Πετρελαϊκή κρίση του 1979

ενεργειακή κρίση

Η πετρελαϊκή κρίση του 1979, γνωστή και ως πετρελαϊκό σοκ του 1979 ή δεύτερη πετρελαϊκή κρίση, ήταν μια ενεργειακή κρίση που προκλήθηκε από πτώση της παραγωγής πετρελαίου στον απόηχο της Ιρανικής Επανάστασης. Αν και η παγκόσμια προσφορά πετρελαίου μειώθηκε μόνο κατά περίπου 4%,[2] η αντίδραση των αγορών πετρελαίου αύξησε δραστικά την τιμή του αργού πετρελαίου τους επόμενους 12 μήνες, υπερδιπλασιάζοντας την στα $39,50 per barrel ($248/m3). Η ξαφνική αύξηση της τιμής συνδέθηκε με ελλείψεις καυσίμων και μεγάλες ουρές στα βενζινάδικα παρόμοια με την πετρελαϊκή κρίση του 1973.[3]

Πετρελαϊκή κρίση του 1979
Γράφημα των κορυφαίων πετρελαιοπαραγωγών χωρών, που δείχνει πτώση της παραγωγής του Ιράν[1]
Ημερομηνία1979 (1979)–1980 (1980)
Επίσης γνωστό ως2η πετρελαϊκή κρίση
ΤύποςΕνεργειακή κρίση
ΑιτίαΠτώση της παραγωγής πετρελαίου στον απόηχο της Ιρανικής Επανάστασης.
ΈκβασηΔραστική αύξηση τιμών πετρελαίου

Το 1980, μετά την έναρξη του πολέμου Ιράν-Ιράκ, η παραγωγή πετρελαίου στο Ιράν μειώθηκε δραστικά. Η παραγωγή πετρελαίου του Ιράκ μειώθηκε επίσης σημαντικά, προκαλώντας οικονομική ύφεση παγκοσμίως. Οι τιμές του πετρελαίου δεν επέστρεψαν στα προ κρίσης επίπεδα μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1980.[4]

Οι τιμές του πετρελαίου μετά το 1980 άρχισαν μια σταθερή πτώση τα επόμενα 20 χρόνια, εκτός από μια σύντομη άνοδο κατά τη διάρκεια του Πολέμου του Κόλπου, η οποία στη συνέχεια έφτασε σε πτώση 60% τη δεκαετία του 1990. Το Μεξικό, η Νιγηρία και οι σημαντικότεροι εξαγωγείς πετρελαίου της Βενεζουέλας επέκτεισαν την παραγωγή τους κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Η Σοβιετική Ένωση έγινε ο μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου στον κόσμο και το πετρέλαιο από τη Βόρεια Θάλασσα και την Αλάσκα πλημμύρισε την αγορά.

Τον Νοέμβριο του 1978, μια απεργία αποτελούμενη από 37.000 εργάτες στα διυλιστήρια πετρελαίου του Ιράν μείωσε την παραγωγή από 6 million barrels (950,000 m3) την ημέρα σε περίπου 1,5 million barrels (240,000 m3) .[5] Οι ξένοι εργάτες εγκατέλειψαν τη χώρα. Ωστόσο, φέρνοντας το ναυτικό προσωπικό στις επιχειρήσεις παραγωγής αργού πετρελαίου, η κυβέρνηση διόρθωσε τις βραχυπρόθεσμες διακοπές και μέχρι τα τέλη Νοεμβρίου η παραγωγή επανήλθε σχεδόν σε κανονικά επίπεδα.[6]

Στις 16 Ιανουαρίου 1979, ο Σάχης του Ιράν, Μοχαμάντ Ρεζά Παχλαβί, και η σύζυγός του, Φαράχ Παχλαβί, έφυγαν από το Ιράν κατόπιν εντολής του πρωθυπουργού Shapour Bakhtiar, ο οποίος προσπάθησε να ηρεμήσει την κατάσταση.[7] Μετά την αποχώρηση του Σάχη, ο Αγιατολάχ Χομεϊνί έγινε ο νέος ηγέτης του Ιράν.

