Σπυρίδων Ζαμπέλιος

Ο Σπυρίδων Ζαμπέλιος (Λευκάδα 1815- Ελβετία, ή Λιβόρνο Ιταλίας 10 Αυγούστου 1881) ήταν Έλληνας ιστορικός Συγγραφέας, Φιλόλογος και λογοτέχνης. Χαρακτηρίστηκε ο θεωρητικός της ιστορικής ενότητας αρχαίου, μεσαιωνικού και νεότερου Ελληνισμού και μαζί με τον Κ. Παπαρρηγόπουλο αποτελούν τους "Διόσκουρους" της ελληνικής ιστοριογραφίας του 19ου αιώνα.

Σπυρίδων Ζαμπέλιος
Ο Σπυρίδων Ζαμπέλιος στο περιοδικό Έσπερος (1881)
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Σπυρίδων Ζαμπέλιος (Ελληνικά)
Γέννηση	1815 Λευκάδα
Θάνατος	1881 Λιβόρνο
Εθνικότητα	Έλληνες
Χώρα πολιτογράφησης	Ελλάδα
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Νέα ελληνική γλώσσα
Σπουδές	Ιόνιος Ακαδημία
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	συγγραφέας ιστορικός
Οικογένεια
Γονείς	Ιωάννης Ζαμπέλιος

Η ζωή του

Γεννήθηκε στη Λευκάδα, από εύπορη και αριστοκρατική οικογένεια, απώτερης ιταλικής καταγωγής. Ο πατέρας του, Ιωάννης Ζαμπέλιος, ήταν δικαστικός, λόγιος και δραματουργός. Ο Σπυρίδων παρακολούθησε τη στοιχειώδη εκπαίδευση στην Λευκάδα και στην συνέχεια φοίτησε στο Νομικό Τμήμα της Ιονίου Ακαδημίας όπου και γνωρίστηκε με τον Διονύσιο Σολωμό αλλά και με τον Ανδρέα Κάλβο. Όταν αποφοίτησε από την Ιόνιο Ακαδημία της Κέρκυρας μετέβη στην Ιταλία, όπου συνέχισε τις σπουδές του στα Πανεπιστήμια της Μπολόνια και της Πίζας στο οποίο και αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτωρ. Η γνωριμία του με τον μεσαιωνολόγο Ανδρέα Μουστοξύδη τον ώθησε στη μελέτη μεσαιωνικών και γλωσσολογικών χειρογράφων στις μεγαλύτερες βιβλιοθήκες της Ευρώπης αλλά και στην Τουρκία. Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του ταξίδεψε σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ των οποίων και στην Γερμανία, όπου στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης παρακολούθησε παραδόσεις του Hegel, από τον οποίο επηρεάστηκε.Τελικά εγκαταστάθηκε στο Λιβόρνο της Ιταλίας. Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1845 και έμεινε στην Κέρκυρα. και δημοσίευσε ανώνυμα το ποίημα Η ύστερη νυχτιά του καταδίκου (1845), διάφορα ερωτικά ποιήματα και τη μελέτη Άσματα δημοτικά της Ελλάδος (1852). Στη συνέχεια έφυγε ξανά για την Ευρώπη για νέες μελέτες και επέστρεψε το 1856, λόγω του θανάτου του πατέρα του. Εντάχθηκε στην πολιτική παράταξη των Μεταρρυθμιστών, συνεργάστηκε με τα έντυπά τους την εφημερίδα του Μουστοξύδη Το Μέλλον και την Κερκυραϊκή πολιτική εφημερίδα Πατρίς του Βραΐλα και στις εκλογές του 1850 υπέβαλε υποψηφιότητα με την παράταξη και εξελέγη βουλευτής Λευκάδας στην πρώτη Βουλή [Θ Βουλή] των Επτανήσων. Αποσύρθηκε από την πολιτική ταξίδεψε στην Αθήνα, και εγκαταστάθηκε σε μια επαρχιακή έπαυλη στο Λιβόρνο για δέκα χρόνια.

