Πολυγόνατο
Το πολυγόνατο (Polygonatum), γνωστό και ως «σφραγίδα του Σολομώντος», είναι γένος αγγειόσπερμων ποωδών φυτών, που ανήκει σύμφωνα με το ταξινομικό σύστημα APG III στην οικογένεια του σπαραγγιού, τα ασπαραγοειδή, και συγκεκριμένα στην υποοικογένεια νολινοειδή (που αντικατέστησε την οικογένεια Ruscaceae).[1] Κατά καιρούς έχει ταξινομηθεί επίσης στην πρώην οικογένεια Convallariaceae και στην οικογένεια των κρίνων, τα λειριοειδή. Τα πολυγόνατα βρίσκονται στη φύση σε όλες τις χώρες της βόρειας εύκρατης ζώνης της Γης. Τα περισσότερα από τα περίπου 64 είδη απαντώνται στην Ασία, από τα οποία τα 20 είναι ενδημικά στην Κίνα.[2] Αρκετά είδη φυτρώνουν σε υγρές και σκιερές τοποθεσίες των δασών.
| Πολυγόνατο | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Το είδος Polygonatum multiflorum
| ||||||||||||||
| Συστηματική ταξινόμηση | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Συνώνυμα | ||||||||||||||
|
Ετυμολογία Επεξεργασία
Το όνομα προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη πολυγόνατον, που σημαίνει «με πολλά γόνατα» και οφείλεται στο ρίζωμά του, που έχει πολλά «γόνατα».[3] Μια ερμηνεία για την κοινή ονομασία «σφραγίδα του Σολομώντος» είναι ότι το ρίζωμά του φέρει βαθουλώματα που μοιάζουν με βασιλικές σφραγίδες, ενώ σύμφωνα με άλλη ερμηνεία τα κομμένα ριζώματα ή ρίζες του μοιάζουν με εβραϊκά γράμματα.[4]
Περιγραφή Επεξεργασία
Οι καρποί του πολυγόνατου είναι κόκκινες ή μαύρες σφαιρικές ράγες. Το ρίζωμά του είναι οριζόντιο και αρθρωτό, με άφθονα ινώδη ριζίδια και μεγάλες στρογγυλές ουλές. Από αυτό εκφύεται ο βλαστός. Το είδος Polygonatum multiflorum, που απαντάται και στην ηπειρωτική Ελλάδα, ανθίζει τον Απρίλιο και τον Μάιο.
Είδη Επεξεργασία
Σήμερα (2014) ο Παγκόσμιος Κατάλογος Ελέγχου Επιλεγμένων Οικογενειών Φυτών περιέχει 74 είδη και υβρίδια του γένους[5], τα ακόλουθα:
- Polygonatum acuminatifolium Kom.
- Polygonatum adnatum S.Yun Liang
- Polygonatum altelobatum Hayata
- Polygonatum alternicirrhosum Hand.-Mazz.
- Polygonatum amabile Yatabe
- Polygonatum arisanense Hayata
- Polygonatum × azegamii (Ohwi) M.N. Tamura
- Polygonatum biflorum (Walter) Elliott (μαζί με το Polygonatum commutatum) – είδος της Βόρειας Αμερικής
- Polygonatum brevistylum Baker
- Polygonatum × buschianum Tzvelev
- Polygonatum cathcartii Baker
- Polygonatum chingshuishanianum S.S. Ying
- Polygonatum cirrhifolium (Wall.) Royle – πολυγόνατο το θυσανόφυλλο, είδος της νότιας Κίνας
- Polygonatum cryptanthum H.Lév. & Vaniot
- Polygonatum curvistylum Hua
- Polygonatum cyrtonema Hua – είδος της Ανατολικής Ασίας
- Polygonatum × desoulavyi Kom.
- Polygonatum × domonense Satake
- Polygonatum falcatum A.Gray – είδος της Ανατολικής Ασίας
- Polygonatum filipes Merr. ex C.Jeffrey & McEwan
- Polygonatum franchetii Hua
- Polygonatum geminiflorum Decne.
- Polygonatum glaberrimum K.Koch
- Polygonatum gracile P.Y.Li
- Polygonatum graminifolium Hook.
- Polygonatum grandicaule Y.S.Kim
- Polygonatum griffithii Baker
- Polygonatum hirtellum Hand.-Mazz.
