Ορθόδοξος Ναός του Ευαγγελισμού (Ναζαρέτ)
Ο Ορθόδοξος Ιερός Ναός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, γνωστός και ως Ορθόδοξος Ιερός Ναός του Αρχάγγελου Γαβριήλ, είναι Ελληνορθόδοξη εκκλησία που βρίσκεται στη Ναζαρέτ του Ισραήλ. Με πιθανότερη αρχική ανέγερση κατά τη βυζαντινή εποχή, ξαναχτίστηκε κατά την εποχή των Σταυροφοριών και πάλι τον 18ο αιώνα, υπό τη διοίκηση του Ζαχίρ αλ-Ουμάρ, του Άραβα κυβερνήτη της Γαλιλαίας.[1]
| Ναός του Ευαγγελισμού / Αρχαγγέλου Γαβριήλ | |
|---|---|
 | |
| Βασικές πληροφορίες | |
| Τοποθεσία | Ναζαρέτ, Ισραήλ |
| Γεωγραφικές συντεταγμένες | 32°42΄25,5΄΄ Β, 35°18′06΄΄ Α |
| Υπαγωγή | Ορθόδοξη Εκκλησία (Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων) |
| Χώρα | Ισραήλ |
| Καταστατικό | λειτουργική |
| Κατεύθυνση προσόψεως | νότια |
Γνωστός μεταξύ των Ορθόδοξων Αράβων της Γαλιλαίας που αποτελούν το ποίμνιό του ως Kniset el-Rûm (= «εκκλησιά των Ρωμιών»), ο ναός είναι κτισμένος πάνω από μία υπόγεια πηγή νερού, από την οποία κατά την Ορθόδοξη χριστιανική παράδοση η Παναγία (Μαρία) τραβούσε νερό αμέσως πριν από τον Ευαγγελισμό της.[2][3] Ακόμα και σήμερα νερό από την πηγή κυλά μέσα στην κόχη του ναού και τροφοδοτούσε το γειτονικό Φρέαρ της Παρθένου Μαρίας, που βρίσκεται σε απόσταση 140 μέτρων.[1][4]
Βιβλική και άλλη χριστιανική παράδοση Επεξεργασία
Στον Χριστιανισμό η γνωστοποίηση στη Μαρία από τον Αρχάγγελο Γαβριήλ της προθέσεως του Θεού να την καταστήσει μητέρα του Ιησού Χριστού είναι γνωστή ως ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου. Στην Καινή Διαθήκη (Κατά Λουκάν Ευαγγέλιον, α΄ 26-35) αναφέρεται ότι ο Γαβιήλ στάλθηκε από τον Θεό στη Ναζαρέτ: «... εἰς πόλιν τῆς Γαλιλαίας, ᾗ ὄνομα Ναζαρὲτ, πρὸς παρθένον μεμνηστευμένην ἀνδρὶ, ᾧ ὄνομα Ἰωσὴφ, ἐξ οἴκου Δαυῒδ, καὶ τὸ ὄνομα τῆς παρθένου Μαριάμ». Παρά τη σαφή αναφορά της Ναζαρέτ, το Κατά Λουκάν Ευαγγέλιον παραλείπει στοιχεία που θα βοηθούσαν στον εντοπισμό του ακριβούς σημείου του συμβάντος αυτού. Ωστόσο, το Πρωτοευαγγέλιο του Ιακώβου, κείμενο του 2ου αιώνα, γράφει ότι η Μαρία «πήρε τη στάμνα και πήγε να πάρει νερό. Τότε άκουσε μια φωνή που της είπε: Χαίρε, έχεις δεχθεί χάρη. Ο Κύριος είναι μαζί σου, ευλογημένη ανάμεσα στις γυναίκες»[1][5] Στη συνέχεια του κειμένου αναφέρεται ότι η Μαρία κοίταξε γύρω της και δεν είδε κανέναν. Επιστρέφοντας σπίτι, έβαλε κατά μέρος τη στάμνα και άρχισε να γνέθει, οπότε ο άγγελος εμφανίσθηκε μπροστά της και συνέχισε να την ενημερώνει για το θέλημα του Θεού.[1]
Υπάρχουν 18 ναοί του Ευαγγελισμού στη Ναζαρέτ, διάφορων χριστιανικών δογμάτων.[6] Η Ρωμαιοκαθολική Βασιλική του Ευαγγελισμού είναι κτισμένη επάνω από το σπήλαιο που υποτίθεται ότι ήταν το σπίτι της Μαρίας.[1] Ο Ορθόδοξος Ναός του Ευαγγελισμού είναι κτισμένος πάνω από την πηγή όπου πιστεύεται ότι η Μαρία άκουσε για πρώτη φορά τη φωνή του Αρχάγγελου Γαβριήλ, κατά το Πρωτοευαγγέλιο του Ιακώβου.[6] Αυτή η πηγή, που αναφέρεται στα γραπτά προσκυνητών στη Ναζαρέτ ανά τους αιώνες, πιστεύεται πως είναι η ίδια στην οποία ο εξάχρονος Ιησούς στάλθηκε από τη μητέρα του να φέρει νερό, όπως περιγράφεται στο Πρωτοευαγγέλιο του Θωμά.[7]