Υπάρχοντα

Επεξεργασία

Άλλα μέλη του ΟΠΕΚ

Επεξεργασία
 
Διακυμάνσεις των καθαρών εσόδων του ΟΠΕΚ από τις εξαγωγές πετρελαίου από το 1972 [8][9]

Η άνοδος της τιμής του πετρελαίου ωφέλησε μερικά μέλη του Οργανισμού Πετρελαιοεξαγωγικών Χωρών (ΟΠΕΚ), ο οποίος πραγματοποίησε κέρδη ρεκόρ. Κάτω από τη νέα ιρανική κυβέρνηση, οι εξαγωγές πετρελαίου ξεκίνησαν σταδιακά αργότερα, αλλά η παραγωγή ήταν ασυνεπής και σε χαμηλότερο όγκο, αυξάνοντας περαιτέρω τις τιμές. Η Σαουδική Αραβία και άλλα κράτη του ΟΠΕΚ, υπό την προεδρία της Mana Al Otaiba, αύξησαν την παραγωγή για να αντισταθμίσουν το μεγαλύτερο μέρος της πτώσης και στις αρχές του 1979 η συνολική απώλεια της παγκόσμιας παραγωγής ήταν περίπου το 4%.[2]

Ο πόλεμος μεταξύ του Ιράν και του Ιράκ το 1980 προκάλεσε περαιτέρω πτώση 7% στην παγκόσμια παραγωγή [10] και η παραγωγή του ΟΠΕΚ ξεπεράστηκε από άλλους εξαγωγείς όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες καθώς τα κράτη μέλη του χωρίστηκαν μεταξύ τους. Η Σαουδική Αραβία, ένας « swing παραγωγός », προσπάθησε να ανακτήσει το μερίδιο αγοράς μετά το 1985, αυξάνοντας την παραγωγή και προκαλώντας καθοδική πίεση στις τιμές, καθιστώντας τις εγκαταστάσεις παραγωγής πετρελαίου υψηλού κόστους λιγότερο κερδοφόρες.

Ηνωμένες Πολιτείες

Επεξεργασία
 
Ουρά σε βενζινάδικο στο Μέριλαντ, Ηνωμένες Πολιτείες, 15 Ιουνίου 1979.

Η πετρελαϊκή κρίση είχε μικτό αντίκτυπο στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ορισμένες περιοχές της χώρας είναι πετρελαιοπαραγωγικές περιοχές και άλλες περιοχές καταναλώνουν πετρέλαιο. Ο Ρίτσαρντ Νίξον επέβαλε ελέγχους τιμών στο εγχώριο πετρέλαιο. Οι έλεγχοι της βενζίνης καταργήθηκαν, αλλά οι έλεγχοι στο εγχώριο αμερικανικό πετρέλαιο παρέμειναν.

Η κυβέρνηση του Τζίμι Κάρτερ ξεκίνησε μια σταδιακή απορρύθμιση των τιμών του πετρελαίου στις 5 Απριλίου 1979, όταν η μέση τιμή του αργού πετρελαίου ήταν $15,85 per barrel ($100/m3). Ξεκινώντας με την ιρανική επανάσταση, η τιμή του αργού πετρελαίου αυξήθηκε στα $39,50 per barrel ($248/m3) τους επόμενους 12 μήνες (η υψηλότερη πραγματική τιμή όλων των εποχών μέχρι τις 3 Μαρτίου 2008).[11] Η απορρύθμιση των εγχώριων ελέγχων των τιμών του πετρελαίου επέτρεψε στην παραγωγή πετρελαίου των ΗΠΑ να αυξηθεί απότομα από τα μεγάλα κοιτάσματα Prudhoe Bay, ενώ οι εισαγωγές πετρελαίου μειώθηκαν απότομα.

