Πραξαγόρας ο Κώος

Ο Πραξαγόρας ο Κώος ήταν ιατρός στην αρχαία Ελλάδα . Γεννήθηκε στη Κω περίπου το 340 π.Χ. Τόσο ο πατέρας του, ο Νίκαρχος, αλλά και ο παππούς του, ήταν γιατροί. Γνωρίζουμε πολύ λίγα πράγματα για τη προσωπική ζωή του Πραξαγόρα και κανένα από τα γραπτά του δεν έχει διασωθεί.

Πραξαγόρας ο Κώος
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	340 π.Χ. Κως
Θάνατος	3ος αιώνας π.Χ.
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	αρχαία ελληνικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	ιατρός

Ιστορία

Μεταξύ του θανάτου του Ιπποκράτη το 375 π.Χ. και της ίδρυσης της σχολής ιατρικής στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, η ελληνική ιατρική έδινε ολοένα και περισσότερο έμφαση σε εικασίες παρά στην πραγματική ιατρική. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, τέσσερις άνδρες ασχολήθηκαν με τη μελέτη της ανατομίας: ο Διοκλής της Καρύστου (π. 4ος αιώνας π.Χ.), ο Ηρόφιλος (περίπου 335–280 π.Χ.), ο Ερασίστρατος (περίπου 304–250 π.Χ.) και τέλος ο Πραξαγόρας.

Ο Γαληνός (μ.Χ. 129–216), ένας γνωστός Έλληνας γιατρός, έγραψε ότι ο Πραξαγόρας ήταν επιδραστική προσωπικότητα στην ελληνική ιατρική και μέλος της δογματικής σχολής. Ο Γαληνός πιθανότατα γνώριζε για τα έργα του Πραξαγόρα. Ο Πραξαγόρας είχε γράψει βιβλία για τις φυσικές επιστήμες, την ανατομία, τα αίτια και τη θεραπεία των ασθενειών και τις οξείες ασθένειες.

Ο Πραξαγόρας υιοθέτησε μια παραλλαγή της χυμικής θεωρίας, αλλά επέμεινε ότι δεν υπήρχαν τέσσερις χυμοί (αίμα, φλέγμα, κίτρινη χολή και μαύρη χολή) όπως πίστευαν οι περισσότεροι γιατροί, αλλά έντεκα. Όπως και οι άλλοι Έλληνες γιατροί, πίστευε ότι η υγεία και η ασθένεια ελέγχονταν από την ισορροπία ή την ανισορροπία αυτών των χυμών. Για παράδειγμα, εάν υπάρχει η κατάλληλη ποσότητα θερμότητας στον οργανισμό, η διαδικασία της πέψης είναι φυσική. Εάν υπάρχει πολύ λίγη ή πάρα πολύ θερμότητα σε ένα άτομο τότε η παρουσία των άλλων χυμών θα αυξηθεί, η οποία στη συνέχεια προκαλεί ορισμένες ασθένειες. Ο Πραξαγόρας πίστευε ότι η πέψη είναι ένα είδος σήψης ή αποσύνθεσης, άποψη την οποία πίστευε γενικότερα η ιατρική κοινότητα ως τον 19ο αιώνα.

Ο Πραξαγόρας άσκησε επιρροή στην διαμόρφωση της αλεξανδρινής σχολής της ιατρικής. Μετά το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου (356–323 π.Χ.), η Αίγυπτος έπεσε στα χέρια του στρατηγού Πτολεμαίου, ο οποίος ίδρυσε ένα σύγχρονο πανεπιστήμιο το οποίο είχε την πρώτη μεγάλη σχολή ιατρικής της αρχαιότητας. Ο Ηρόφιλος και ο Ερασίστρατος ήταν οι πρωτεργάτες της μελέτης της ανατομίας στη σχολή αυτή. Ο Πραξαγόρας ήταν δάσκαλος του Ηρόφιλου. Αν και το πανεπιστήμιο στην Αλεξάνδρεια με την τεράστια βιβλιοθήκη του καταστράφηκαν από ομάδες κατακτητών, αργότερα οι Άραβες γιατροί κατέβαλαν προσπάθειες να διατηρήσουν μερικά από τα γραπτά. Μετά την πτώση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, οι Έλληνες λόγιοι επανέφεραν την διδασκαλία της ελληνικής ιατρικής στις ιατρικές σχολές της Δυτικής Αναγέννησης.