Η πηγή Επεξεργασία
Ο πρώτος ναός στο σημείο της πηγής ανεγέρθηκε πιθανώς τον 4ο αιώνα. Από την εποχή του Χριστού μέχρι τότε η Ναζαρέτ ήταν ασήμαντο χωριό, του οποίου η πηγή αυτή ήταν το μοναδικό σημείο προμήθειας νερού.[8] Τέτοιες πηγές νερού αποτελούσαν ζωτικό μέρος κάθε χωριού και η πηγή της Ναζαρέτ χρησίμευε για την ύδρευση του χωριού επί σχεδόν τρεις χιλιάδες χρόνια.[6][9]
Τα νερά της πηγής προέρχονται από το βουνό Τζαμπάλ ασ-Σιχ και ακολουθούν ένα υπόγειο κανάλι σκαλισμένο στον βράχο επί 17 μέτρα προτού εξέλθουν μέσα στον ναό. Μέχρι και τον 20ό αιώνα συνέχιζαν τον υπόγειο ρου τους από εκεί για άλλα 130 μέτρα, και εμφανίζονταν στη δημοτική κρήνη που είναι γνωστή ως «Φρέαρ της Παρθένου Μαρίας».[7]Σήμερα το Φρέαρ αυτό είναι μία μη-λειτουργική ανακατασκευή του αρχικού, που κατασκευάσθηκε στα πλαίσια των εορτασμών της πόλεως για τη νέα χιλιετία το έτος 2000.
Ιστορία Επεξεργασία
Ρωμαιοβυζαντινή περίοδος Επεξεργασία
Ο αρχικός ναός πιθανώς ανεγέρθηκε την ύστερη ρωμαϊκή περίοδο, επί Αυτοκράτορα Κωνσταντίνoυ του Α΄.[8]
Αραβική περίοδος Επεξεργασία
Ο ναός «πάνω από πηγή» στη Ναζαρέτ αναφέρεται στα γραπτά του Αρκούλφου, ενός μοναχού από τη Γαλατία[7], το 670.
Στις Σταυροφορίες Επεξεργασία
Ο ηγούμενος Δανιήλ ο Προσκυνητής, Ρώς Ορθόδοξος προσκυνητής των Αγίων Τόπων, περιγράφει τον ναό όπως ήταν το 1106-1108 ως εξής:
«...βρήκαμε ένα υπέροχο πηγάδι, βαθύ και με πολύ κρύο νερό, στο οποίο (νερό) μπορεί να φθάσει κάποιος κατεβαίνοντας μια χτιστή σκάλα. Πάνω από αυτό το πηγάδι υπάρχει μια εκκλησιά αφιερωμένη στον Αρχάγγελο Γαβριήλ, κυκλικού σχήματος.»[7]
Ο Έλληνας μοναχός Ιωάννης Φωκάς γράφει μετά το προσκύνημά του το 1185 ότι, φθάνοντας στη Ναζαρέτ από την κατεύθυνση της Σεπφώριδος, «μόλις εισέλθετε από την πρώτη πύλη σε αυτό το μεγάλο χωριό, θα βρείτε έναν ναό του Αρχαγγέλου Γαβριήλ, και μπορείτε να δείτε μικρό σπήλαιο στην αριστερή πλευρά του ιερού του ναού, όπου πηγάζει νερό.»[7]
Περίοδος των Μαμελούκων Επεξεργασία
Ο Βουρχάρδος της Σιών, Γερμανός Δομινικανός μοναχός που ταξίδεψε πολύ στη Μέση Ανατολή, περιγράφει επίσης την πηγή εντός του ναού όπως ήταν το 1283, δύο δεκαετίες μετά την κατάκτηση της Ναζαρέτ από τον σουλτάνο Μπαϊμπάρς των Μαμελούκων. Σημειώνει ότι αποτελεί αντικείμενο σεβασμού από τους (Μουσουλμάνους) ντόπιους, καθώς από αυτή την πηγή «λέγεται ότι συχνά έπαιρνε νερό ο Ιησούς ως μικρό αγόρι».[7]
