Πεσκένιος Νίγηρ

Ο Γάιος Πεσκέννιος Νίγηρ λατιν. Gaius Pescennius Niger (π. 135 - 194) ήταν σφετεριστής Ρωμαίος Αυτοκράτορας (193-194) κατά το έτος των Πέντε Αυτοκρατόρων (το 193, μετά τη δυναστεία των Αντωνίνων). Διεκδίκησε τον θρόνο σε απάντηση για τη δολοφονία του Παρτίνακος και την αναβίβαση του Διδίου Ιουλιανού, αλλά ηττήθηκε από έναν αντίπαλο διεκδικητή, τον Σεπτίμιο Σεβήρο και καθώς προσπαθούσε να φύγει από την Αντιόχεια, σκοτώθηκε. Ο 5ος αυτοκράτορας ήταν ο Κλαύδιος Αλβίνος· ακολούθησε δυναστεία του Σεβήρου.

Πεσκένιος Νίγηρ
Aureus που κόπηκε στη Αντιόχεια. Επιγρ.: IMP CAES C PESC NIGER IVST AVG.
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Gaius Pescennius Niger Iustus (Λατινικά)
Γέννηση	135 (περίπου) Aquino
Θάνατος	194 Αντιόχεια
Αιτία θανάτου	αποκεφαλισμός
Χώρα πολιτογράφησης	Αρχαία Ρώμη
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	πολιτικός
Οικογένεια
Γονείς	Annius Fuscus και Lampridia
Αδέλφια	Publius Pescennius Niger
Στρατιωτική σταδιοδρομία
Βαθμός/στρατός	Δουξ/Ρωμαϊκός στρατός
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	Ρωμαίος συγκλητικός Ύπατος στην αρχαία Ρώμη Legatus Augusti pro praetore
Σχετικά πολυμέσα

Βιογραφία

Αν και ο Γ. Π. Νίγηρ γεννήθηκε σε μία παλαιά οικογένεια ιππέων περί το 135, ήταν το πρώτο μέλος του Οίκου του που έφθασε στον βαθμό του συγκλητικού. Δεν είναι πολλά γνωστά για την αρχική του σταδιοδρομία· είναι πιθανό ότι κατείχε μία διοικητική θέση στην Αίγυπτο και πως υπηρέτησε σε μία εκστρατεία στη Δακία, στην αρχή της βασιλείας του Κόμμοδου. Κατά τα τέλη της δεκαετίας του 180 ο Π. Νίγηρ εξελέγη ως αναπληρωτής ύπατος (consul suffectus), έπειτα από το οποίο ο Κόμμοδος τον έκανε αυτοκρατορικό απεσταλμένο του (legatus) στη Συρία το 191.

Υπηρετούσε ακόμη στη Συρία, όταν νέα έφθασαν πρώτα για τον φόνο του Περτίνακος, και μετά για τη δημοπρασία του Αυτοκρατορικού τίτλου και την πλειοδοσία του Δίδιου Ιουλιανού. Ο Π. Νίγηρ ήταν ένα δημοφιλές δημόσιο πρόσωπο και σύντομα ξεκίνησε μία διαδήλωση του λαού ενάντια στον Δίδιο Ιουλιανό, κατά την οποία οι πολίτες κάλεσαν τον Νίγηρα να έρθει στη Ρώμη και να διεκδικήσει τον Αυτοκρατορικό τίτλο για τον εαυτό του. Ως αποτέλεσμα λέγεται ότι ο Δ. Ιουλιανός απέστειλε έναν εκατόνταρχο (centurion) στην ανατολή, με διαταγή να δολοφονήσει τον Νίγηρα στην Αντιόχεια.

