Πλατεία της Σπλάντζιας

Η πλατεία της Σπλάντζιας, επισήμως γνωστή ως Πλατεία 1821, βρίσκεται στην ανατολική πλευρά της παλιάς πόλης των Χανίων στην Κρήτη.

πλατεία της Σπλάντζιας
Είδος	πλατεία
Γεωγραφικές συντεταγμένες	35°30′59″N 24°1′18″E
Χώρα	Ελλάδα
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Η Σπλάντζια αποτελούσε το κέντρο της πόλης κατά την Τουρκοκρατία, καθώς ήταν η παλιά και μεγαλύτερη συνοικία των μουσουλμάνων (150 ελληνικές συνοικίες, 780 τούρκικες). Στη βορειοδυτική άκρη της πλατείας υπάρχει η εκκλησία του Αγίου Ρόκκου, ανατολικά της πλατείας βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Νικολάου, στο κέντρο της πλατείας στέκει ένας τεράστιος πλάτανος και ανάμεσα στην εκκλησία και τον πλάτανο υπάρχει μια υπόγεια στοά/κρήνη, η οποία είναι περιτριγυρισμένη από κάγκελα.

Η εκκλησία του Αγίου Ρόκκου

Η εκκλησία του Αγίου Ρόκκου.

Στη βορειοδυτική άκρη της πλατείας τοποθετείται η εκκλησία του Αγίου Ρόκκου. Η ανέγερση του ναού έγινε το 1630, πιθανόν μετά την εκδήλωση επιδημίας πανώλης, καθώς ο Άγιος Ρόκκος ήταν ο προστάτης των Χανίων από την πανώλη. Κάτω από το γείσο υπάρχει η επιγραφή:

DEO O(PTIMO).M.(AXIMO) ET D(IVO). ROCCO DICATVM. M.D.CXXX.
ΣΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟ ΚΑΙ ΜΕΓΙΣΤΟ ΘΕΟ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΑΓΙΟ ΡΟΚΚΟ 1630

.

Κατά την Tουρκοκρατία λειτούργησε ως στρατιωτικό φυλάκιο, ενώ κατά τη διάρκεια της Κρητικής Πολιτείας και μέχρι το 1925 ως σταθμός χωροφυλακής.

Η εκκλησία του Αγίου Νικολάου

Η εκκλησία του Αγίου Νικολάου, με το μιναρέ και το καμπαναριό.

Ανατολικά της πλατείας βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Νικολάου, η οποία πρέπει να κτίστηκε λίγο πριν το 1320, επί Ενετών, ως μοναστήρι του τάγματος των Δομινικανών μοναχών. Μετά την επικράτηση των Τούρκων στα Χανιά το 1645, ο ναός μετατράπηκε σε τέμενος και ονομάστηκε Χιουγκάρ Τζαμισί (το τζαμί του Ηγεμόνα-Αυτοκράτορα), προς τιμήν του σουλτάνου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, Ιμπραήμ. Το τζαμί απέκτησε εντυπωσιακό μιναρέ, ο οποίος ξεχωρίζει από τους υπόλοιπους της πόλης, καθώς διαθέτει δύο εξώστες («σεριφιέδες»). Τα μορφολογικά στοιχεία του μιναρέ, που πρόσφατα αναστηλώθηκε, ακολουθούν τη βενετσιάνικη παράδοση. Εδώ φυλασσόταν το ιερό ξίφος του Τούρκου Δερβίση, ο οποίος πρώτος μπήκε μέσα στην πόλη, ανέβηκε στο καμπαναριό και με το ξίφος στριφογύρισε στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα καλώντας τους πιστούς σε προσευχή με την φράση: «Ένας είναι ο θεός και προφήτης του ο Μωάμεθ». Μετά από αυτό το τυπικό η λατινική μονή μπορούσε να μετατραπεί σε τζαμί.