Στα γραπτά του Ιακώβου της Βερόνας τον 14ο αιώνα ο ναός μνημονεύεται ως ευρισκόμενος «δύο βολές τόξου» μακριά από τη (Ρωμαιοκαθολική) Βασιλική του Ευαγγελισμού. Για τον ορθόδοξο ναό, ο Ιάκωβος γράφει: «ήταν κεκοσμημένη και όμορφη εκκλησιά, αλλά είναι τώρα μερικώς κατεστραμμένη». Αναφέρει ότι ήπιε από το νερό «μιας μικρής καθαρής πηγής» που βρισκόταν δίπλα στο κτίσμα, που λεγόταν πως ήταν εκείνη από την οποία έπιναν η Παρθένος Μαρία και ο μικρός Χριστός.[7] Μία άλλη περιγραφή από τον ίδιο αιώνα είναι του Φραγκισκανού μοναχού Νικολάου του Poggibonsi (περ. 1346-1350) αναφέρει τον «Ναό του Αγίου Γαβριήλ» ως κατεχόμενη από «Ινδούς της Περσίας που αποκαλούνται Αλαφίζι». Πιθανώς ο Νικόλαος να αναφέρεται σε Νεστοριανούς ή Αιθίοπες Χριστιανούς, καθώς αποκαλεί αυτές τις θρησκευτικές κοινότητες σε άλλα γραπτά του «Ινδούς» (Indiani).[7]
Οθωμανική περίοδος Επεξεργασία
Οι αναφορές από τον 16ο αιώνα είναι αντιφατικές. Από τη μία, ο Βονιφάτιος της Ραγούσας, Ιταλός ιερέας που βρισκόταν στην περιοχή μεταξύ των ετών 1551 και 1564, αναφέρει ότι «αλλοεθνείς» προσεύχονταν μέσα στον ναό. Από την άλλη, ο Λουίτζι Βουλκάνο ντέλλά Πάντουλα το 1563 περιγράφει τον ναό ως ερειπωμένο, με μόνο ένα μικρό σπήλαιο να παραμένει. Στα τέλη του αιώνα ο Γιαν Κούτβυκ (Jan Kootwyk) περιγράφει «τα ερείπια μιας τοξοειδούς δομής, κάποιου ιερού των ανατολικών Χριστιανών αφιερωμένου (όπως λέγεται) στον Αρχάγγελο Γαβριήλ». Ο Κούτβυκ γράφει επίσης πως αυτή η δομή ήταν κτισμένη πάνω στα θεμέλια του «σπιτιού του Ιωσήφ».[7]
Κατά τον Ιταλό συγγραφέα και ανατολιστή του 17ου αιώνα Φραγκίσκο Κουαρέσμιο, ο ναός δεν εξείχε πλέον πάνω από το έδαφος, αλλά η κορυφή της θολωτής στέγης ενός υπόγειου θαλάμου που είχε παραμείνει άθικτος βρισκόταν στο επίπεδο του εδάφους. Το 1626 κατέβηκε σε αυτόν τον θάλαμο, τον οποίο περιγράφει ως ακολούθως:
«Το μήκος του είναι 24 παλάμες [4,8 μέτρα], το πλάτος του 14 [2,8 μ.] και το ύψος του περί τις 15 παλάμες [3 μ.]. Στο μέσο του, στα ανατολικά, υπάρχει Θεία Τράπεζα για την τέλεση της Θείας Λειτουργίας. Υπάρχουν πολλές αγιογραφίες στο εσωτερικό, αλλά είναι σχεδόν κατεστραμμένες από την υγρασία, τους αιώνες και την κακή προαίρεση των απίστων. Στο άπω μέρος του παρεκκλησίου αυτού βρίσκεται το στόμιο μιας πηγής, από την οποία εκρέει νερό προς τα εμπρός. Και υπάρχει μια σκάλα, και κάποτε [υπήρχε] μια θύρα, από όπου κάποιος ανέβαινε σε μία γυναικεία μονή, που κατά την παράδοση ήταν κτισμένη από επάνω σε παλαιότερες εποχές [...] Από καιρού σε καιρό οι Έλληνες τελούν ακολουθίες εκεί.»[7]
Κατά τη διακυβέρνηση του Ζαχίρ αλ-Ουμάρ, του Άραβα κυβερνήτη της Γαλιλαίας (1730-1775), η τοπική ελληνορθόδοξη κοινότητα εξασφάλισε ένα φιρμάνι που της έδινε τον έλεγχο του ναού, τον οποίο είχαν καταλάβει προηγουμένως οι Φραγκισκανοί και οι Ελληνοκαθολικοί.[7][10] Το 1750 η ελληνορθόδοξη κοινότητα έκτισε έναν νέο ναό στη νότια πλευρά του υπόγειου θαλάμου, προσθέτοντας ένα ξυλόγλυπτο τέμπλο[7] το 1767. Ο ναός εξακολουθεί να διοικείται από το τοπικό συμβούλιο των Αράβων Ορθόδοξων Χριστιανών της Ναζαρέτ μέχρι σήμερα.[10]
Περιγραφή Επεξεργασία