- Polygonatum hirtum (μαζί με το Polygonatum latifolium) (Bosc ex Poir.) Pursh
- Polygonatum hookeri Baker
- Polygonatum humile Fisch. ex Maxim. – είδος της Ανατολικής Ασίας
- Polygonatum × hybridum Brügger – καλλωπιστικό υβρίδιο της Ευρώπης
- Polygonatum inflatum Kom. – είδος της Ανατολικής Ασίας
- Polygonatum infundiflorum Y.S.Kim
- Polygonatum involucratum (Franch. & Sav.) Maxim. – ασιατικό είδος
- Polygonatum jinzhaiense D.C.Zhang & J.Z.Shao
- Polygonatum kingianum Collett & Hemsl. –
- Polygonatum × krylovii (Ameljcz. & Malachova) A.L. Ebel
- Polygonatum lasianthum Maxim. – είδος της Κορέας[6] – είδος της Ανατολικής Ασίας
- Polygonatum leiboense S.C.Chen & D.Q.Liu
- Polygonatum longipedunculatum S.Yun Liang
- Polygonatum longistylum Y.Wan ex C.Z.Gao
- Polygonatum macranthum (Maxim.) Koidz.
- Polygonatum macropodum Turcz. – ασιατικό είδος
- Polygonatum megaphyllum P.Y.Li
- Polygonatum mengtzense F.T.Wang & Tang
- Polygonatum multiflorum (L.) All. – πολυγόνατο το πολυανθές, το συνηθισμένο ευρωπαϊκό είδος
- Polygonatum nervulosum Baker
- Polygonatum nodosum Hua
- Polygonatum odoratum (Mill.) Druce – ευρωπαϊκό είδος
- Polygonatum omeiense Z.Y.Zhu
- Polygonatum oppositifolium (Wall.) Royle
- Polygonatum orientale Desf. – είδος της Δυτικής Ασίας και της Ανατολικής Ευρώπης
- Polygonatum prattii Baker
- Polygonatum × pseudopolyanthemum Miscz. ex Grossh.
- Polygonatum pubescens (Willd.) Pursh – είδος της ανατολικής Βόρειας Αμερικής
- Polygonatum punctatum Royle ex Kunth
- Polygonatum qinghaiense Z.L. Wu & Y.C. Yang
- Polygonatum robustum (Korsh.) Nakai
- Polygonatum roseum (Ledeb.) Kunth
- Polygonatum sewerzowii Regel
- Polygonatum sibiricum Redouté – πολυγόνατο το σιβηρικό, είδος της Ανατολικής Ασίας
- Polygonatum singalilense H. Hara
- Polygonatum sparsifolium F.T. Wang & Tang
- Polygonatum stenophyllum Maxim.
- Polygonatum stewartianum Diels
- Polygonatum × tamaense H. Hara
- Polygonatum tessellatum F.T. Wang & Tang
- Polygonatum verticillatum (L.) All. – ευρωπαϊκό είδος
- Polygonatum vietnamicum L.I. Abramova
- Polygonatum wardii F.T. Wang & Tang
- Polygonatum yunnanense H. Lév.
- Polygonatum zanlanscianense Pamp.
- Polygonatum zhejiangensis X.J.Xue & H.Yao
Χρήσεις Επεξεργασία
Κηπουρική Επεξεργασία
Αρκετά είδη πολυγόνατου καλλιεργούνται ως καλλωπιστικά φυτά, όπως είναι τα[7]:
- P. biflorum
- P. hirtum
- P. hookeri
- P. humile
- P. multiflorum
- P. odoratum
- P. stewartianum
- P. verticillatum
Τροφή Επεξεργασία
Πολλά είδη πολυγόνατου καταναλώνονται ως τροφή στην Κίνα από την αρχαιότητα: οι βλαστοί, τα ριζώματα, ακόμα και τα φύλλα, τρώγονται ωμά ή μαγειρεμένα, ως συνοδευτικό κρέατος και ρυζιού. Ειδικότερα τα ριζώματα δύο ειδών τρώγονται με ποδαράκια κοτόπουλου ή πόδια χοίρου σε εορταστικά τραπέζια. Από τα ριζώματα παρασκευάζεται αφέψημα και επίσης αφήνονται μέσα στο κρασί ή άλλα οινοπνευματώδη ποτά ώστε να τα αρωματίσουν. Το είδος P. sibirica δίνει ένα «τσάι» που ονομάζεται dungulle στην Κορέα.[2] Επίσης τηγανίζονται με ζάχαρη και μέλι, δίνοντας γλυκάκια. Επίσης τα αμυλώδη ριζώματα μπορούν να αποξηρανθούν, να αλεσθούν και να προστεθούν στο αλεύρι, καθιστάμενα έτσι μέρος της βασικής διατροφής. Ειδικότερα το ρίζωμα του P. sibiricum γίνεται πολτός, μετά βράζεται, στραγγίζεται και δένεται με αλεύρι κριθαριού, δημιουργώντας ένα γλυκό αρτυματικό υγρό που ονομάζεται τανγκ-χσι. Σε περιόδους λιμού, πολλοί Κινέζοι επεβίωσαν χάρη στο είδος P. megaphyllum.[2]
