Προπανοθειόλη-2

Η προπανοθειόλη-2 ή ισοπροπυλομερκαπτάνη ή 2-υδροθειοπροπάνιο είναι η οργανική χημική ένωση με σύντομο συντακτικός τύπο CH₃CH(SH)CH₃. Το μόριό της αποτελείται από μια ισοπροπυλομάδα [(CH₃)₂CH-] και μια υδροθειομάδα (-SH). Πρόκειται για το θειούχο ανάλογο της προπανόλης-2. Η παρουσία, ωστόσο, του ατόμου του θείου, αντί αυτού του οξυγόνου, διαφοροποιεί πολλές ιδιότητες, όπως π.χ. στο ότι η προπανοθειόλη-2 είναι πολύ πτητικότερη από την προπανόλη-2 (παρόλο που έχει μεγαλύτερη μοριακή μάζα), γιατί στην πρώτη εξαφανίζεται το αποτέλεσμα του δεσμού υδρογόνου που υπάρχει στη δεύτερη. Με βάση το χημικό τύπο της, C₃H₈S, έχει δύο (2) ισομερή θέσης:

1. Προπανοθειόλη-1 ή προπανοθειόλη με σύντομο συντακτικό τύπο CH₃CH₂CH₂SH
2. Αιθυλομεθυλοθειαιθέρας ή μεθυλοθειοαιθάνιο με σύντομο συντακτικό τύπο CH₃CH₂SCH₃

Προπανοθειόλη-2
Γενικά
Όνομα IUPAC	Προπανοθειόλη-2
Άλλες ονομασίες	Ισοπροπυλομερκαπτάνη 2-υδροθειοπροπάνιο
Χημικά αναγνωριστικά
Χημικός τύπος	C3H8S
Μοριακή μάζα	76.15652 amu
Σύντομος συντακτικός τύπος	CH3CH(SH)CH3
Συντομογραφίες	iPrSH
Αριθμός CAS	75-33-2
SMILES	CC(S)C
InChI	1S/C3H8S/c1-3(2)4/h3-4H,1-2H3
Ισομέρεια
Ισομερή θέσης	2 Προπανοθειόλη-1 Αιθυλομεθυλοθειαιθέρας
Φυσικές ιδιότητες
Σημείο τήξης	-131 °C
Σημείο βρασμού	57-60 °C
Πυκνότητα	820 kg/m3
Τάση ατμών	155 mmHg(20 °C)
Εμφάνιση	άχρωμο υγρό
Χημικές ιδιότητες
pKa	1,599
Επικινδυνότητα
Εκτός αν σημειώνεται διαφορετικά, τα δεδομένα αφορούν υλικά υπό κανονικές συνθήκες περιβάλλοντος (25°C, 100 kPa).

Παραγωγή

Από ισοπροπυλαλογονίδιο

Με επίδραση όξινου θειούχου καλίου (KHS) σε ισοπροπυλαλογονίδιο (CH₃CHXCH₃) παράγεται προπανοθειόλη-2:

$\mathrm {KHS+CH_{3}CHXCH_{3}{\xrightarrow {}}CH_{3}CH(SH)CH_{3}+KX}$

Από προπανόλη-1

Με επίδραση υδροθείου (H₂S) σε προπανόλη-2 [CH₃CH(OH)CH₃), παρουσία διοξειδίου του θορίου (ThO₂), παράγεται προπανοθειόλη-2:

$\mathrm {H_{2}S+CH_{3}CH(OH)CH_{3}{\xrightarrow[{\triangle }]{ThO_{2}}}CH_{3}CH(SH)CH_{3}+H_{2}O}$

Παράγωγα

Προπανοθειολικά-2 άλατα

1. Η προπανοθειόλη-2 συμπεριφέρεται ως ασθενές οξύ, οπότε σχηματίζει προπανοθειολικά άλατα-2 (ή «ισοροπυλομερκαπτίδια») με βάσεις, όπως το υδροξείδιο του νατρίου (NaOH):

