Πιέρ Καρλέ ντε Σαμπλαίν ντε Μαριβώ

Ο Πιέρ Καρλέ ντε Σαμπλαίν ντε Μαριβώ (Pierre Carlet de Chamblain de Marivaux), πιο γνωστός ως Μαριβώ, (1688 -1763), ήταν δημοσιογράφος, μυθιστοριογράφος, αλλά πρωτίστως θεατρικός συγγραφέας της εποχής του Διαφωτισμού.

Πιέρ ντε Μαριβώ
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Pierre Carlet de Chamblain de Marivaux (Γαλλικά)
Γέννηση	4  Φεβρουαρίου 1688 Παρίσι
Θάνατος	11  Φεβρουαρίου 1763 Παρίσι ή Λιλ
Τόπος ταφής	Εκκλησία Σαιντ-Εστάς
Εθνικότητα	Γάλλος
Χώρα πολιτογράφησης	Γαλλία
Εκπαίδευση και γλώσσες
Μητρική γλώσσα	Γαλλικά
Ομιλούμενες γλώσσες	Γαλλικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	θεατρικός συγγραφέας συγγραφέας μυθιστοριογράφος δημιουργός γραπτών έργων δημοσιογράφος
Περίοδος ακμής	1716 - 1763
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	24η έδρα της Γαλλικής Ακαδημίας (1742–1763)
Σχετικά πολυμέσα

Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους Γάλλους θεατρικούς συγγραφείς του 18ου αιώνα, έχοντας γράψει πολυάριθμες κωμωδίες. Τα σημαντικότερα έργα του είναι Ο θρίαμβος του έρωτα (Le Triomphe de l'amour), το Παιχνίδι του έρωτα και της τύχης και Οι Ψευδείς εξομολογήσεις. Έχει επίσης δημοσιεύσει διάφορα δοκίμια και δύο σημαντικά αλλά ημιτελή μυθιστορήματα, Η ζωή της Μαριάννας (La Vie de Marianne) και Ο νεόπλουτος χωριάτης (Le Paysan parvenu).

Η ζωή του

Γόνος ευκατάστατης οικογένειας ευγενών από τη Νορμανδία, σπούδασε νομικά στο Παρίσι και προοριζόταν για δικηγόρος. Ο νεαρός Μαριβώ όμως ενδιαφερόταν περισσότερο για τη λογοτεχνία και τα αυλικά θεάματα. Σε ηλικία 20 ετών έγραψε την πρώτη του κωμωδία ο Συνετός και δίκαιος πατέρας ή Κρισπίνος, ο ευτυχισμένος κατεργάρης ( le Père prudent et équitable, ou Crispin l’heureux fourbe). Το 1712 δημοσίευσε το πρώτο του μυθιστόρημα Τα εκπληκτικά αποτελέσματα της συμπάθειας. Άρχισε να συχνάζει στα κοσμικά και φιλολογικά σαλόνια του Παρισιού. Η γνωριμία του με τον θεατρικό συγγραφέα Λα Μότ (La Motte) και τον Φοντενέλ και οι συναναστροφές του στο σαλόνι της πολύ πνευματώδους Μαντάμ ντε Λαμπέρ, ήταν αποφασιστικής σημασίας για τη διάπλαση της σκέψης του. Στην περίφημη "Φιλονικία των Αρχαίων με τους Σύγχρονους" ο Μαριβώ τάχθηκε στο πλευρό των δεύτερων, δημοσιεύοντας περιστασιακά άρθρα στο περιοδικό τους Νέος Ερμής (Nouveau Mercure), ώσπου το 1719 δημιούργησε το δικό του περιοδικό, τον Γάλλο Θεατή (Spectateur Francais, 1720-1724).

Πριν στραφεί στο θέατρο, ο Μαριβώ πειραματίστηκε σε διάφορα είδη: μυθιστόρημα-παρωδία, ποίημα μπουρλέσκ ή δημοσιογραφικά δημοσιεύματα.

Διασκεύασε, παρωδώντας, έργα των κλασικών συγγραφέων και τα μετέτρεψε σε πρωτότυπα έργα, σύμφωνα με το νεο-επιτηδευμένο πνεύμα που χειρίζονταν με «ελαφρύ» τρόπο «μεγάλα θέματα» . Έτσι έγραψε τον μεταμφιεσμένο Τηλέμαχο το 1714-1715 (όπου αναφέρεται στη δυστυχία των Ουγενότων) και την διασκευασμένη Ιλιάδα το 1716, η οποία είναι μια παρωδία του έργου του Ομήρου, το τέταρτο δημοσιευμένο έργο του και πρώτο που υπογράφηκε με το όνομά του.