Αν και δεν σχετίζεται άμεσα, η σχεδόν καταστροφή στο Three Mile Island στις 28 Μαρτίου 1979, αύξησε επίσης το άγχος σχετικά με την ενεργειακή πολιτική και τη διαθεσιμότητα.[12] Λόγω των αναμνήσεων της έλλειψης πετρελαίου το 1973, οι αυτοκινητιστές άρχισαν σύντομα να αγοράζουν καύσιμα εξαιτίας πανικού και εμφανίστηκαν μεγάλες ουρές στα βενζινάδικα, όπως και έξι χρόνια νωρίτερα.[13] Το μέσο όχημα της εποχής κατανάλωνε μεταξύ δύο και τριών λίτρων (περίπου 0,5-0,8 γαλόνια) βενζίνης την ώρα ενώ ήταν στο ρελαντί, και υπολογίστηκε ότι οι Αμερικανοί σπαταλούσαν έως και 150,000 barrels (24,000 m3) πετρελαίου την ημέρα όταν βρίσκονταν με ρελαντί τις μηχανές τους στις ουρές στα πρατήρια καυσίμων .[14]

 
Δελτίο βενζίνης τυπώθηκε αλλά δεν εκδόθηκε κατά την ενεργειακή κρίση του 1979

Η ποσότητα του πετρελαίου που πωλήθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1979 ήταν μόνο 3,5 % μικρότερη από το ρεκόρ που είχε σημειωθεί για το πετρέλαιο που πωλήθηκε το προηγούμενο έτος.[15] Μια τηλεφωνική δημοσκόπηση με 1.600 Αμερικανούς ενήλικες που διεξήχθη από το Associated Press και το NBC News και δημοσιεύθηκε στις αρχές Μαΐου 1979 βρήκε ότι μόνο το 37 % των Αμερικανών πίστευε ότι οι ελλείψεις ενέργειας ήταν πραγματικές, το 9% δεν ήταν σίγουρο και το 54% πίστευε ότι οι ελλείψεις ενέργειας ήταν απάτη.[16]

Πολλοί πολιτικοί πρότειναν τον περιορισμό της βενζίνης. Ένας τέτοιος υποστηρικτής ήταν ο Χάρι Χιουζ, Κυβερνήτης του Μέριλαντ, ο οποίος πρότεινε τον μονό-ζυγό δελτίο (μόνο άτομα με μονό αριθμό κυκλοφορίας μπορούσαν να αγοράσουν βενζίνη σε μονές ημέρες), όπως χρησιμοποιήθηκε κατά τη διάρκεια της Πετρελαϊκής Κρίσης του 1973 . Αρκετές πολιτείες εφάρμοσαν μονά-ζυγά δελτία, όπως η Καλιφόρνια, η Πενσυλβάνια, η Νέα Υόρκη, το Νιου Τζέρσεϊ, το Όρεγκον και Τέξας. Τα κουπόνια για το δελτίο βενζίνης εκτυπώθηκαν αλλά δεν χρησιμοποιήθηκαν ποτέ στην πραγματικότητατο κατά τη διάρκεια της κρίσης του 1979.[17]

Στις 15 Ιουλίου 1979, ο Πρόεδρος Κάρτερ περιέγραψε τα σχέδιά του να μειώσει τις εισαγωγές πετρελαίου και να βελτιώσει την ενεργειακή απόδοση στην ομιλία του «Κρίση Εμπιστοσύνης» (μερικές φορές γνωστή ως ομιλία « αδιαθεσίας »).[18] Στην ομιλία, ο Κάρτερ ενθάρρυνε τους πολίτες να κάνουν ό,τι μπορούν για να μειώσουν τη χρήση ενέργειας. Είχε ήδη εγκαταστήσει ηλιακούς συλλέκτες θέρμανσης δεξαμενής νερού στην οροφή του Λευκού Οίκου και μια ξυλόσομπα στους χώρους διαβίωσης. Ωστόσο, τα πάνελ αφαιρέθηκαν το 1986, σύμφωνα με πληροφορίες για συντήρηση στέγης, κατά τη διάρκεια της διοίκησης του διαδόχου του, Ρόναλντ Ρήγκαν.[19]