Θεωρία της κυκλοφορίας του Πραξαγόρα

Ο Πραξαγόρας μελέτησε τα βιβλία ανατομίας του Αριστοτέλη (384–322 π.Χ.) και τα βελτίωσε προσθέτοντας την διάκριση μεταξύ της αρτηρίας και των φλεβών. Θεωρούσε ότι οι αρτηρίες πρόκεινται για σωλήνες αέρα, οι οποίες είναι παρόμοιες με την τραχεία και τους βρόγχους. Οι αρτηρίες κατά τον Πραξαγόρα είχαν μέσα τους το πνεύμα, την μυστική δύναμη της ζωής. Οι αρτηρίες λάμβαναν την ανάσα της ζωής από τους πνεύμονες στην αριστερή πλευρά της καρδιάς μέσω της αορτής στις αρτηρίες του σώματος. Πίστευε ότι οι αρτηρίες προέρχονταν από την καρδιά, αλλά οι φλέβες προέρχονταν από το συκώτι. Οι φλέβες αποτελούσαν το όργανο το οποίο μετέφερε το αίμα, το οποίο δημιουργήθηκε από την πέψη των τροφίμων, στο υπόλοιπο σώμα. Ο συνδυασμός αίματος και πνεύματος παρήγαγε θερμότητα. Καθώς ένας από τους 11 χυμούς, το κρύο φλέγμα συγκεντρωνόταν στις αρτηρίες, θα υπήρχε παράλυση . Επίσης, πίστευε ότι οι αρτηρίες ήταν τα κανάλια μέσω των οποίων δινόταν εκούσια κίνηση στο σώμα και ότι η αιτία της επιληψίας ήταν η απόφραξη της αορτής από αυτή την ίδια συσσώρευση φλέγματος .

Ο Αριστοτέλης, ο Διοκλής και ο Πραξαγόρας επέμεναν ότι η καρδιά ήταν το κεντρικό όργανο της νοημοσύνης και της σκέψης. Ο Πραξαγόρας διέφερε με τους άλλους στο γεγονός ότι πίστευε ότι ο σκοπός της αναπνοής ήταν να παρέχει τροφή για το ψυχικό πνεύμα, παρά να ψύχει την εσωτερική θερμότητα.

Αρτηρίες και σφυγμός

Οι απόψεις του Πραξαγόρα για τις αρτηρίες είχαν μεγάλη επιρροή στην ανάπτυξη της φυσιολογίας. Δεδομένου ότι η έννοια των νεύρων δεν υπήρχε, ο Πραξαγόρας εξήγησε την κίνηση των αρτηριών στο γεγονός ότι οι αρτηρίες αρχικά συρρικνώνονται και μετά εξαφανίζονται. Αυτή η εξαφάνιση προκάλεσε κίνηση, γεγονός που αποδίδεται πλέον στα νεύρα. Ωστόσο, έκανε εικασίες για τον ρόλο της κίνησης στον άνθρωπο και ήταν ικανοποιημένος με το γεγονός ότι είχε βρει την απάντηση για το που είναι το κέντρο της ζωτικότητας και της ενέργειας. Ο μαθητής του Ηρόφιλος, ανακάλυψε στην πραγματικότητα τόσο αισθητήρια όσο και κινητικά νεύρα.

Ο Πραξαγόρας ενδιαφέρθηκε για τη μελέτη του φαινομένου του καρδιακού παλμού και ήταν ο πρώτος που έδωσε άμεση προσοχή στην σημασία του αρτηριακού παλμού στη διάγνωση. Επέμεινε ότι οι αρτηρίες πάλλονταν από μόνες τους και ήταν ανεξάρτητες από την καρδιά. Ο Ηρόφιλος αντέκρουσε αυτό το δόγμα γράφοντας ένα έργο, το οποίο λεγόταν «Περί παλμών». Σε έναν άλλο κείμενο, ο Γαληνός επέκρινε τον Πραξαγόρα επειδή έδειξε πολύ λίγη προσοχή στο θέμα της ανατομίας.

Οι πεποιθήσεις του Πραξαγόρα επικράτησαν στην ιατρική κοινότητα της περιοχής για αιώνες. Για παράδειγμα, για σχεδόν 500 χρόνια μετά το θάνατό του, πολλοί εξακολουθούσαν να πίστευαν ότι οι αρτηρίες δεν μετέφεραν αίμα αλλά πνεύμα. Ο πιο διάσημος μαθητής του, ο Ηρόφιλος, συνέβαλε καθοριστικά στην ίδρυση της σχολής ιατρικής στην Αλεξάνδρεια.