Θεωρούνταν λαμπρός ηθικολόγος, ένας νέος Λα Μπρυγιέρ. Παντρεύτηκε το 1717 με την Κολόμπ Μπουλόν, κόρη ενός πλούσιου δικηγόρου σύμβουλου του βασιλιά, της οποίας η προίκα επέτρεπε στο ζευγάρι να ζει άνετα. Έχασε τον πατέρα του το 1719. Το 1720 καταστράφηκε οικονομικά εξαιτίας της κατάρρευσης του συστήματος Λω, έχασε τη σύζυγό του το 1723 και έπρεπε πλέον να γράφει για να ζήσει και να μεγαλώσει την κόρη του, γεγονός που τον ώθησε να ασχοληθεί πιο σοβαρά με τη συγγραφή θεατρικών έργων.

Από το 1733 άρχισε να συχνάζει στο σαλόνι της Μαντάμ Τενσάν, η οποία έγινε γι' αυτόν μια πολύτιμη φίλη. Χάρη σ' αυτήν εξελέγη μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας το 1742, με συνυποψήφιο το Βολταίρο ο οποίος έχασε τη θέση, όπου έδωσε αρκετές ομιλίες: Σκέψεις με τη μορφή επιστολής για την πρόοδο του ανθρώπινου πνεύματος (1744), Στοχασμοί για το ανθρώπινο πνεύμα με την ευκαιρία του Κορνέιγ και του Ρασίν (1749), Σκέψεις για τους Ρωμαίους και τους αρχαίους Πέρσες (1751).

Στη συνέχεια περιόρισε αισθητά τη θεατρική συγγραφική παραγωγή του, έγραψε μόνο μερικά έργα για την Κομεντί Φρανσαίζ, τα οποία εκδόθηκαν αλλά δεν παίχτηκαν, και ένα διάλογο, Η Εκπαίδευση ενός Πρίγκιπα. Άρρωστος από το 1758, πέθανε στο Παρίσι στις 12 Φεβρουαρίου 1763.

Ένα πάθος: το θέατρο

Άγαλμα του Μαριβώ στο Δημαρχείο του Παρισιού.

Ο Μαριβώ αποφάσισε να αφιερωθεί στο θέατρο. Έγραψε την πεντάπρακτη κλασσική τραγωδία σε στίχους Αννίβας, που παίχτηκε στην Κομεντί Φρανσαίζ το 1720 αλλά δεν είχε επιτυχία.

Η πρώτη επιτυχία του ήρθε με την κωμωδία ο Αρλεκίνος εξευγενίζεται από τον έρωτα που έπαιξε ο θίασος των Ιταλών ηθοποιών του Λουίτζι Ρικομπόνι. Οι μεγάλοι ηθοποιοί αυτού του θιάσου, ο Τομασέν και η Σύλβια έγιναν οι μόνιμοι πρωταγωνιστές των κωμωδιών του, καθώς έγινε συγγραφέας του θιάσου. Άλλαξε ριζικά το είδος της αισθηματικής κωμωδίας.

Τα έργα του το Παιχνίδι του έρωτα και της τύχης ( 1730) και Οι Ψεύτικες εκμυστηρεύσεις (1737) παρουσιάζουν τα τυπικά χαρακτηριστικά των ερωτικών κωμωδιών του: ρομαντικό περιβάλλον, οξυμένη αίσθηση των πιο λεπτών αποχρώσεων στη γκάμα των συναισθημάτων και εύστοχα πνευματώδη λογοπαίγνια. Αυτός ο λεκτικός πλούτος είναι γνωστός ως marivaudage (μαριβωντισμός) και απηχεί την υπερβολική ευαισθησία και τη επιτήδευση της εποχής του.

Η ψυχολογική κωμωδία

Το θέατρο του Μαριβώ παρουσιάζει μεγάλη ποικιλία:

• ηρωική και μυθιστορηματική κωμωδία, όπως Ο Μεταμφιεσμένος Πρίγκιπας (Le Prince Travesti) και Ο Θρίαμβος του Έρωτα (Le Triomphe de l’Amour),

• μυθολογική κωμωδία, όπως Ο Θρίαμβος του Πλούτωνα
• κωμωδία ηθών, όπως Ο Κληρονόμος του Χωριού, Το Σχολείο των Μητέρων (L’École des Mères), Ο μετανοημένος Κομψευόμενος (Le Petit-Maître corrigé),
• κωμωδία με κοινωνική και φιλοσοφική θέση, όπως Το Νησί των Σκλάβων, Το Νησί της Λογικής (L’Ile de la Raison), Η Αποικία (La Colonie)
• αισθηματική και ηθικοπλαστική κωμωδία, όπως Η Μητέρα μυστικοσύμβουλος (La Mère confidente) και Η πιστή Σύζυγος (La Femme fidèle).

