Νικηφόρος (καίσαρ)
| Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
Ο Νικηφόρος, λατιν. Nicephorus (γενν. τέλη της δεκαετίας τού 750: 756/758 - μετά το 712) από τη Δυναστεία των Ισαύρων ήταν καίσαρ της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Συμμετείχε σε μία συνωμοσία εναντίον τού ετεροθαλούς, μεγαλύτερου αδελφού του Λέοντα Δ΄ (βασ. 775-780), η οποία απέτυχε και ο Νικηφόρος έχασε τον τίτλο τού καίσαρα. Στην εποχή τού ανιψιού του Κωνσταντίνου ΣΤ΄ (βασ. 780-797) ήταν το κεντρικό πρόσωπο σχεδίων ανατροπής πρώτα τού βασιλιά, οπότε ο Νικηφόρος αναγκάστηκε να γίνει ιερέας και έπειτα ξανά κατά τής μητέρας εκείνου Ειρήνης της Αθηναίας (797-802). Αυτή τον τύφλωσε και τον εξόρισε σε μονή για το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του· μάλλον απεβίωσε στη νήσο Αφουσία (στα Πριγκιπόννησα) μετά το 812.
| Νικηφόρος | |
|---|---|
| Γενικές πληροφορίες | |
| Γέννηση | Δεκαετία του 750 |
| Χώρα πολιτογράφησης | Βυζαντινή Αυτοκρατορία |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | αριστοκράτης |
| Οικογένεια | |
| Γονείς | Κωνσταντίνος Ε΄ ο Κοπρώνυμος και Ευδοκία |
| Αδέλφια | Λέων Δ΄ |
| Οικογένεια | Δυναστεία των Ισαύρων |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Βιογραφία Επεξεργασία
Ήταν ο τρίτος γιος τού Κωνσταντίνου Ε΄ Αυτοκράτορα των Ρωμαίων (βασ. 741-775) και της 3ης συζύγου του Ευδοκίας Μελισσηνής. Ετεροθαλής αδελφός του (από τον 1ο γάμο τού πατέρα του) ήταν ο Λέων Δ΄ (γενν. 750). Αμφιθαλή αδέλφια τού Νικηφόρου ήταν ο μεγαλύτερος Χριστόφορος (γενν. π. 755) και οι μικρότεροι Νικήτας, Ευδόκιμος, Άνθιμος· η Ανθούσα ήταν δίδυμη με τον Νικηφόρο ή τον Χριστόφορο.
Στις 1 Απριλίου 769 η Ευδοκία στέφθηκε Αυγούστα και στην ίδια τελετή ο Χριστόφορος και ο Νικηφόρος ανήλθαν στο αξίωμα τού καίσαρα, ενώ ο Νικήτας έγινε ευγενέστατος (nobilissimus). O Ευδόκιμος και ο Άνθιμος έγιναν νωβελίσσιμοι αργότερα.
Το 775 απεβίωσε ο Κωνσταντίνος Ε΄ και τον διαδέχθηκε ο πρωτότοκος γιος του Λέων Δ΄. Αυτός κατάσχεσε μία μεγάλη ποσότητα χρυσού, που προοριζόταν για τους ετεροθαλείς αδελφούς του και τη μοίρασε στον στρατό και στους πολίτες της πόλης ως δωρεά (donativum). Αυτό προκάλεσε ρήγμα στις σχέσεις του με τους πέντε αδελφούς του. Το 776 αποκαλύφθηκε συνωμοσία με αρχηγό τον Νικηφόρο και μερικούς μεσαίων αξιωμάτων αυλικούς· ως τιμωρία ο Νικηφόρος στερήθηκε το αξίωμά του, ενώ οι άλλοι εκάρησαν μοναχοί και εστάλησαν στη Χερσώνα της Κριμαίας.
Ο Λέων Δ΄ απεβίωσε το 780 και τον διαδέχθηκε ο μόνος γιος του Κωνσταντίνος ΣΤ΄. Ο 9 ετών βασιλιάς είχε αντιβασίλισσα τη μητέρα του Ειρήνη την Αθηναία. Αυτό δεν άρεσε στους αξιωματούχους, καθώς αυτή, όχι μόνο ήταν εχθρική στη στρατιωτική δομή της εξουσίας, αλλά ήταν και βεβαιωμένη εικονόφιλη, προσκολλημένη στην ευλάβεια των ιερών εικόνων. Αυτό ήταν αίρεση για το δόγμα των εικονοκλαστών, που υποστήριζε η πολιτεία και που ήταν ιδιαίτερα δημοφιλές στον στρατό και τους αξιωματούχους τους πιστούς στη μνήμη τού Κωνσταντίνου Ε΄.