$\mathrm {CH_{3}CH(SH)CH_{3}+NaOH{\xrightarrow {}}CH_{3}CH(SNa)CH_{3}+H_{2}O}$

2. Επίσης και με ορισμένα οξείδια, όπως το οξείδιο του υδραργύρου (HgO):

$\mathrm {2CH_{3}CH(SH)CH_{3}+HgO{\xrightarrow {}}[(CH_{3})_{2}CHS])_{2}Hg+H_{2}O}$

Θειολεστέρες

Όπως οι αλκοόλες παράγουν εστέρες με οξέα, έτσι και οι θειόλες παράγουν θειολεστέρες με αυτά. Π.χ. με επίδραση καρβονικών οξέων σε προπανοθειόλη-2:

$\mathrm {CH_{3}CH(SH)CH_{3}+RCOOH{\xrightarrow {H^{+}}}RCOSCH(CH_{3})_{2}+H_{2}O}$

Θειοκετάλες

Με επίδραση καρβονυλικών ενώσεων παράγονται θειοκετάλες:

$\mathrm {2CH_{3}CH(SH)CH_{3}+>C=O{\xrightarrow {H^{+}}}>C[SCH(CH_{3})_{2}]_{2}+H_{2}O}$

Διισοπροπυλοδιθειαιθέρας

Με επίδραση χλωριούχου χαλκού (CuCl₂) παράγεται διισοπροπυλοδιθειαιθέρας:

$\mathrm {2CH_{3}CH(SH)CH_{3}+2CuCl_{2}{\xrightarrow {}}(CH_{3})_{2}CHSSCH(CH_{3})_{2}+Cu_{2}Cl_{2}+2HCl}$

Προπανοσουλφονικό οξύ-2

Με οξείδωση προπανοθειόλης-2 παράγεται προπανοσουλφονικό οξύ-2 [CH₃CH(SO₃HCH₃]:

$\mathrm {CH_{3}CH(SH)CH_{3}+3HNO_{3}{\xrightarrow {}}CH_{3}CH(SO_{3}H)CH_{3}+3HNO_{2}}$
ή
$\mathrm {CH_{3}CH(SH)CH_{3}+3HIO_{4}{\xrightarrow {}}CH_{3}CH(SO_{3}H)CH_{3}+3HIO_{3}}$

Προπάνιο

1. Με επίδραση φωσφορώδη τριαιθυλεστέρα [(CH₃CH₂O)₃P] παράγεται προπάνιο (CH₃CH₂CH₃):

$\mathrm {CH_{3}CH(SH)CH_{3}+(CH_{3}CH_{2}O)_{3}P{\xrightarrow {}}CH_{3}CH_{2}CH_{3}+(CH_{3}CH_{2}O)_{3}PS}$

2. Με επίδραση υδρογόνου και με καταλύτη νικέλιο (μέθοδος Raney) παράγεται προπάνιο (CH₃CH₂CH₃):

$\mathrm {CH_{3}CH(SH)CH_{3}+H_{2}{\xrightarrow {Ni\;(Raney)}}CH_{3}CH_{2}CH_{3}+H_{2}S}$

Πηγές πληροφόρησης

1. SCHAUM'S OUTLINE SERIES, «ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ», Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999
2. «Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας» Ν. Α. Πετάση 1982
3. Αναστάσιου Βάρβογλη, «Χημεία Οργανικών Ενώσεων», Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1991
4. Καραγκιοζίδη Σ. Πολυχρόνη, «Ονοματολογία Οργανικών Ενώσεων στα Ελληνικά & Αγγλικά» Β΄ Έκδοση, Θεσσαλονίκη 1991
5. Νικολάου Ε. Αλεξάνδρου, «Γενική Οργανική Χημεία», Εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη 1985
6. Δημητρίου Ν. Νικολαΐδη, «Ειδικά Μαθήματα Οργανικής Χημείας», ΑΠΘ, θεσσαλονίκη 1983
7. Νικολάου Ε. Αλεξάνδρου, Αναστάσιου Βάρβογλη, Φαίδωνα Χατζημηχαλάκη, «Εργαστηριακός Οδηγός», Εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη 1986