Η ομιλία του Κάρτερ υποστήριξε ότι η πετρελαϊκή κρίση ήταν «το ηθικό ισοδύναμο του πολέμου». Τον Νοέμβριο του 1979, Ιρανοί επαναστάτες κατέλαβαν την Αμερικανική Πρεσβεία και ο Κάρτερ επέβαλε εμπάργκο στο ιρανικό πετρέλαιο.[20] Τον Ιανουάριο του 1980, εξέδωσε το Δόγμα Κάρτερ, δηλώνοντας: «Μια προσπάθεια από οποιαδήποτε εξωτερική δύναμη να αποκτήσει τον έλεγχο της περιοχής του Περσικού Κόλπου θα θεωρηθεί ως επίθεση στα ζωτικά συμφέροντα των Ηνωμένων Πολιτειών».[21] Επιπλέον, ως μέρος των προσπαθειών της κυβέρνησής του για απορρύθμιση, ο Κάρτερ πρότεινε την άρση των ελέγχων τιμών που είχαν επιβληθεί από την κυβέρνηση Ρίτσαρντ Νίξον πριν από την κρίση του 1973. Ο Κάρτερ συμφώνησε να καταργήσει τους ελέγχους των τιμών σταδιακά. Τελικά διαλύθηκαν το 1981 επί Ρίγκαν.[22] Ο Κάρτερ δήλωσε επίσης ότι θα επιβάλει έναν απροσδόκητο φόρο κερδών στις εταιρείες πετρελαίου.[23] Ενώ η ρυθμιζόμενη τιμή του εγχώριου πετρελαίου διατηρήθηκε στα 6 δολάρια το βαρέλι, η τιμή της παγκόσμιας αγοράς ήταν 30 δολάρια.[23]

Το 1980, η κυβέρνηση των ΗΠΑ ίδρυσε την Synthetic Fuels Corporation για να παράγει μια εναλλακτική λύση στα εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα.

Όταν η τιμή του αργού πετρελαίου West Texas Intermediate αυξήθηκε κατά 250% μεταξύ 1978 και 1980, οι πετρελαιοπαραγωγικές περιοχές του Τέξας, της Οκλαχόμα, της Λουιζιάνα, του Κολοράντο, του Ουαϊόμινγκ και της Αλάσκας άρχισαν να βιώνουν οικονομική άνθηση και εισροές πληθυσμού.[24]

Σύμφωνα με μια μελέτη, τα άτομα που ήταν μεταξύ 15 και 18 ετών κατά τη διάρκεια της πετρελαϊκής κρίσης του 1979 είχαν σημαντικά λιγότερες πιθανότητες να χρησιμοποιήσουν αυτοκίνητα όταν ήταν στα 30 τους.[25]