Ο Μαριβώ δείχνει μια ιδιαίτερη προτίμηση στην απεικόνιση της ερωτικής ψυχολογίας, και μεγαλουργεί στην ανάλυση της ερωτικής κατάκτησης. Κάποιοι κριτικοί της εποχής τον κατηγόρησαν, άδικα, ότι επαναλαμβάνει το ίδιο θέμα, την έκπληξη της εμφάνισης του έρωτα, με διαφορετικές παραλλαγές. Ο ίδιος απάντησε: "Έψαξα μέσα στην ανθρώπινη καρδιά, παντού όπου θα μπορούσε κρυφτεί ο έρωτας όταν φοβάται να αποκαλυφθεί και καθεμιά από τις κωμωδίες μου έχει ως στόχο να βρει και να αποκαλύψει τον κρυμμένο, ανομολόγητο έρωτα. Στα έργα μου, άλλοτε αναφέρομαι σε έναν έρωτα που τον αγνοούν και οι δυο εραστές, άλλοτε σε έναν έρωτα που αισθάνονται αλλά θέλουν να αποκρύψουν ο ένας από τον άλλο, άλλοτε σε έναν συνεσταλμένο έρωτα που δεν τολμά να ομολογηθεί και άλλοτε, τέλος, σε έναν έρωτα αβέβαιο και ενδεχομένως ακόμη απροσδιόριστο, έναν έρωτα που μόλις γεννιέται, για να το πούμε έτσι, για τον οποίο οι ήρωες αμφιβάλλουν ακόμη χωρίς να είναι σίγουροι και ψάχνουν τα κατάβαθα της ψυχής τους πριν να τον αφήσουν να εκδηλωθεί»

Η πρωτοτυπία του θεατρικού έργου του

Ο έρωτας στο ιταλικό θέατρο,1714, πίνακας του Αντουάν Βατώ

Η κωμωδία του Μαριβώ απέχει πολύ από την κωμωδία χαρακτήρων του Μολιέρου. Οι ήρωές του δεν έχουν κανένα ελάττωμα, κανένα παράξενο χαρακτηριστικό που να προκαλεί το γέλιο. Αυτό που προκαλεί την ευχαρίστηση στους θεατές είναι η συζήτηση, που γεννιέται μέσα από ένα τέχνασμα, αυθεντική και ικανή να συγκινήσει. Σίγουρα ο Μαριβώ δεν επηρεάστηκε από το Μολιέρο.

Περισσότερο θυμίζει τον Ρακίνα, λόγω της διεισδυτικότητας και της λεπτής ανάλυσης των ερωτικών αισθημάτων. Όπως και ο Ρακίνας, γνωρίζει σε βάθος όλα τα τεχνάσματα στα οποία καταφεύγει ο έρωτας: τη γοητεία της τρυφερότητας και την ακατανίκητη έλξη του πάθους. Είναι κι αυτός ένας βαθύς γνώστης της γυναικείας ψυχολογίας. Αλλά σταματά στο σημείο ακριβώς όπου ο έρωτας κινδυνεύει να γίνει τραγικός και αποκαλύπτει ψυχολογικές λεπτομέρειες, τις οποίες ο Ρακίνας απλώς υπονοεί. Ο Μαριβώ παραμένει ένας θεατής ενίοτε ειρωνικός, όταν λ.χ. θέτει επί σκηνής τη γυναικεία πονηριά, σε γενικές γραμμές συμμέτοχος και συνένοχος, καθώς εν μέρει διασκεδάζει και εν μέρει συγκινείται, με τις αντιδράσεις των χαρακτήρων του.

.

Το μυθιστόρημα

Ο Μαριβώ έγραψε επίσης δύο αισθηματικά μυθιστορήματα, ημιτελή και τα δύο. Το μεγάλο μυθιστόρημά του είναι η Ζωή της Μαριάννας (La Vie de Marianne), το οποίο το έγραφε για περίπου δεκαπέντε χρόνια (1726-1741). Η ηρωίδα αφηγείται τη ζωή της, αλλά παρεμβάλλει στη διήγησή της σκέψεις και προβληματισμούς για τον έρωτα, τη φιλία, την ειλικρίνεια, την κοινωνική αναγνώριση της προσωπικής αξίας.

Παραπλήσια θέματα θίγονται και στον Νεόπλουτο χωριάτη (Le paysan parvenu), μυθιστόρημα του 1735 όπου αφηγείται την κοινωνική άνοδο του ήρωά του χάρη στην επιτυχία του στον έρωτα.

