Πάνος Ζήδρος
| Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
Ο Πάνος (Παναγιώτης) Ζήδρος ή Ζιούδρος (Τσαπουρνιά Γρεβενών, 1630 - Λιβάδι Ολύμπου, 1750) υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους κλεφταρματολούς του Ολύμπου. Η ημερομηνία γέννησης του Πάνου Ζήδρου δεν είναι ακριβής, αφού πολλοί λένε πως γεννήθηκε το 1630 ενώ άλλοι λένε το 1700. Πάντως, σχεδόν όλοι, συμφωνούν πως πέθανε κάπου το 1750.
| Πάνος Ζήδρος | |
|---|---|
| Γενικές πληροφορίες | |
| Γέννηση | 1630 (περίπου) Τρικοκκιά Γρεβενών |
| Θάνατος | 1750 (περίπου) Λιβάδι Λάρισας |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
Γόνος μεγάλης οικογένειας κλεφτών και αρματολών της Πίνδου, από μικρός ακολούθησε τα χνάρια των προγόνων του και έγινε τρανός πολεμιστής. Ξεχώριζε για τη διορατικότητά του, τη σύνεσή του, αλλά και τις διοικητικές του ικανότητες.
Αρματολίκι και αγωνιστική δράση Επεξεργασία
Στα 1700 ο Ζήδρος ανέλαβε πρώτος καπετάνιος στο αρματολίκι του Ολύμπου και Δυτικής Μακεδονίας, που είχε έδρα το Λιβάδι και βρισκόταν στη γραμμή Ολύμπου, Πιερίων και Τιτάρου. Ο Ζήδρος αναγνωρίστηκε ως αρματολός με σουλτανικό φιρμάνι. Διένειμε μικρότερες περιοχές από το αρματολίκι του σε άλλους κλέφτες της περιοχής και σε πρωτοπαλίκαρά του, όπως ο Έξαρχος Τόλιος Λάζος, ο Πάνος Τσάρας, ο Βλαχοθόδωρος και άλλοι.
Ειδικότερα, η Πιερία δόθηκε στον Λάζο και ο Πλαταμώνας στον Σύρο, με τα Χάσια να πηγαίνουν στον Βλαχάβα και τα Γρεβενά στον Τόσκα. Μετά τον Ζήδρο, το αρματολίκι διοικήθηκε από τον Πάνο Τσάρα, τον Βλαχοθόδωρο, τους Λαζαίους, τον Γκέγκα και πολλούς άλλους. Μετά το 1740, οι αρματολοί, που μεταπήδησαν στις τάξεις των κλεφτών, έκαναν συντονισμένη επίθεση στην Κάλλιανη, τότε τσιφλίκι στα Σέρβια. Ο καπετάν Ζήδρος από το Λιβάδι ήταν εκ των ανθρώπων που ηγήθηκαν της επιχείρησης αυτής. Αυτή η ομαδική δράση των κλεφτών απέφερε 94 φορτώματα ζώων με πλούσια λεία σε χρήματα.
Κατά την Επανάσταση των Ορλωφικών, ο Ζήδρος και οι υπόλοιποι κλέφτες συγκρούστηκαν ξανά με τους Οθωμανούς και κατέφυγαν στο Αιτωλικό, όπου πολιορκούνταν επί τρεις μήνες και υπέφεραν από τις κακουχίες. Επέστρεψαν όμως στον Όλυμπο, στα Πιέρια και στο Βέρμιο, και μετά τη Συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή (1774) αμνηστεύτηκαν. Ο Ζήδρος επέστρεψε στο Λιβάδι και έφερε τον τίτλο «Έξαρχος του Ολύμπου και της Δυτικής Μακεδονίας».
Θάνατος και διαδοχή στο αρματολίκι Επεξεργασία
Ο Πάνος Ζήδρος πέθανε από φυσικό θάνατο, περί το 1750. Κληρονόμος στο αρματολίκι θα ήταν ο γιος του, Φώτης, ωστόσο ο πατέρας του όρισε τους κηδεμόνες του, τον Τσάρα από την Ελασσόνα και τους Γκέγκα και Βλαχοθόδωρο από το Λιβάδι, να έχουν περισσότερη εξουσία. Αυτό έγινε γιατί ο Πάνος Ζήδρος θεωρούσε ότι ο γιος του ήταν ανίκανος να διοικήσει το αρματολίκι. Ο Φώτης δολοφονήθηκε και το αρματολίκι ανέλαβε ο Πάνος Τσάρας, ο πατέρας του περίφημου Νικοτσάρα.
Δημοτικό τραγούδι Επεξεργασία
Η δράση του καπετάν Ζήδρου απαθανατίστηκε σε ένα δημοτικό τραγούδι, το οποίο αναφέρεται στους γάμους του γιου του, Φώτη και στο πρωτοπαλίκαρο του ιδίου, τον Λάπα.
- Ο Ζιούδρος κάνει τη χαρά
- Χαρά για τον ιγιό του
- Κι ακάλεσε την κλεφτουριά,
- Τα δώδεκα πρωτάτα
- Το Λάπα δεν ακάλεσε
- Το μαύρο ψυχοπαίδι
Άλλη παραλλαγή είναι,
- Ο Ζήδρος κάνει τη χαρά παντρύει τον υγιό του
- όλον τον κόσμο κάλκεσε κι όλα τα βιλαέτια
- τον Λάπα μον δεν κάλεσε τον πρώτο ψυχογιό του.
- Όλοι πηγαίνουν κάλεσμα κριάρια με κουδούνια
- κι ο Λάπας πάει ακάλεστος μ' ελάφι στολισμένο.
- Ζήδρο μου που κάθονται οι ακάλεστοι
- και πού οι καλεσμένοι
- στην κόχη κάθονται οι ακάλεστοι στην πόρτα οι καλεσμένοι
- Ζήδρο μ γιατί κι εμε δεν κάλεσες
- να ρθω κι εγώ στο γάμο.
Άλλες αναφορές Επεξεργασία
Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Κύπριος αγωνιστής της ΕΟΚΑ, Γρηγόρης Αυξεντίου χρησιμοποιούσε το ψευδώνυμο "Ζήδρος", προς τιμήν του μεγάλου Μακεδόνα οπλαρχηγού, προκειμένου να μην εντοπίζεται από τους Βρετανούς.
Βιβλιογραφία Επεξεργασία
- Ράπτης Γ., Όλυμπος, Πιέρια Βέρμιο και Άθως στη ζωή των Μακεδόνων, εκδ. Όλυμπος, 1996.
- Mittheilungen aus der Geschichte und Dichtung der Neu-Griechen. Zweiter Band. Coblenz: Jacob Hölscher. 1825. Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2010.