Άλλα κράτη που καταναλώνουν πετρέλαιο

Επεξεργασία

Σε απάντηση στις υψηλές τιμές του πετρελαίου της δεκαετίας του 1970, οι βιομηχανικές χώρες έλαβαν μέτρα για να μειώσουν την εξάρτησή τους από το πετρέλαιο του Οργανισμού Πετρελαιοεξαγωγικών Χωρών (ΟΠΕΚ).[11] Οι επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας παγκοσμίως άλλαξαν από το πετρέλαιο στον άνθρακα, το φυσικό αέριο ή την πυρηνική ενέργεια.[26] Οι εθνικές κυβερνήσεις ξεκίνησαν ερευνητικά προγράμματα πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων για την ανάπτυξη εναλλακτικών λύσεων για το πετρέλαιο [27][28] και η εμπορική εξερεύνηση ανέπτυξε μεγάλα κοιτάσματα πετρελαίου εκτός ΟΠΕΚ στη Σιβηρία, την Αλάσκα, τη Βόρεια Θάλασσα και τον Κόλπο του Μεξικού.[29] Μέχρι το 1986, η ημερήσια παγκόσμια ζήτηση για πετρέλαιο μειώθηκε κατά 5 εκατομμύρια βαρέλια, αλλά η παραγωγή εκτός ΟΠΕΚ αυξήθηκε ακόμη περισσότερο.[30] Κατά συνέπεια, το μερίδιο αγοράς του ΟΠΕΚ μειώθηκε από 50% το 1979 σε 29% το 1985.[31]

Οικονομία καυσίμου αυτοκινήτου

Επεξεργασία

Εκείνη την εποχή, οι «Big Three» αυτοκινητοβιομηχανίες του Ντιτρόιτ (Ford, Chrysler, GM) μάρκεταν αυτοκίνητα πλήρους μεγέθους, όπως το Chevrolet Caprice, το Ford LTD Crown Victoria και το Dodge St. Η απάντηση του Ντιτρόιτ στην αυξανόμενη δημοτικότητα των εισαγόμενων αυτοκινήτων όπως το Toyota Corolla και το Volkswagen Rabbit ήταν το Chevrolet Citation και το Ford Fairmont . Η Ford αντικατέστησε το Ford Pinto με το Ford Escort και η Chrysler, στα πρόθυρα της χρεοκοπίας, παρουσίασε το Dodge Aries K . Η GM είχε δυσμενείς αντιδράσεις στην αγορά στο Citation και παρουσίασε το Chevrolet Corsica και το Chevrolet Beretta το 1987 που πουλούσαν καλύτερα. Η GM αντικατέστησε επίσης το Chevrolet Monza, παρουσιάζοντας το Chevrolet Cavalier του 1982 που έτυχε καλύτερης αποδοχής. Η Ford γνώρισε παρόμοια απόρριψη της αγοράς του Fairmont και παρουσίασε το εμπροσθιοκίνητο Ford Tempo το 1984.[32]

Το Ντιτρόιτ δεν ήταν καλά προετοιμασμένο για την ξαφνική άνοδο των τιμών των καυσίμων και εισήγαγε μάρκες (κυρίως τα ασιατικά μοντέλα, τα οποία διατέθηκαν μαζικά και είχαν χαμηλότερο κόστος κατασκευής σε αντίθεση με τις βρετανικές και δυτικογερμανικές μάρκες). Επιπλέον, η άνοδος της αξίας του γερμανικού μάρκου και της βρετανικής λίρας οδήγησε στη μετάβαση στην άνοδο των Ιάπωνων κατασκευαστών, καθώς ήταν σε θέση να εξάγουν το προϊόν τους από την Ιαπωνία με χαμηλότερο κόστος, με αποτέλεσμα κερδοφόρα κέρδη (παρά τις κατηγορίες για ντάμπινγκ τιμών ) και ήταν πλέον ευρύτερα διαθέσιμα στη Βόρεια Αμερική και αναπτύσσοντας μια πιστή βάση πελατών .[33]