Η απήχηση του έργου του

Αν και εκλέχθηκε μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας το 1742, ο Μαριβώ δεν είχε ιδιαίτερη επιτυχία όσο ζούσε. Το θέατρο των Ιταλών, για το οποίο έγραφε, ήταν μια δευτερεύουσα θεατρική σκηνή. Επί πλέον, δεν συμμετείχε στο κίνημα των φιλοσόφων και ο Βολταίρος δεν τον συμπαθούσε, θεωρώντας τον επιτηδευμένο. Η μεγάλη επιτυχία του άρχισε από τον επόμενο αιώνα όταν το έργο του επανεκτιμήθηκε από τον κριτικό Σαιντ-Μπεβ και τους ρομαντικούς και συνεχίζεται ως σήμερα. Την 1η Σεπτεμβρίου 2009 ήταν ο 5ος πιο πολυπαιγμένος συγγραφέας στην Κομεντί Φρανσαίζ.

Έργα

Ο Μαριβώ υπήρξε ένας παραγωγικότατος συγγραφέας: από το 1713 έως το 1755 δημοσίευε σχεδόν κάθε χρόνο. Περίπου σαράντα έργα, σε μία ή τρεις πράξεις συνήθως, επτά μυθιστορήματα και παρωδίες, τρεις εφημερίδες και δεκαπέντε δοκίμια.

Θεατρικά έργα

• Le Père prudent et équitable (1706) Ο Συνετός και δίκαιος πατέρας ή Κρισπίνος, ο ευτυχισμένος κατεργάρης
• L'Amour et la Vérité (1720) Ο έρωτας και η Αλήθεια
• Arlequin poli par l'amour (1720) Ο Αρλεκίνος εξευγενίζεται από τον έρωτα
• Annibal (1720), Αννίβας, η μοναδική τραγωδία
• La Surprise de l'amour (1722) Η έκπληξη του έρωτα
• La Double Inconstance (1723) Διπλή απιστία
• Le Prince travesti Ο Μεταμφιεσμένος Πρίγκιπας (1724)
• La Fausse Suivante ou Le Fourbe puni (1724) Η ψευδο-υπηρέτρια
• Le Dénouement imprévu (1724) Η αναπάντεχη λύση
• L'Île des esclaves Το Νησί των Σκλάβων (1725)
• L'Héritier de village Ο Κληρονόμος του Χωριού(1725)
• Mahomet second (1726?, ημιτελής τραγωδία σε πρόζα)
• L'Île de la raison ou Les petits hommes (1727) Το Νησί της Λογικής
• La Seconde Surprise de l'amour (1727) Η δεύτερη έκπληξη του έρωτα
• Le Triomphe de Plutus (1728)Ο Θρίαμβος του Πλούτωνα
• La Nouvelle Colonie (1729), που χάθηκε και ξαναγράφτηκε το 1750 με τον τίτλο La Colonie Η αποικία
• Le Jeu de l'amour et du hasard (1730) Το παιχνίδι του έρωτα και της τύχης
• La Réunion des Amours (1731)
• Le Triomphe de l'amour (1732) Ο θρίαμβος του έρωτα
• Les Serments indiscrets (1732)
• L'École des mères (1732) Το Σχολείο των Μητέρων
• L'Heureux Stratagème (1733) Το ευτυχές στρατήγημα
• La Méprise (1734) Η παρεξήγηση
• Le Petit-Maître corrigé (1734) Ο μετανοημένος Κομψευόμενος
• Le Chemin de la fortune (1734), Ο δρόμος της ευτυχίας
• La Mère confidente (1735) Η Μητέρα μυστικοσύμβουλος
• Le Legs (1736) Η κληρονομιά
• Les Fausses Confidences (1737) Οι ψευδείς εξομολογήσεις
• La Joie imprévue (1738) Η αναπάντεχη χαρά
• Les Sincères (1739) Οι ειλικρινείς
• L'Épreuve (1740) Η δοκιμασία
• La Commère (1741) Η κουτσομπόλα
• La Dispute (1744) Η φιλονικία
• Le Préjugé vaincu (1746)
• La Colonie (1750) Η αποικία
• La Femme fidèle (1750)Η πιστή Σύζυγος
• Félicie (1757)
• Les Acteurs de bonne foi (1757) Οι καλόπιστοι θεατρίνοι
• La Provinciale (1761) Η επαρχιώτισσα

Μυθιστορήματα

• La Vie de Marianne (γράφτηκε από το 1731 έως το 1742) Η ζωή της Μαριάννας
• Le Paysan parvenu (1734-1735) Ο νεόπλουτος χωριάτης

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Pierre de Marivaux στο Wikimedia Commons