Σε ολόκληρη την περίοδο της Τουρκοκρατίας αλλά και ως το τέλος του 1912 το ξίφος του Δερβίση παρέμενε στο τζαμί μέχρι την ανταλλαγή πληθυσμών του 1923, οπότε οι μουσουλμάνοι το πήραν μαζί τους. Φυλασσόταν σε πολυτελή χρυσή θήκη στολισμένη με πολύτιμους λίθους και ντυμένη με πορφυρό βελούδο. Το ξίφος θεωρούνταν ιερό και του αποδίδονταν μαγικές θεραπευτικές ιδιότητες, γι' αυτό και το μετέφεραν έπειτα από ειδική ιεροτελεστία σε σπίτια αρρώστων ή σε περιπτώσεις δύσκολων τοκετών, ενώ ο [ιμάμης]] διάβαζε αποσπάσματα από το Κοράνι. Το 1928, αφού το κατέλαβαν χριστιανοί ορθόδοξοι, το τέμενος μετατράπηκε σε χριστιανική εκκλησία και αφιερώθηκε στον Άγιο Νικόλαο. Το αρχικό καμπαναριό του μοναστηριού βρισκόταν στα βορειοανατολικά της εκκλησίας. Σήμερα δεν υπάρχει καν η βάση του και έχει αντικατασταθεί από ένα σύγχρονο σε διαφορετικό σημείο. Δυτικά του ναού βρίσκεται το αίθριο της περίκλειστης αυλής της μονής του Αγίου Νικολάου των Δομινικανών, το οποίο ήταν νεκροταφείο ευγενών και τιτλούχων κατά τη διάρκεια της Ενετοκρατίας και της Τουρκοκρατίας. Στη μέση βρίσκεται η δεξαμενή του αιθρίου.

Ο πλάτανος

Ο πλάτανος της Σπλάντζιας

Στο κέντρο της πλατείας στέκεται ένας τεράστιος πλάτανος. Κάτω από τον πλάτανο υπήρχε ένα οκτάγωνο αραβικό κιόσκι, στο οποίο είχαν δικαίωμα να κάθονται και να απολαμβάνουν τον καφέ τους τιτλούχοι της πολιτείας και επιφανείς μπέηδες και αγάδες. Στον πλάτανο της πλατείας επί Τουρκοκρατίας, Έλληνες χριστιανοί, οι οποίοι μάχονταν για τον αγώνα υπέρ της κρητικής ελευθερίας, απαγχονίστηκαν, εκτελέστηκαν και βασανίστηκαν. Συγκεκριμένα, τις πρώτες μέρες της επανάστασης στην ηπειρωτική Ελλάδα, οι Τούρκοι ανησυχώντας για μεταφορά της επανάστασης στο νησί, απαγχόνισαν το δραστήριο επίσκοπο Κισσάμου Μελχισεδέκ Δεσποτάκη (19 Μαΐου 1821), αφού προηγουμένως τον έσυραν από τη γενειάδα του, γυμνό, μέχρι τον πλάτανο και αργότερα, νεκρός πλέον, σύρθηκε με το σχοινί του απαγχονισμού από τον τούρκικο όχλο στα στενά σοκάκια της πόλης. Τα ίδια συνέβησαν και στον ιεροδιάκονο από τη Βέροια Καλλίνικο. Στην πλατεία υπάρχει μια πλάκα στη μνήμη τους.

Η υπόγεια στοά

Η υπόγεια στοά

Ανάμεσα στην εκκλησία και τον πλάτανο υπάρχει μια υπόγεια στοά, η οποία είναι περιτριγυρισμένη από κάγκελα. Μετά από ανασκαφές, βρέθηκαν μεγάλη δεξαμενή, ενώ επί Ενετών και επί Τουρκοκρατίας κατασκευάστηκε υπόγεια κρήνη για τελετουργική χρήση, στην οποία οδηγούν 26 σκαλοπάτια. Η δεξαμενή είχε τέτοια χωρητικότητα, ώστε να καλύπτει την πόλη των Χανίων για έξι μήνες. Αχρηστεύτηκε όμως αφού άλλαξε η ροή του ποταμού.

Πηγές

• Περπατώντας στα Χανιά - Αντώνης Καλογήρου
• Τα Χανιά όπως τα είδαν οι ξένοι - Μιχάλης Γρηγοράκης
• Εκκλησιαστικά συγκροτήματα μέσα στα τείχη των Χανίων στα χρόνια της Βενετοκρατίας
• http://www.xania.net
• Ιστοσελίδα Δήμου Χανίων
• Εφημερίδα Χανιώτικα Νέα