Αυτό είχε ως συνέπεια, ένας αριθμός από αυτούς, όπως ο Γρηγόριος λογοθέτης τού δρόμου (επί των εξωτερικών), ο Βάρδας πρώην στρατηγός τού Ανατολικού θέματος και ο Κωνσταντίνος διοικητής της Ανακτορικής Φρουράς (Excubitores), ευνόησαν την άνοδο τού Νικηφόρου στον θρόνο. Μόλις ενάμισι μήνα μετά την άνοδο τού Κωνσταντίνου ΣΤ΄ το σχέδιο αποκαλύφθηκε: η Ειρήνη έκανε ιερείς τον Νικηφόρο και τα αδέλφια του, που έτσι δεν μπορούσαν να είναι πια διάδοχοι, ενώ οι συνωμότες εξορίστηκαν. Για να δηλωθεί αυτό εμπρός στον λαό, ο Νικηφόρος και οι αδελφοί του εξαναγκάστηκαν να ιερουργήσουν στην Αγία Σοφία την ημέρα των Χριστουγέννων τού 780.
Τα πέντε αδέλφια δεν αναφέρονται στις πηγές μετά το 792, όταν επέστρεψε η Ειρήνη (είχε διωχθεί από τον στρατό δύο έτη πριν). Η επιστροφή της και η καταστροφική ήττα τού Κωνσταντίνου ΣΤ΄ από τους Βούλγαρους στη μάχη των Μαρκελλών, προκάλεσαν δυσαρέσκεια στο στράτευμα. Τότε μερικά τμήματα τού στρατού, τα Τάγματα, ανακήρυξαν τον Νικηφόρο ως αυτοκράτορα. Ο Κωνσταντίνος ΣΤ΄ αντέδρασε άμεσα: τύφλωσε τον θείο του και γλωσσοτόμησε τους αδελφούς εκείνου. Οι πέντε θείοι του φυλακίστηκαν σε μία μονή στα Θεραπιά.
Μετά το 792 Επεξεργασία
Ο Νικηφόρος δεν αναφέρεται ονομαστικά μετά το 792· οι πέντε αδελφοί αναφέρονται μαζί. Έτσι δεν ξέρουμε πόσο συμμετείχε στα επόμενα γεγονότα. Το Βυζαντινό Λεξικό της Οξφόρδης αναφέρει, ότι ακολούθησε τη μοίρα των αδελφών του και απεβίωσε μετά το 812.
Έπειτα από την εκτόπιση τού Κωνσταντίνου ΣΤ΄ από τη μητέρα του το 797, τα πέντε αδέλφια επισκέφθηκαν στη μονή μερικοί υποστηρικτές τους και τους έπεισαν να ζητήσουν καταφύγιο στην Αγία Σοφία. Οι οπαδοί ήλπιζαν πως ο λαός της Κωνσταντινούπολης θα ανακήρυσσε έναν από αυτούς αυτοκράτορα, αλλά αυτό δεν έγινε· καμία εξέγερση δεν υλοποιήθηκε για να τους υποστηρίξει. Τότε ο έμπιστος σύμβουλος της Ειρήνης, ο ευνούχος Αέτιος, κατάφερε να τους αποσπάσει και να τους στείλει εξορία στην Αθήνα. Εκεί έγιναν πάλι αφορμή συνωμοσίας: το 799 ο Ακάμηρος, άρχων των Σλάβων στη Βελζετία της νότιας Θεσσαλίας, μαζί με τοπικά στρατεύματα από το θέμα της Ελλάδας, σχεδίασε να ανακηρύξει έναν τους ως αυτοκράτορα. Όμως αυτό ματαιώθηκε και οι αδελφοί μετακινήθηκαν στην Πάνορμο της θάλασσας του Μαρμαρά. Οι αδελφοί τού Νικηφόρου τυφλώθηκαν.
Οι αδελφοί αναφέρονται για τελευταία φορά το 812 όταν, έπειτα από την πτώση τού Δεβελτού στους Βουλγάρους, μία ομάδα θυμωμένων στρατιωτών προσπάθησαν να ανακηρύξουν τους αδελφούς αυτοκράτορες. Τότε ο Μιχαήλ Α΄ Ραγκαβές (βασ. 811-813), αφού άφησε ελεύθερους τους στρατιώτες, μετακίνησε τους αδελφούς στην κοντινή νήσο Αφουσία, όπου απεβίωσαν αργότερα.
Πηγές Επεξεργασία
- Garland, Lynda (1999). Byzantine Empresses: Women and Power in Byzantium, AD 527–1204. New York, New York and London, United Kingdom: Routledge. ISBN 978-0-415-14688-3.
- Kaegi, Walter Emil (1981). Byzantine Military Unrest, 471–843: An Interpretation. Amsterdam, The Netherlands: Adolf M. Hakkert. ISBN 90-256-0902-3.
- Kazhdan, Alexander Petrovich, ed. (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium. New York, New York and Oxford, United Kingdom: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-504652-6.
- Rochow, Ilse (1994). Kaiser Konstantin V. (741–775). Materialien zu seinem Leben und Nachleben (in German). Frankfurt am Main, Deutschland: Peter Lang. ISBN 3-631-47138-6.
- Treadgold, Warren (1997). A History of the Byzantine State and Society. Stanford, California: Stanford University Press. ISBN 0-8047-2630-2.