Το 1857 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα με τη σύζυγό του Λουκία και δημοσίευσε την ιστορική μελέτη Αι βυζαντιναί μελέται. Περί πηγών της ελληνικής εθνότητος, στην οποία υποστήριξε την ενότητα του αρχαίου και σύγχρονου ελληνισμού με συνδετικό κρίκο το Βυζάντιο. Τα χρόνια εκείνα άρχισε και το συγγραφικό του έργο που κάλυπτε κυρίως ιστορικά θέματα, με υλικό που είχε συγκεντρώσει από τα ταξίδια του στην Ευρώπη αλλά και στην Τουρκία. Το 1852 δημοσίευσε έκδοση ελληνικών δημοτικών τραγουδιών, Άσματα Δημοτικά της Ελλάδος. Εκδοθέντα μετά μελέτης ιστορικής περί Μεσαιωνικού Ελληνισμού. Στην εκτενή εισαγωγή διατύπωσε την άποψη για την ενότητα του ελληνισμού από την αρχαιότητα μέχρι την σύγχρονη εποχή και εισηγήθηκε την τριμερή διαίρεση της ελληνικής ιστορίας σε αρχαία, μεσαιωνική και νέα. Αποτέλεσμα του ενδιαφέροντός του για την μεσαιωνική ιστορία ήταν και το επόμενο μεγάλο έργο του, Βυζαντιναί Μελέται. Περί πηγών Νεοελληνικής Εθνότητος από Η΄ άχρι Ι΄ εκατονταετηρίδος μ.Χ. (1857). Το 1859 δημοσίευσε το φυλλάδιο Καθίδρυσις Πατριαρχείου εν Ρωσία. Στην περίοδο 1859-1860 τοποθετείται επίσης η σημαντική για την ιστορία της νεοελληνικής κριτικής διαμάχη Ζαμπελίου - Πολυλά. Ο Ζαμπέλιος δημοσίευσε το φυλλάδιο Πόθεν η κοινή λέξις τραγουδώ, με αφορμή την έκδοση των Ευρισκομένων του Σολωμού από τον Πολυλά, υποστηρίζοντας τον ελεγειακό χαρακτήρα των έργων της ώριμης περιόδου του Σολωμού. Η άποψή του ανασκευάστηκε από τον Πολυλά στο φυλλάδιο Πόθεν η μυστικοφοβία του κ.Σ.Ζαμπελίου (Κέρκυρα 1860) [Για τα κείμενα της διαμάχης). Τα επόμενα χρόνια ασχολήθηκε και με την λογοτεχνία, σε επίπεδο κριτικής, με το κείμενο Πόθεν η κοινή λέξις τραγουδώ; Σκέψεις περί ελληνικής ποιήσεως, που αναφερόταν στην ποιητική του σολωμικού έργου, αλλά και ως λογοτέχνης, με τα Ιστορικά Σκηνογραφήματα (1860) και τους Κρητικούς Γάμους (1871) με αφορμή της ιστορικές περιπέτειες της Κρήτης. με υποθέσεις από την ιστορία της Ενετοκρατίας στο νησί. Το 1864 δημοσίευσε στην Αθήνα τη γλωσσολογική μελέτη Ιταλοελληνικά. Δημοσίευσε επίσης το ιταλόφωνο μυθιστόρημα Αναμνήσεις μοναχής. Προς το τέλος της ζωής του ξεκίνησε να γράφει ένα ετυμολογικό ελληνικό λεξικό, του οποίου το πρώτο μέρος εκδόθηκε στο Παρίσι το 1879 με τίτλο Parlers Grecs Et Romains[Μιλώντας Ελληνικά και Ρωμαϊκά].

Προς το τέλος της ζωής του (1870) ταξίδεψε στην Ιταλία και εγκαταστάθηκε σε μια επαρχιακή έπαυλη στο Λιβόρνο της Ιταλίας για 10 ολόκληρα χρόνια. Πέθανε κατά την διάρκεια ενός ταξιδιού του στο Ζουνκ της Ελβετίας το 1881.

Αποτίμηση του ιστορικού του έργου

Ο Σπυρίδων Ζαμπέλιος ήταν ό πρώτος που αποπειράθηκε να αναδείξει την ιστορική και γλωσσική ενότητα του ελληνικού έθνους από την εποχή του Ομήρου έως και τα νεότερα χρόνια. Ως εκδότης όμως των δημοτικών τραγουδιών επικρίθηκε για τις αυθαίρετες επεμβάσεις του στα κείμενα ενώ κρίθηκε σε μέτρια και η επίδοσή του στην λογοτεχνία.

Το έργο του

Ποιήματα

• Ή Ύστερη νυχτιά του καταδίκου, Κέρκυρα, Πατρίς Βραΰλας, 1845.

Μυθιστορήματα

• Αναμνήσεις Μοναχής(Ιταλόφωνο[Ricordi di un Monaco] , εκδόσεις Πατρίς Βραύλα), 1865.

Δοκίμια ιστορικά

• Ιστορικά Σκηνογραφήματα (1860).
• Οι Κρητικοί Γάμοι. Ανέκδοτον επεισόδιον της Κρητικής Ιστορίας επί Βενετών (1871).
• Ιστορία των επαναστάσεων της Κρήτης

Μελέτες

• Άσματα Δημοτικά της Ελλάδος. Εκδοθέντα μετά μελέτης ιστορικής περί Μεσαιωνικού Ελληνισμού' (1852)
• Αί Βυζαντιναί Μελέται. Περί πηγών Νεοελληνικής Εθνότητος από Η΄ άχρι Ι΄ εκατονταετηρίδος μ.Χ.
• Πόθεν η κοινή λέξις τραγουδώ; Σκέψεις περί ελληνικής ποιήσεως (1860)
• Ιταλλοελληνικά ήτοι κριτική πραγματεία περί των εν τοις αρχείοις Νεαπόλεως ανεκδότων ελληνικών περγαμηνών
• Σκέψεις περί ελληνικές ποίησεως αφιερωμένο στην ποίηση του Εθνικού μας ποιητή Διονυσίου Σολωμού (1879)
• Ετυμολογικό ελληνικό λεξικό Parlers Grecs et Romans, leur point de contact préhistorique