Ένα χρόνο μετά την Ιρανική Επανάσταση του 1979, οι Ιάπωνες κατασκευαστές ξεπέρασαν τα σύνολα παραγωγής του Ντιτρόιτ και έγιναν πρώτοι στον κόσμο. Πράγματι, το μερίδιο των ιαπωνικών αυτοκινήτων στις αγορές αυτοκινήτων στις ΗΠΑ αυξήθηκε από 9 τοις εκατό το 1976 σε 21 τοις εκατό το 1980.[33] Οι ιαπωνικές εξαγωγές αργότερα θα εκτοπίσουν την αγορά αυτοκινήτων που κάποτε κυριαρχούσαν οι ευρωπαίοι κατασκευαστές χαμηλότερης βαθμίδας ( Renault, Fiat, Opel, Peugeot, MG, Triumph, Citroen ). Κάποιοι θα κήρυξαν πτώχευση (π Triumph, Simca ) ή να αποσυρθεί από την αγορά των ΗΠΑ, ειδικά λόγω της γκρίζας αγοράς αυτοκινήτων ή της αδυναμίας του οχήματος να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις DOT (από τις απαιτήσεις εκπομπών έως τον φωτισμό αυτοκινήτου). Πολλές εισαγόμενες μάρκες χρησιμοποίησαν τεχνολογίες εξοικονόμησης καυσίμου, όπως ψεκασμό καυσίμου και κινητήρες πολλαπλών βαλβίδων για την κοινή χρήση καρμπυρατέρ . Η συνολική οικονομία καυσίμου των αυτοκινήτων στις Ηνωμένες Πολιτείες αυξήθηκε από περίπου 15 μίλια ανά γαλόνι (mpg) το 1979 σε 18 mpg έως το 1985 και 20 mpg έως το 1990.[34] Αυτός ήταν ένας παράγοντας που οδήγησε στην επακόλουθη υπερκατανάλωση πετρελαίου της δεκαετίας του 1980 .

