Νομική Σχολή της Κωνσταντινουπόλεως (11ος αιώνας)

Μετά τη βασιλεία του Βασιλείου Β', η οποία χαρακτηρίσθηκε από μεγάλες στρατιωτικές επιτυχίες και επέκταση της εδαφικής επικράτειας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, διαμορφώθηκε μία πνευματική κίνηση κυρίως από νέους λογίους στην Κωνσταντινούπολη, η οποία επεδίωκε την οργάνωση της ανώτατης εκπαίδευσης. Αυτή η ομάδα των νέων λογίων, στην οποία διακρίνεται ο Ιωάννης Ξιφιλίνος και ο Κωνσταντίνος (μετέπειτα Μιχαήλ) Ψελλός, προσέλκυσε τον ενδιαφέρον του αυτοκράτορα και της αυλής. Ακολούθησαν διαμάχες, εάν η οργάνωση της ανώτατης εκπαίδευσης θα λάμβανε τη μορφή Φιλοσοφικής Σχολής ή Νομικής Σχολής. Το 1045 μ.Χ. ,με Νεαρά του Βασιλέως, η οποία διασώζεται, ιδρύθηκε Νομική Σχολή, ενώ παράλληλα ιδρύθηκε και Φιλοσοφική Σχολή.

Η ανάγκη για νομικώς καταρτισμένους υπαλλήλους του Κράτους έγινε πλέον κατανοητή, λαμβανομένου υπ' όψη ότι μέχρι τότε οι νέοι προσλάμβαναν νομική παιδεία εργαζόμενοι κοντά σε νομομαθείς, δικηγόρους ή συμβολαιογράφους, οι οποίοι δεν είχαν πάντοτε τη δέουσα επιστημονική καλλιέργεια. Το Νομικόν Λύκειον, που ιδρύθηκε κατά τη βασιλεία του Κωνσταντίνου Θ' του Μονομάχου, αποσκοπούσε στην ικανοποίηση της ανάγκης αυτής και η διεύθυνσή του ανατέθηκε στον Ιωάννη Ξιφιλίνο, ο οποίος ήταν σύγχρονος και φίλος του Ψελλού. Η φοίτηση στη Νομική Σχολή ήταν δωρεάν, ενώ οι αποδοχές των καθηγητών ήταν υψηλές. Πρόσβαση στη Νομική Σχολή είχαν οι πάντες, ανεξαρτήτως κοινωνικής και οικονομικής κατάστασης, υπό την προϋπόθεση ότι είχαν την απαιτούμενη μορφωτική υποδομή. Σύμφωνα με την ιδρυτική της Νεαρά, η Νομική Σχολή απέβλεπε στη νομική κατάρτιση κρατικών υπαλλήλων που θα γνώριζαν επαρκώς και θα ερμήνευαν καταλλήλως τους νόμους του Κράτους.