Πηγές

• Κ.Θ. Δημαράς, «Η ρωμαντική ιστοριογραφία στην Ελλάδα», Ελληνικός Ρωμαντισμός, Ερμής, Αθήνα 1994, σ. 453-471.
• Α. Σαχίνης, Το νεοελληνικό μυθιστόρημα, Γαλαξίας, Αθήνα 1971².

Προτεινόμενη βιβλιογραφία

• Κουμπουρλής Γιάννης, Οι ιστοριογραφικές οφειλές των Σπ. Ζαμπέλιου και Κ. Παπαρρηγόπουλου. Η συμβολή Ελλήνων και ξένων στη διαμόρφωση του τρίσημου σχήματος του ελληνικού ιστορισμού (1782-1846), ΙΙΕ/ΕΙΕ, Τομέας Νεοελληνικών Ερευνών 128, Αθήνα 2012.
• Κουμπουρλής Γιάννης , «Οι οφειλές του Σπυρίδωνος Ζαμπελίου στη γαλλική ρομαντική ιστορική σχολή», στο: Η΄ Διεθνές Πανιόνιο Συνέδριο. Πρακτικά, Χώρα Κυθήρων 21-25 Μαΐου 2006, Τόμος ΙVα: Επτανησιακός πολιτισμός (Μέρος Α΄), Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών, Αθήνα 2009, σελ. 431-456.
• Κουμπουρλής Γιάννης, «Η μεθοδολογική συμβολή του Σπυρίδωνος Ζαμπελίου στην αναθεώρηση της εικόνας του βυζαντινού μεσαίωνα» στο: Πρακτικά Θ΄ Συμποσίου, Ποίηση: Οδυσσέας Ελύτης, Βιολογία: Βιολογία και βιοηθική, Ιστορία: Ιωάννης και Σπυρίδων Ζαμπέλιοι, Πνευματικό Κέντρο Δήμου Λευκάδας, Γιορτές Λόγου και Τέχνης, Λευκάδα 16-18 Ιουλίου 2004, Εταιρεία Λευκαδικών Μελετών, Αθήνα 2005, σελ. 164-189.
• Κουμπουρλής Γιάννης, «Χριστιανική Δημοκρατία» και λατινική κατάκτηση: Ο Σπ. Ζαμπέλιος και η Επτανησιακή ιστοριογραφική Σχολή στα μέσα του 19ου αιώνα» στο: Ζ΄ Πανιόνιο Συνέδριο, Λευκάδα 26-30 Μαΐου 2002, Πρακτικά, τ. Α΄, Εταιρεία Λευκαδικών Μελετών, Αθήνα 2004, σελ. 149-169.
• Μιχαλόπουλος Φάνης, «Σπυρίδων Ζαμπέλιος (1815-1881)», Ἐποπτεία, 73 (1982), σελ. 986-1001.
• Οικονομίδης Ζ. Ιωάννης, Η ενότητα του Ελληνισμού κατά τον Σπ. Ζαμπέλιο , Αθήνα 1989.
• Πελεκίδου- Νυσταζοπούλου, Μαρία, «Οι βυζαντινὲς ιστορικὲς σπουδὲς στην Ἑλλάδα. Απὸ τον Σπυρίδωνα Ζαμπέλιο στον Διονύσιο Ζακυθηνό», ΜΝΗΜΗ Δ.Α. ΖΑΚΥΘΗΝΟΥ = Βυζαντινά Σύμμεικτα, τομ. 9B (1994), σελ. 153-176.
• Σβορώνος Ν.Γ., «Ο Σπυρίδων Ζαμπέλιος», Μνήμων, 14 (1992), σελ. 11-20.
• Ταμπάκη Άννα, «Η μετάβαση από το Διαφωτισμό στο Ρομαντισμό στον ελληνικό 19ο αιώνα. Η περίπτωση του Ιωάννη και του Σπυρίδωνα Ζαμπέλιου», Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, τομ. 30, σελ. 31-46. (και στον τόμο με μελέτες της: Ζητήματα συγκριτικής γραμματολογίας και ιστορίας των ιδεών. Εννέα μελέτες, Εκδόσεις Ergo, Αθήνα 2008, σελ. 99-116.)
• Χατζηαντωνίου Βασίλειος, «Σπυρίδων Ζαμπέλιος (1815-1881)», Ἑλληνοχριστιανικὴ Ἀγωγή, 427 (1996), σελ. 8-14.