Οι νεαροί βλαστοί μερικών ειδών μπορούν να βραστούν και να καταναλωθούν όπως το σπαράγγι. Τα είδη P. cirrifolium και P. verticillatum χρησιμεύουν ως φυλλώδη λαχανικά στην Ινδία. Το αμερικανικό είδος P. biflorum έχει αμυλώδες ρίζωμα που καταναλωνόταν όπως η πατάτα και αλεθόταν σε αλεύρι για ψωμί.[2]
Παραδοσιακή ιατρική Επεξεργασία
Η χρήση του φυτού ως αντιδιαβητικού στην παραδοσιακή ιατρική αναφέρθηκε το 1930 από τη Χέντβιχ Λάνγκεκερ (Hedwig Langecker, 1894-1989), η οποία μετά από πειράματα συμπέρανε ότι το πολυγόνατο ήταν αποτελεσματικό στην καταπολέμηση της διατροφογενούς υπεργλυκαιμίας, αλλά όχι εκείνης που προκαλείται από απελευθέρωση αδρεναλίνης, μάλλον εξαιτίας της γλυκοκινίνης που περιέχει.[8]
Τα φύλλα του είδους P. verticillatum συνταγογραφούνται από την Αγιουρβέδα ως αφροδισιακό[9], ενώ χρησιμεύουν και ως αναλγητικό, αντιπυρετικό, αντιφλεγμονώδες, αντιαλλεργικό και τονωτικό φάρμακο.[10]
Στην παραδοσιακή κινέζικη ιατρική το βοτάνι που είναι γνωστό ως rhizoma polygonati είναι μίγμα διάφορων ειδών πολυγόνατου. Υποτίθεται ότι ενισχύει διάφορα όργανα και το τσι.[2] Το πολυγόνατο πιστεύεται ότι αποκαθιστά τη διανοητική ζωτικότητα, ιδίως μετά από διανοητική υπερκόπωση, φόρτιση (στρες) ή εξάντληση.[11]
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ Chase, M.W.; Reveal, J.L.; Fay, M.F. (2009), «A subfamilial classification for the expanded asparagalean families Amaryllidaceae, Asparagaceae and Xanthorrhoeaceae», Botanical Journal of the Linnean Society 161 (2): 132-136, doi:
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Wujisguleng, W., et al.: «Ethnobotanical review of food uses of Polygonatum (Convallariaceae) in China», Acta Societatis Botanicorum Poloniae, τόμος 81(4), σσ. 239-244 (2012)
- ↑ Coombes, A.J. (2012). The A to Z of Plant Names
. USA: Timber Press. σελίδες 312.
- ↑ «Solomon's Seal», Botanical.com
- ↑ Search for "Polygonatum", World Checklist of Selected Plant Families, Royal Botanic Gardens, Kew, http://apps.kew.org/wcsp/, ανακτήθηκε στις 2014-06-26
- ↑ English Names for Korean Native Plants (PDF). Pocheon: Korea National Arboretum. 2015. σελ. 582. ISBN 978-89-97450-98-5. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 25 Μαΐου 2017. Ανακτήθηκε στις 24 Δεκεμβρίου 2016 – μέσω Korea Forest Service.
- ↑ RHS A-Z Encyclopedia of Garden Plants. Dorling Kindersley. 2008. σελ. 1136. ISBN 978-1405332965.
- ↑ Source:Quer, Pío Font "Plantas Medicinales - El Dioscórides renovado". 1961/2005 Barcelona: Ediciones Península, ΙSBN 9788483072424
- ↑ Kasmi, I., et al. (2012): «Aphrodisiac properties of Polygonatum verticillatum leaf extract», Asian Pacific Journal of Tropical Disease, σσ. 841-845.
- ↑ Khan, H., et al. (2011): «Antinociceptive activity of aerial parts of Polygonatum verticillatum: Attenuation of both peripheral and central pain mediators», Phytotherapy Research, τόμος 25(7), σσ. 1024-30.
- ↑ Teeguarden, Ron (1 Μαρτίου 2000). The Ancient Wisdom of the Chinese Tonic Herbs (1η έκδοση). Grand Central Publishing. σελ. 216. ISBN 978-0446675062.
