Στάπονας Καίρις

Ο Στάπονας Καίρις (Steponas Kairys: προφορά , 3 Ιανουαρίου 1879 στο Ουζνεβεζιάι κοντά στο Ουκμεργκέ – 16 Δεκεμβρίου 1964 στο Μπρούκλιν) ήταν Λιθουανός μηχανικός, εθνικιστής και σοσιαλδημοκράτης. Ήταν μεταξύ των 20 ανδρών που υπέγραψαν την Πράξη της Ανεξαρτησίας της Λιθουανίας στις 16 Φεβρουαρίου 1918.

Στάπονας Καίρις
Γενικές πληροφορίες
Προφορά
Γέννηση	20  Δεκεμβρίου 1878ιουλ. / 1  Ιανουαρίου 1879γρηγ. Užunvėžiai
Θάνατος	16  Δεκεμβρίου 1964 Μπρούκλιν
Τόπος ταφής	Petrašiūnai Cemetery
Χώρα πολιτογράφησης	Λιθουανία
Εκπαίδευση και γλώσσες
Σπουδές	Κρατικό Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Αγίας Πετρούπολης Šiauliai Gymnasium
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	μηχανικός πολιτικός
Εργοδότης	Πανεπιστήμιο Βυτάουτας Μάγκνους
Πολιτική τοποθέτηση
Πολιτικό κόμμα/Κίνημα	Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα Λιθουανίας
Οικογένεια
Σύζυγος	Αλάιζα Πάσκεβιτς Ona Leonaitė-Kairienė
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	Member of the Seimas
Βραβεύσεις	Δίκαιοι των Εθνών (26  Οκτωβρίου 2005)
Σχετικά πολυμέσα

Σταδιοδρομία ως μηχανικός

Γεννημένος στην περιοχή Ανικστσιάι, που τότε ήταν μέρος της Αυτοκρατορικής Ρωσίας, ο Καίρις αποφοίτησε από το Ινστιτούτο Τεχνολογίας στην Αγία Πετρούπολη. Λόγω συγκρούσεων με την ακαδημαϊκή διοίκηση σχετικά με τη συμμετοχή του σε φοιτητικές λέσχες και διαδηλώσεις αντιφρονούντων, οι σπουδές του διακόπτονταν κατά διαστήματα. Μετά την αποφοίτησή του εργάστηκε για αρκετά χρόνια στην κατασκευή σιδηροδρόμων στις περιοχές Σαμάρα και Κουρσκ της Ρωσίας. Επέστρεψε στη Λιθουανία το 1912 και εργάστηκε σε συστήματα ύδρευσης και αποχέτευσης πόλεων στο Βίλνιους, και μετά την πολωνική κατοχή της πόλης έφυγε στην προσωρινή πρωτεύουσα της Λιθουανίας, Κάουνας. Μετά το 1923, δίδαξε στο Πανεπιστήμιο της Λιθουανίας στο Κάουνας, όπου το 1940 έλαβε τον τίτλο του επίτιμου διδάκτορα στη μηχανική.

Πολιτική καριέρα

Ο Κάιρις εντάχθηκε στο Λιθουανικό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα το 1900. Το κόμμα είχε ήδη χωριστεί από τους Ρώσους Σοσιαλδημοκράτες και επιδίωκε την ανεξαρτησία της Λιθουανίας. Ο Καίρις εξελέγη στην Κεντρική Επιτροπή του κόμματος τον επόμενο χρόνο και παρέμεινε στους ηγετικούς ρόλους έως ότου το κόμμα έπαυσε τις δραστηριότητές του το 1944. Κατά τη Ρωσική Επανάσταση του 1905, συμμετείχε στο Μεγάλο Σέιμας του Βίλνιους ως μέλος του προεδρείου. Το Μεγάλο Σέιμας εξέφρασε ξεκάθαρα τις προθέσεις της Λιθουανίας να γίνει ανεξάρτητο κράτος ή τουλάχιστον να αποκτήσει σημαντική αυτονομία από τη Ρωσική Αυτοκρατορία.

Το 1906, δημοσίευσε τις πρώτες δημοσιεύσεις για την Ιαπωνία στα λιθουανικά, στις οποίες, με βάση τις πηγές, περιέγραψε εν συντομία το κοινωνικό σύστημα και το Σύνταγμα της τότε Ιαπωνίας, γι' αυτό συχνά αποκαλείται ο πρώτος Λιθουανός ιαπωνολόγος.

Το 1907, ο Καίρις βοήθησε τους 5 Λιθουανούς σοσιαλδημοκράτες που εκλέχθηκαν στη δεύτερη Δούμα να γράψουν ομιλίες και επιστολές. Πριν από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Καίρις εργάστηκε για να προωθήσει το κόμμα του και τη σοσιαλδημοκρατία.

