Ρουτίλιο

Ρουτίλιο
	Ρουτίλιο. Προέλευση: Μαδαγασκάρη
Γενικά
Κατηγορία	Οξείδια (ομώνυμη ομάδα)
Χημικός τύπος	TiO2
Ορυκτολογικά χαρακτηριστικά
Πυκνότητα	4,5 gr/cm3
Χρώμα	Ρουβινέρυθρο, καστανό, κίτρινο, ιώδες, μέλαν
Σύστημα κρυστάλλωσης	Τετραγωνικό
Κρύσταλλοι	Πρισματικοί, ορισμένες φορές επιμηκυσμένοι, σπάνια διπυραμιδοειδείς
Υφή	Στιφρή. Συχνά σε βελονοειδή ή πρισματικά συσσωματώματα
Διδυμία	{011} συχνή, επαφής
Σκληρότητα	6 - 6,5
Σχισμός	Καλός {110}, ατελής (111}
Θραύση	Κογχοειδής, ανώμαλη
Λάμψη	Αδαμαντοειδής, ενίοτε θαμπή μεταλλική
Γραμμή κόνεως	Καστανέρυθρη έως ανοικτοκόκκινη
Πλεοχρωισμός	Εμφανής (κόκκινο, καστανό, κίτρινο, πράσινο)
Διαφάνεια	Αδιαφανής, ημιδιαφανής σε λεπτούς κρυστάλλους

Το ρουτίλιο (αγγλ. rutile) είναι ορυκτό του τιτανίου, του οποίου αποτελεί και το κυριότερο μετάλλευμα. Το όνομα προέρχεται από τη λατινική λέξη rutilus, που αποδίδεται ως «κοκκινωπός», λόγω του χρώματος των κρυστάλλων του. Είναι παλαιά ονομασία (pre-IMA, "grandfathered").

Γενικά

Απαντά τόσο σε εκρηξιγενή πετρώματα (ανορθοσίτης, γρανιτικός πηγματίτης) όσο και μεταμορφωσιγενή πετρώματα (μεταμόρφωση υπό υψηλές θερμοκρασίες και πιέσεις), όπως μέσα σε γνεύσιο, μεταμορφωμένους ασβεστολίθους επαφής) αλλά και σε σχιστολίθους. Σε περιπτώσεις χαμηλότερων πιέσεων σχηματίζονται τα πολυμορφικά του ορυκτά ανατάσης και μπρουκίτης^[1]. Συχνά στη δομή του ρουτιλίου συμμετέχουν σίδηρος, νιόβιο και ταντάλιο, τα οποία του προσδίδουν μελανό χρώμα.

Είναι ορυκτό συνδεδεμένο με αιματίτη, ιλμενίτη, απατίτη, αδουλάριο, τιτανίτη και, ιδιαίτερα, χαλαζία.

Το φαινόμενο του αστερισμού, που εμφανίζουν ορισμένοι πολύτιμοι λίθοι, όπως το ζαφείρι, οφείλεται στην ύπαρξη μικρών κρυστάλλων ρουτιλίου.

Η σιδηρόμαυρου χρώματος παραλλαγή του ονομάζεται νιγρίνης (nigrin)^[2]

Χρησιμοποιείται, κυρίως, για την παρασκευή τιτανίου και άλλων, σπανιότερων μετάλλων, όπως ταντάλιο και νιόβιο, αλλά και για την επικάλυψη των ηλεκτροδίων της ηλεκτροσυγκόλλησης, οπότε το παραγόμενο κράμα περιέχει και τιτάνιο.

Ανευρίσκεται σε πολλές περιοχές ανά τον πλανήτη. Κύριοι παραγωγοί ρουτιλίου είναι η Αυστραλία, η Νότια Αφρική, η Ινδία, η Ουκρανία, η Σρι Λάνκα και η Μαδαγασκάρη.

Στην Ελλάδα απαντάται στα νησιά Άνδρο, Νάξο, Σάμο, στα μεταλλεία Λαυρίου (Πλάκα αριθ. 80), στην Κρήτη (Βιάννος (Ηρακλείου, στα Χανιά και στη Σητεία), στα μεταλλεία Κασσάνδρας (ορυχείο Ολυμπιάδας), στην Κοζάνη (οφιολιθικό σύμπλεγμα Βούρινου), στο Πολυδένδρι Θεσσαλονίκης, στη Λακωνία και στις Άνω Θέρμες του Νομού Ροδόπης.

Ανευρίσκεται επίσης και ο πολύμορφος ανατάσης στα μεταλλεία Λαυρίου και στις βωξιτικές αποθέσεις στην περιοχή των Μεγάρων.

Πηγές

Δείτε επίσης

Σημειώσεις

↑ Το όνομα αυτό συχνά συγχέεται με τον μπρουσίτη (brucite, Mg(OH)₂), με τον οποίο δεν έχει καμία σχέση
↑ Π. Δρανδάκη, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τόμ. ΚΑ', λήμμα "ρουτίλιο"

Βιβλιογραφία

James Dwight Dana: Manual of Mineralogy and Lithology, Containing the Elements of the Science of Minerals and Rocks, READ BOOKS, 2008, ISBN 1-4437-4224-4
Walter Schumann, R. Bradshaw, K. A. G. Mills: Handbook of Rocks, Minerals and Gemstones, Houghton Mifflin Harcourt, 1993 ISBN 0-395-51137-2

[1] Το όνομα αυτό συχνά συγχέεται με τον μπρουσίτη (brucite, Mg(OH)₂), με τον οποίο δεν έχει καμία σχέση

[2] Π. Δρανδάκη, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τόμ. ΚΑ', λήμμα "ρουτίλιο"

[1]

[2]