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. «Monthly Energy Review» (PDF). U.S. Energy Information Administration. Νοεμβρίου 2015. 
  2. 2,0 2,1 «Oil Squeeze». Time. February 5, 1979. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις March 7, 2008. https://web.archive.org/web/20080307085655/http://www.time.com/time/magazine/article/0%2C9171%2C946222%2C00.html. Ανακτήθηκε στις January 27, 2008. 
  3. «1970s: Education». National Association of Convenience Stores. 
  4. «The History of Global Oil Production: 1980's Oil Production». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Οκτωβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 29 Αυγούστου 2020. 
  5. «Another Crisis for the Shah». Time. November 13, 1978. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις January 14, 2009. https://web.archive.org/web/20090114084508/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,946149,00.html. Ανακτήθηκε στις December 5, 2009. 
  6. Brotons, Jean-Charles (2010). U.S. Officials and the Fall of the Shah: Some Safe Contraction Interpretations (στα Αγγλικά). Lexington Books. ISBN 978-0-7391-3340-8. 
  7. «1979: Shah of Iran flees into exile». BBC. 16 Ιανουαρίου 1979. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Οκτωβρίου 2009. Ανακτήθηκε στις 5 Δεκεμβρίου 2009. 
  8. «OPEC Revenues Fact Sheet». US Energy Information Administration. 10 Ιανουαρίου 2006. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Ιανουαρίου 2008. 
  9. «OPEC Revenues Fact Sheet». U.S. Energy Information Administration. 14 Ιουνίου 2016. Ανακτήθηκε στις 25 Αυγούστου 2016. 
  10. Gross, Samantha (5 Μαρτίου 2019). «What Iran's 1979 revolution meant for US and global oil markets». Brookings (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 31 Μαρτίου 2021. 
  11. 11,0 11,1 Mouawad, Jad (March 3, 2008). «Oil Prices Pass Record Set in the '80s, but Then Recede». The New York Times. https://www.nytimes.com/2008/03/03/business/worldbusiness/03cnd-oil.html. Ανακτήθηκε στις April 20, 2010. 
  12. "Timeline of the accident at Three Mile Island", The Patriot-News (Central Pennsylvania), March 22, 2009.
  13. Powell, Robert E. (4 Μαΐου 2005). «The Oil Shocks of the 70s». 
  14. Leggett, Jeremy (2005). Half Gone: Oil, Gas, Hot Air, and the Global Energy Crisis. σελ. 150. 
  15. Sowell, Thomas (November 5, 2002). «Mondale's 'experience'». Jewish World Review. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις October 6, 2008. https://web.archive.org/web/20081006194546/http://www.jewishworldreview.com/cols/sowell110502.asp. Ανακτήθηκε στις November 7, 2008. 
  16. Witt, Evans (May 4, 1979). «Energy crisis still doubted by public». Associated Press. https://news.google.com/newspapers?id=TuNNAAAAIBAJ&pg=3366,571031. 
  17. «Rationing Coupons Shredded». The New York Times. June 2, 1984. https://www.nytimes.com/1984/06/02/us/rationing-coupons-shredded.html. Ανακτήθηκε στις January 27, 2008. 
  18. Carter, Jimmy (15 Ιουλίου 1979). «Crisis of Confidence». The Carter Center. Ανακτήθηκε στις 27 Ιουλίου 2008. 
  19. Wihbey, John (11 Νοεμβρίου 2008). «Jimmy Carter's Solar Panels: A Lost History that Haunts Today». The Yale Forum on Climate Change & the Media. Ανακτήθηκε στις 1 Νοεμβρίου 2009. 
  20. «Carter Imposes Oil Embargo During Hostage Crisis». The History Channel. Ανακτήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 2016. 
  21. Carter, Jimmy (23 Ιανουαρίου 1980). «Third State of the Union Address». Jimmy Carter Presidential Library. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Αυγούστου 2008. Ανακτήθηκε στις 27 Ιουλίου 2008. 
  22. «Executive Order 12287 – Decontrol of Crude Oil and Refined Petroleum Products». 28 Ιανουαρίου 1981. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Σεπτεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 27 Ιανουαρίου 2008. 
  23. 23,0 23,1 Thorndike, Joseph J. (10 Νοεμβρίου 2005). «Historical Perspective: The Windfall Profit Tax – Career of a Concept». TaxHistory.org. Ανακτήθηκε στις 6 Νοεμβρίου 2008. 
  24. «FDIC: U.S. Home Prices: Does Bust Always Follow Boom?». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2010. Ανακτήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 2007. 
  25. Severen, Christopher; van Benthem, Arthur (2019). Formative Experiences and the Price of Gasoline. doi:10.3386/w26091. http://www.nber.org/papers/w26091. 
  26. Toth, Ferenc L.; Rogner, Hans-Holger (January 2006). «Oil and nuclear power: Past, present, and future». Energy Economics 28 (1): 1–25. doi:10.1016/j.eneco.2005.03.004. http://www.iaea.org/OurWork/ST/NE/Pess/assets/oil+np_toth+rogner0106.pdf. 
  27. «Renewables in Global Energy Supply: An IEA Fact Sheet» (PDF). International Energy Agency. Ιανουαρίου 2007. 
  28. Λάθος στην χρήση του Πρότυπο:cite press release: Η παράμετρος title είναι απαραίτητη
  29. Bromley, Simon (2013). American Power and the Prospects for International Order. John Wiley & Sons. σελ. 95. ISBN 9780745658414. 
  30. Robert, Paul (2004). The End of Oil: The Decline of the Petroleum Economy and the Rise of a New Energy Order. New York: Houghton Mifflin Company. σελίδες 103–04. ISBN 978-0-618-23977-1. 
  31. Boussena, Sadek (1994). «OPEC's Learning Process». Energy Studies Review 6: 61–72. doi:10.15173/esr.v6i1.322. https://energystudiesreview.ca/esr/article/viewFile/322/283. 
  32. «1979 oil shock meant recession for U.S., depression for autos». 2013. Ανακτήθηκε στις 29 Αυγούστου 2020. 
  33. 33,0 33,1 Cole, επιμ. (1981). The Japanese Automotive Industry: Model and Challenge for the Future?. University of Michigan Press. ISBN 978-0-939512-08-9. 
  34. World Bank (2022). Commodity Markets Outlook: The Impact of the War in Ukraine on Commodity Markets, April 2022. World Bank. σελ. 18. 

Περαιτέρω ανάγνωση

Επεξεργασία