Η συνέπεια των αναταραχών στη Ρώμη έκανε τις λεγεώνες στην ανατολή να τον ανακηρύξουν Αυτοκράτορα στα τέλη Απριλίου του 193. Με την άνοδό του, ο Νίγηρ έλαβε το επίθετο Justus (Δίκαιος) Αν και η αυτοκρατορική προπαγάνδα που δημιουργήθηκε αργότερα υπέρ του Σεπτιμίου Σεβήρου ισχυρίστηκε ότι ο Νίγηρ πρώτος εξεγέρθηκε εναντίον του Δ. Ιουλιανού, ήταν ο Σ. Σεβήρος που επέμενε να διεκδικεί τον Αυτοκρατορικό τίτλο στις 9 Απριλίου. Ο Νίγηρ έστειλε απεσταλμένους στη Ρώμη για να ανακοινώσει την ανάρρησή του στον Αυτοκρατορικό θρόνο, όμως οι αγγελιοφόροι του συνελήφθησαν από τον Σ. Σεβήρο. Καθώς ο Νίγηρ άρχισε να ενισχύει την υποστήριξή του στις ανατολικές επαρχίες, ο Σεβήρος βάδισε στη Ρώμη και εισήλθε στην πόλη στις αρχές του Ιουνίου 193, αφού ο Ιουλιανός είχε φονευθεί.

Αργυρό δηνάριο του Π. Νίγηρα που κόπηκε στην Αντιόχεια (3,12 γραμ.). επιγρ.: IMP CAES C PESC NIGER IVS [AVG CO]S II / FELICITAS TEMPOR (χρόνος ευτυχίας).

Ο Σεβήρος και ο Νίγηρ

Ο Σεβήρος δεν έχασε χρόνο για να παγιώσει τη θέση του στη Ρώμη και διέταξε τον νεοδιορισμένο έπαρχο της βίγλας Γάιο Φούλβιο Πλαυτιανό να αιχμαλωτίσει τα τέκνα του Νίγηρα και να τα κρατήσει ως ομήρους. Εντωμεταξύ ο Νίγηρ ήταν απασχολημένος με το να εξασφαλίσει την υποστήριξη όλων των κυβερνητών στις Ασιατικές επαρχίες, περιλαμβανομένου του αξιοσέβαστου ανθυπάτου της Ασίας Ασέλλιου Αιμιλιανού, που είχε καταλάβει το Βυζάντιο στο όνομα του Νίγηρα. Στη συνέχεια προχώρησε στην εξασφάλιση άμεσου ελέγχου επί της Αιγύπτου, ενώ ο Σεβήρος έκανε ό,τι μπορούσε για να προστατεύσει την προμήθεια του σίτου και διέταξε τα πιστά στρατεύματα σε αυτόν να παρατηρούν το δυτικό σύνορο της Αιγύπτου και να αποτρέψουν την εκεί σταθμευμένη λεγεώνα (την Legio II Traiana fortis) από το να στείλει στρατιωτική βοήθεια στον Νίγηρα.

Αν και οι περιοχές αυτές είχαν μεγάλο πλούτο, οι στρατιωτικοί πόροι του Νίγηρα ήταν υποδεέστεροι του Σεβήρου. Ενώ ο Σεβήρος είχε τις 16 λεγεώνες του Δούναβη στη διάθεσή του, ο Νίγηρ είχε μόνο 6: 3 στη Συρία, 2 στη στην Πετραία Αραβία και 1 στη Μελιτηνή. Έτσι ο Νίγηρ αποφάσισε να δράσει επιθετικά και να στείλει μία δύναμη στη Θράκη, όπου νίκησε μία μοίρα στρατού του Σεβήρου υπό τον Λούκιο Φάβιο Σίλο στην Πέρινθο (μεταξύ Ραιδεστού κσι Σηλυβρίας).

Ο Σεβήρος τώρα βάδιζε προς την ανατολή. Έστειλε τον στρατηγό του Τιβέριο Κλαύδιο Κάνδιδο μπροστά του. Ο Νίγηρ, έχοντας κάνει το Βυζάντιο επιτελείο του, ανέθεσε στον Α. Αιμιλιανό να υπερασπιστεί τη νότια ακτή της θάλασσας του Μαρμαρά. Καθώς ο Σεβήρος πλησίαζε, πρόσφερε στον Νίγηρα την ευκαιρία να παραδοθεί και να πάει εξορία, αλλά ο Νίγηρ αρνήθηκε, εμπιστευόμενος το αποτέλεσμα μίας στρατιωτικής συνάντησης. Το φθινόπωρο του 193 ο Κάνδιδος συνάντησε τον Αιμιλιανό στην Κύζικο και στη γενόμενη μάχη ηττήθηκε ο στρατός του Νίγηρα· ο Αιμιλιανός αιχμαλωτίστηκε και απεβίωσε. Το Βυζάντιο τώρα τέθηκε σε πολιορκία, αναγκάζοντας τον Νίγηρα να εγκαταλείψει την πόλη και να οπισθοχωρήσει στη Νίκαια. Η πόλη παρέμεινε πιστή στον Π. Νίγηρα και δεν κατέλαβε το Βυζάντιο παρά στο τέλος του 195.