Μετά τη γερμανική κατοχή κατά τη διάρκεια του πολέμου, ο Καίρις ασχολήθηκε ενεργά με ανθρώπους που αναζητούσαν ανεξαρτησία για τη Λιθουανία. Το 1917 παρακολούθησε το Συνέδριο του Βίλνιους όπου εξελέγη στο 20μελές Συμβούλιο της Λιθουανίας. Το συμβούλιο σχηματίστηκε από τη διάσκεψη για να διακηρύξει και να καθιερώσει την ανεξαρτησία της Λιθουανίας. Το έργο, ωστόσο, ήταν εξαιρετικά δύσκολο λόγω της παρουσίας της γερμανικής Βέρμαχτ στο κράτος. Οι Γερμανοί υποσχέθηκαν να αναγνωρίσουν το κράτος εάν το συμβούλιο συμφωνούσε να σχηματίσει μια σταθερή και μόνιμη ομοσπονδία με τη Γερμανία. Το συμβούλιο εξέδωσε μια δήλωση για το σκοπό αυτό στις 11 Δεκεμβρίου 1917. Ωστόσο, η Γερμανία δεν κράτησε τον λόγο της και δεν αναγνώρισε το κράτος. Το συμβούλιο διαλύθηκε και ο Καίρις με τους άλλους τρεις σοσιαλιστές αποχώρησαν στις 26 Ιανουαρίου 1918. Ωστόσο, στις 16 Φεβρουαρίου 1918 επέστρεψαν για να υπογράψουν την Πράξη της Ανεξαρτησίας της Λιθουανίας. Η πράξη δεν ανέφερε τίποτα συγκεκριμένα για τις σχέσεις με τη Γερμανία.

Το συμβούλιο προχώρησε σε διαπραγματεύσεις με τη Γερμανία, η οποία τώρα ζήτησε να ακυρώσει την απόφαση της 16ης Φεβρουαρίου και αναγνώρισε το κράτος με βάση τη δήλωση της 11ης Δεκεμβρίου. Στις 13 Ιουλίου 1918, το συμβούλιο, με την ελπίδα να αποφύγει την ενσωμάτωσή του σε μια προσωπική ένωση με τη δυναστεία των Χοεντσόλερν, εξέλεξε τον Μιντάουγκας Β' βασιλιά της Λιθουανίας. Αυτό ήταν απαράδεκτο για τον Καίρις και αποχώρησε από το συμβούλιο, αυτή τη φορά οριστικά. Ωστόσο, παρέμεινε ενεργός στην πολιτική: εξελέγη στη Συντακτική Συνέλευση και στα τρία Σέιμας πριν από το πραξικόπημα του 1926. Το αυταρχικό καθεστώς του Αντάνας Σμετόνα τοποθέτησε τον Καίρις στην αντιπολίτευση.

Στην εξορία

Μετά τη σοβιετική εισβολή στη Λιθουανία το 1940, η Ανώτατη Επιτροπή για την Απελευθέρωση της Λιθουανίας (λιθουανικά: Vyriausiasis Lietuvos išlaisvinimo komitetas‎‎ ή VLIK ) ιδρύθηκε και ο Καίρις έγινε πρόεδρος του. Η οργάνωση ένωσε ανθρώπους διαφορετικών πολιτικών απόψεων. Τον Απρίλιο του 1944 η πλειοψηφία των μελών συνελήφθη από την Γκεστάπο. Ο Καίρις άλλαξε το όνομά του σε Γιουόζας Καμίνσκας (Juozas Kaminskas) και προσπάθησε να δραπετεύσει στη Σουηδία. Πριν μετακομίσει στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1952, έζησε στη Γερμανία, όπου αναβίωσε το VLIK. Ο Καίρις προσπάθησε να κερδίσει πολιτική υποστήριξη για μια δημοκρατική σοσιαλιστική αντιπολίτευση μεταξύ άλλων εξόριστων και ομογενών. Την τελευταία δεκαετία της ζωής του έδινε μάχη με την ασθένεια και δεν μπορούσε να συμμετάσχει πλήρως σε διάφορες πολιτικές οργανώσεις. Εκδόθηκαν δύο τόμοι με τα απομνημονεύματά του. Πέθανε το 1964 στη Νέα Υόρκη. Ο Καίρις ενταφιάστηκε εκ νέου στο νεκροταφείο Πετρασιουνάι του Κάουνας.

Βιβλιογραφικές αναφορές

• Simas Sužiedėlis, επιμ. (1970–1978). «Steponas Kairys». Encyclopedia Lituanica. III. Boston, Massachusetts: Juozas Kapočius, σσ. 17–19. LCC 74-114275. 
• «Steponas Kairys» (στα Λιθουανικά). Seimas. Ανακτήθηκε στις 8 Δεκεμβρίου 2006. 

Περαιτέρω ανάγνωση

• Ilgūnas, Gediminas (2002). Steponas Kairys (στα Λιθουανικά). Vilnius: Vaga. ISBN 5-415-01664-3. 
• (in Lithuanian) Kairys, Steponas (1957). Lietuva budo. New York: Amerikos Lietuvių Socialdemokratiu Sąjungos Literatūros Fondas. LCC 58-034452. 
• (in Lithuanian) Kairys, Steponas (1964). Tau, Lietuva. New York: Amerikos Lietuvių Socialdemokratiu Sąjungos Literatūros Fondas. LCC 65-081919.