Ο Ορθόδοξος Ναός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου απέχει περίπου 650 μέτρα από τη Ρωμαιοκαθολική Βασιλική του Ευαγγελισμού και 130-140 μέτρα από το Φρέαρ της Παρθένου Μαρίας, που βρίσκεται πάνω στον δρόμο προς τη Σαφουρίγια (Σεπφώριδα). Το υπόγειο παρεκκλήσιο που εμπεριέχει την πηγή είναι προσβάσιμο από το εσωτερικό του σημερινού ναού κατεβαίνοντας μόνο επτά σκαλοπάτια.[7] Με μήκος 10 μέτρα, πλάτος 3,3 και ύψος 3,5, το υπόγειο θολωτό παρεκκλήσιο, που πρέπει να κατασκευάσθηκε από τους Σταυροφόρους τον 12ο αιώνα, έχει στο τέλος του τοίχους διακοσμημένους με αρχαία αρμενικά πλακάκια.[11][12] Εκεί, κάτω από την κόχη με τη Θεία Τράπεζα, μία καταπακτή οδηγεί στην υπόγεια πηγή. Ο επισκέπτης μπορεί να σκύψει να πάρει νερό με ένα κύπελλο.[11][12] Στον ανατολικό τοίχο υπάρχει θύρα φραγμένη και πιστεύεται ότι αυτή είναι η σκάλα που αναφέρει ο Κουαρέσμιος (βλ. παραπάνω).[12]
Νεότερες διακοσμητικές τοιχογραφίες καλύπτουν τους τοίχους και την οροφή του υπέργειου ναού τού 18ου αιώνα. Το τέμπλο κρύβει τη θέα του ιερού, κατά την ορθοδοξη παράδοση, ενώ ο τάφος του κτίτορα του ναού βρίσκεται κατά μήκος του βόρειου τοίχου.[11]
Εικονοθήκη Επεξεργασία
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Veselin Kesich and Lydia W. Kesich (1985). Treasures of the Holy Land: a visit to the places of Christian origins (Illustrated έκδοση). St Vladimir's Seminary Press. σελίδες 32–33. ISBN 0-88141-045-4.
- ↑ Chad Fife Emmett (1995). Beyond the Basilica:Christians and Muslims in Nazareth. University of Chicago Press. σελ. 81. ISBN 0-226-20711-0.
- ↑ Frank J. Matera (2001). Strategies for Preaching Paul. Liturgical Press. σελ. 194. ISBN 0-8146-1966-5.
- ↑ Paul L. Maier (1998). In the Fullness of Time: A Historian Looks at Christmas, Easter, and the Early Church. Kregel Publications. σελ. 84. ISBN 0-8254-3329-0.
- ↑ «Church of St. Gabriel, Nazareth». Sacred Destinations. Ανακτήθηκε στις 1 Μαρτίου 2010.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Robert A. Wallace, Gwynneth Wallace (2000). Pilgrim's Progress: A Spiritual Guide for the Holy Land Traveler. Westminster John Knox Press. σελ. 16. ISBN 0-664-50127-3.
- ↑ 7,00 7,01 7,02 7,03 7,04 7,05 7,06 7,07 7,08 7,09 7,10 7,11 7,12 Denys Pringle (1998). The Churches of the Crusader Kingdom of Jerusalem: L-Z (excluding Tyre) (Illustrated έκδοση). Cambridge University Press. σελίδες 140–143. ISBN 0-521-39037-0.
- ↑ 8,0 8,1 LaMar C. Berrett· D. Kelly Ogden (1996). Discovering the World of the Bible (3rd έκδοση). Cedar Fort. ISBN 0-910523-52-5.
- ↑ George A Barton (2009). Jesus of Nazareth; a Biography. BiblioBazaar, LLC. ISBN 1-115-16985-8.
- ↑ 10,0 10,1 Emmett, 1995, σελ. 90.
- ↑ 11,0 11,1 11,2 Norman Wareham, Jill Gill (1998). Every Pilgrim's Guide to the Holy Land. SCM-Canterbury Press Ltd. σελ. 173. ISBN 1-85311-212-7.
- ↑ 12,0 12,1 12,2 Denys Pringle (1998). The Churches of the Crusader Kingdom of Jerusalem: L-Z (excluding Tyre) (Illustrated έκδοση). Cambridge University Press. σελίδες 141–143. ISBN 0-521-39037-0.