της βυζαντινής ψαλτικής τον 14ο με 15ο αι.[3]
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ 1,0 1,1 1,2 (πολλαπλές γλώσσες) Virtual International Authority File. OCLC. Dublin. 237542328. Ανακτήθηκε στις 25 Μαΐου 2018.
- ↑ «Identifiants et Référentiels». (Γαλλικά) IdRef. Agence bibliographique de l'enseignement supérieur. Ανακτήθηκε στις 5 Μαρτίου 2020.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 D.E.C. [= Dimitri E. Conomos] (1991). «Chrysaphes, Manuel». Στο: Alexander Kazhdan. Oxford Dictionary of Byzantium. Νέα Υόρκη & Οξφόρδη: Oxford University Press. σελ. 450. ISBN 0-19-504652-8.
- ↑ Βλ. στη μελέτη του Γρηγορίου Θ. Στάθη, «Η ψαλτική τέχνη στην Ορθόδοξη λατρεία», σελ. 9, στο συνοδευτικό ένθετο του Τα Πάθη τα σεπτά. Η ψαλτική παράδοση της Μ. Εβδομάδας και του Πάσχα εις τον πάνσεπτο πατριαρχικό ναό του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Κωνσταντινούπολη (σετ 5LP). αρ. καταλ. ΟΠΚ 101-105. Ελληνικό Πολιτιστικό Κέντρο Λονδίνου (πρεσάρισμα: Columbia-EMI Greece, εκτύπωση Γ. Παπανικολάου). 1982.
- ↑ Σε χειρόγραφο του 1672 (κώδικας της Ιεράς Μονής Λειμώνος με αρ. 239), ο Χρυσάφης κατονομάζεται «Λαμπαδάριος του ευαγούς βασιλικού κλήρου». Σε διάφορα άλλα χειρόγραφα ονομάζεται και «Μαΐστωρ». Βλ. Γεώργιος Ι. Παπαδόπουλος (Άρχων Μέγας Πρωτέκδικος της του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας) (1904). Ιστορική επισκόπησις της βυζαντινής εκκλησιαστικής μουσικής από των αποστολικών χρόνων μέχρι των καθ΄ ημάς (1-1900 μ.Χ.). Αθήνα: Τύποις Πραξιτέλους. σελ. 98. Ο D.E. Conomos, ό.π., γράφει ότι ο Χρυσάφης ήταν Λαμπαδάριος στο Παλάτι.
- ↑ 6,0 6,1 Δ.Κου. [= Δημήτριος Ι. Κουϊμουτσόπουλος] (1931). «Χρυσάφης (Μανουήλ)». Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν. 12. Αθήνα: Εκδοτικός Οίκος Ελευθερουδάκη. σελ. 968.
- ↑ Βλ. στο «abstract» του: Spyridon Antonopoulos (2014). The Life and Works of Manuel Chrysaphes the Lampadarios, and the Figure of Composer in Late Byzantium. Διδακτορική διατριβή. Λονδίνο: City, University of London. Ανακτήθηκε στις 8 Απριλίου 2018.[νεκρός σύνδεσμος]
Πρόσθετη βιβλιογραφία Επεξεργασία
- Θεοδόσιος Β. Γεωργιάδης, Η νέα μούσα: συνοπτική ιστορική και τεχνική μουσική μελέτη, Εν Σταμπουλ: Τύποις Μάρκου Δημητριάδου, 1936.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία
- «Μανουήλ Χρυσάφης ο Α΄. Άρχων Λαμπαδάριος της Μ.τ.Χ.Ἐ.». Οἰκουμενικὸν Πατριαρχεῖον: Βυζαντινὸν Μέλος. Ανακτήθηκε στις 8-04-2018.