Προχαλκηδόνιες Εκκλησίες

Δεν πρέπει να συγχέεται με την Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία

Προχαλκηδόνιες ή Ανατολίτικες Ορθόδοξες Εκκλησίες^[1] ονομάζονται εκείνες οι χριστιανικές Εκκλησίες που υιοθέτησαν τον Μονοφυσιτισμό ή Ευτυχιανισμό (από το όνομα του ιδρυτή του), ένα δόγμα που εμφανίστηκε τον 5ο αιώνα. Σύμφωνα με αυτό, η θεία φύση του Χριστού θεωρείται κυρίαρχη επί της ανθρώπινης, η οποία απορροφήθηκε από τη θεία φύση ως «σταγόνα μέλητος στον ωκεανό». Σήμερα στον μονοσυφιτισμό ανήκει η πλειοψηφία του πληθυσμού στην Αρμενία, σχεδόν ο μισός πληθυσμός στην Αιθιοπία, στην οποία οι Χριστιανοί αποτελούν το 63% περίπου το πληθυσμού (εκ των οποίων οι μονοφυσίτες το 44% του πληθυσμού και οι Πεντηκοστιανοί το 18%) και την Ερυθραία, στην οποία ο μισός πληθυσμός είναι Χριστιανοί (κατά κύριο λόγο μονοφυσίτες) ενώ το υπόλοιπο μισό του πληθυσμού της χώρας έχει προσχωρήσει στο Ισλάμ). Επίσης, σημαντικές μειονότητες μονοφυσιτών υπάρχουν στην Αίγυπτο,τον Λίβανο και την Συρία.

Ο Μονοφυσιτισμός καταδικάστηκε από την Δ' Οικουμενική Σύνοδο της Χαλκηδόνας το 451 μ.Χ και την Ε΄ Οικουμενική Σύνοδο της Κωνσταντινούπολης το 553 μ.Χ. όπου και διατυπώθηκε το ορθόδοξο δόγμα, σύμφωνα με το οποίο ο Ιησούς υπάρχει σε ένα μόνο πρόσωπο και με δύο φύσεις, την ανθρώπινη και τη θεία, «ενωμένες και μη συγχεόμενες». Επειδή κάποιες εκκλησίες δεν δέχτηκαν τις δογματικές διατυπώσεις της Συνόδου της Χαλκηδόνας, και αναγνώριζαν μόνο τις 3 προηγούμενες Οικουμενικές Συνόδους, ονομάστηκαν Προχαλκηδόνιες (και μερικές φορές, Αντι-χαλκηδόνιες).

Στις Προχαλκηδόνιες Εκκλησίες ανήκουν η Κοπτική Εκκλησία (της Αιγύπτου), η Αρμενική Αποστολική Εκκλησία, η Συριακή Εκκλησία, η Εκκλησία του Μαλαμπάρ των Ινδιών, η Αιθιοπική Εκκλησία και η Εκκλησία της Ερυθραίας.

Στις Προχαλκηδόνιες Εκκλησίες τηρούνται κάποιες αρχαίες παραδόσεις. Για παράδειγμα, η Αρμενική Χριστιανική Εκκλησία διατηρεί τον εορτασμό των Χριστουγέννων και Θεοφανείων σε μια γιορτή κατά την 6η Ιανουαρίου^[2].

Η Ορθόδοξη Εκκλησία συμμετέχει σε θεολογικούς διαλόγους με τις Προχαλκηδόνιες εκκλησίες με σκοπό την υπέρβαση των διαφορών^[3] ^[4]. Κατόπιν μακρόχρονου διαλόγου, το 1990 στη Γενεύη επιτεύχθηκε κοινή δήλωση μεταξύ των Προχαλκηδόνιων και της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, στην οποία αμφότεροι συμφώνησαν να καταδικάσουν τις αιρέσεις του Νεστορίου και του Ευτυχή και να απορρίψουν εκείνες τις ερμηνείες των Οικουμενικών Συνόδων που δεν συμφωνούν πλήρως με τους Όρους της Γ΄ Οικουμενικής Συνόδου και την επιστολή (433) του Κύριλλου Α΄ της Αλεξάνδρειας προς τον Ιωάννη της Αντιόχειας. Συμφώνησαν επίσης να αρθούν τα αναθέματα και οι καταδίκες του παρελθόντος. Το καλοκαίρι του 2001, το Κοπτικό και το Ορθόδοξο Πατριαρχείο της Αλεξάνδρειας συμφώνησαν να αναγνωρίσει το καθένα αμοιβαία τα βαπτίσματα που έγιναν στις εκκλησίες του άλλου. Παρόμοιες συμφωνίες έχουν επιτευχθεί και με άλλες εκκλησίες (όπως π.χ μεταξυ του Πατριαρχείου Αντιοχείας και της Συρο-Ιακωβιτικής εκκλησίας). Παράλληλα, οι Προχαλκηδόνιες Εκκλησίες συμφωνούν πλήρως με την πίστη και των υπολοίπων όσον αφορά τη χρήση των εικόνων, την αναγνώριση της Παναγίας ως «Θεοτόκου». Η σύγκλιση δεν έχει καταλήξει σε Ένωση, καθώς οι Προχαλκηδόνιοι εξακολουθούν να αναγνωρίζουν μόνο τις 3 πρώτες Οικουμενικές Συνόδους.