Μία άλλη μάχη έλαβε χώρα έξω από τη Νικαια στα τέλη του Δεκεμβρίου 193, που έληξε επίσης με ήττα του Νίγηρα. Παρόλα αυτά μπόρεσε να αποσύρει το μεγαλύτερο μέρος του στρατού του άθικτο στα όρη του Ταύρου, όπου μπόρεσε να κρατήσει τα περάσματα για λίγους μήνες, καθώς επέστρεψε στην Αντιόχεια. Πάντως το πρόβλημα τώρα για τον Νίγηρα ήταν ότι η υποστήριξη που είχε στην Ασία, κατέρρεε. Μερικές πόλεις, πιο πριν πιστές στον Νίγηρα, αποφάσισαν πως ήταν ώρα να αλλάξουν την υποστήριξή τους, ειδικά η Λαοδίκεια και η Τύρος. Ως τις 13 Φεβρουαρίου 194 η Αίγυπτος είχε εκδηλωθεί υπέρ του Σεβήρου, όπως επίσης και ο Αυτοκρατορικός απεσταλμένος στην Αραβία, πράγμα που μείωνε τις ευκαιρίες του Νίγηρα.

Όταν ο Σεβήρος αντικατέστησε τον Κάνδιδο με άλλον στρατηγό, τον Πούμπλιο Κορνέλιο Ανουλίνο, ο Νίγηρ συνάντησε τον Ανουλίνο σε μάχη στην Ισσό τον Μάιο του 194, όπου -έπειτα από μία μακρά και σκληρή μάχη- ο Νίγηρ ηττήθηκε αποφασιστικά. Είχε αναγκαστεί να υποχωρήσει στην Αντιόχεια, όταν ο Νίγηρ συνελήφθη ενώ προσπαθούσε να διαφύγει στην Παρθία. Ο Νίγηρ αποκεφαλίστηκε και το κεφάλι του μεταφέρθηκε στο Βυζάντιο, αλλά η πόλη αρνήθηκε να παραδοθεί. Τελικά ο Σεβήρος έκανε σφοδρή έφοδο και κατέλαβε την πόλη, που την κατέστρεψε τελείως· έπειτα την ξαναέκτισε. Το κεφάλι του Νίγηρα μεταφέρθηκε στη Ρώμη, όπου επιδείχθηκε.

Έπειτα από τη νίκη του στην ανατολή, ο Σεβήρος τιμώρησε όλους τους υποστηρικτές του Νίγηρα. Σκότωσε τη σύζυγο με τα τέκνα εκείνου και κατάσχεσε τις ιδιοκτησίες του.

Το όνομά του

Το Νίγηρ (πρβλ. νέγρος) σημαίνει μέλας. Κατά σύμπτωση ένας από τους 5 διεκδικητές του έτους 194 λεγόταν Κλ. Αλβίνος, που σημαίνει λευκός. Σύμφωνα με την Ιστορία των Αυγούστων το επίθετο Νίγηρ του δόθηκε λόγω του μαύρου λαιμού του, χρώμα που ήταν σε αντίθεση με το υπόλοιπο σώμα του.

Πηγές

Πρωτογενείς

• Cassius Dio, Roman History, Books 74 & 75
• Herodian, Roman History, Books 2 & 3
• Historia Augusta, Life of Pescennius Niger

Δευτερογενείς

• Southern, Pat. The Roman Empire from Severus to Constantine, Routledge, 2001
• Potter, David Stone, The Roman Empire at Bay, AD 180-395, Routledge, 2004
• Bowman, Alan K., The Cambridge Ancient History: The Crisis of Empire, A.D. 193-337, Cambridge University Press, 2005
• http://www.roman-emperors.org/pniger.htm Meckler, Michael L, "Pescennius Niger (193-194 A.D.)", De Imperatoribus Romanis (1998)