Στάρι Μοστ

Η γέφυρα Στάρι Μοστ (βοσνιακά: Stari Most, ελληνικά: παλαιά γέφυρα) είναι το ορόσημο της πόλης Μόσταρ στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Εκτείνεται πάνω από τον ποταμό Νερέτβα και ενώνει το κυριαρχούμενο από Βόσνιους ανατολικό τμήμα της πόλης με το κυριαρχούμενο από Κροάτες δυτικό τμήμα της. Εδώ και αιώνες θεωρείται ένα σύμβολο γεφύρωσης της Ανατολής με τη Δύση, όχι μόνο του Χριστιανικού με τον Ισλαμικό κόσμο αλλά και των καθολικών Κροατών με τους ορθόδοξους Σέρβους. Η γέφυρα καταστράφηκε κατά τη διάρκεια του πολέμου της Βοσνίας και ανακατασκευάστηκε μετά τη λήξη του.

Μνημείο Παγκόσμιας
Κληρονομιάς της UNESCO

Περιοχή της Παλαιάς Γέφυρας στην Παλαιά Πόλη του Μόσταρ
Επίσημο όνομα στον κατάλογο μνημείων Π.Κ.
Χώρα μέλος	Βοσνία και Ερζεγοβίνη
Τύπος	Πολιτιστικό
Κριτήρια	vi
Ταυτότητα	946
Περιοχή	Ευρώπη και Βόρεια Αμερική
Ιστορικό εγγραφής
Εγγραφή	2005 (29η συνεδρίαση)

Περιγραφή

Με μήκος 28,7 μέτρα, πλάτος 4 και 19 μέτρα ύψος (πάνω από τον ποταμό) η γέφυρα ήταν ένα αριστούργημα της μηχανικής του 16ου αιώνα, οπότε και κατασκευάστηκε. Στα άκρα της υπάρχουν 2 οχυρωματικοί πύργοι, ο Χελέμπιγια στο βόρειο ανατολικό και ο Τάρα στα νοτιοδυτικό, οι οποίοι αποκαλούνται μοστάρι (ελληνικά:φύλακες της γέφυρας)

Ιστορία

Η Κρίβα Τσούπρια

Κατασκευή

Η γέφυρα κατασκευάστηκε από το 1565 έως το 1566 ή 1567 από τον Οθωμανό αρχιτέκτονα Μιμάρ Χαϊρουντίν ή και Χαϊρεντίν ύστερα από παραγγελία του σουλτάνου Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπή το 1556 . Ο Χαϊρουντίν ήταν μαθητής του Μιμάρ Σινάν, του σημαντικότερου ίσως Οθωμανού αρχιτέκτονα. Σύμφωνα με έναν ανεπιβεβαίωτο θρύλο πριν από την κατασκευή της Στάρι Μοστ θέλησε να δοκιμάσει τη νέα μέθοδο κατασκευής γεφυροποϊίας που ήθελε να χρησιμοποιήσει σε μικρότερη κλίμακα. Γι’αυτό κατασκεύασε στα περίχωρα μια πανομοιότυπη γέφυρα σε μικρότερη κλίμακα, η οποία ακόμα υπάρχει. Μέχρι την κατασκευή της μικρής γέφυρας ο αρχιτέκτονας ήταν γνωστός μόνο για την κατασκευή τζαμιών. Η μικρότερη γέφυρα ονομάζεται Κρίβα Τσούπριγια (Kriva Ćuprija, ελληνικά: τοξοτή γέφυρα) και βρίσκεται στον ποταμό Ραντόμπολια.

Καταστροφή

Η γέφυρα καταστράφηκε στις 9 Νοεμβρίου του 1993 κατά τη διάρκεια του πολέμου της Βοσνίας ύστερα από 427 χρόνια ύπαρξης. .Η καταστροφή, ύστερα από πολύωρο βομβαρδισμό, καταγράφηκε από ερασιτεχνικές κάμερες. Σύμφωνα με το πόρισμα του διεθνούς δικαστηρίου για την πρώην Γιουγκοσλαβία η γέφυρα καταστράφηκε εκ προθέσεως από το Κροατικό Συμβούλιο Άμυνας.

Επανακατασκευή

Η προσωρινή καλωδιογέφυρα

Ύστερα από το τέλος του γιουγκοσλαβικού εμφυλίου κατασκευάστηκε αρχικά στη θέση της κατεστραμμένης Στάρι Μοστ μια προσωρινή κρεμαστή γέφυρα. Η Παγκόσμια Τράπεζα, η UNESCO, το Ίδρυμα Αγά Χαν και το Παγκόσμιο Ταμείο Μνημείων σχημάτισαν μια συμμαχία για να επιβλέπουν την επανακατασκευή της Στάρι Μοστ και του παλαιού κέντρου του Μόσταρ. Στο πρόγραμμα συνέδραμαν οικονομικά η Ιταλία, η Ολλανδία, η Κροατία, η Τουρκία καθώς και η Αναπτυξιακή Τράπεζα του Συμβουλίου της Ευρώπης καθώς και η κυβέρνηση της Βοσνίας. Κόστισε περίπου 15 εκατομμύρια ευρώ και την κατασκευή της γέφυρας ανέλαβε η τουρκική κατασκευαστική εταιρεία ER-BU. Στο μέτρο του δυνατού χρησιμοποιήθηκαν οι αυθεντικοί ογκόλιθοι της γέφυρας του 1566 όπου υπήρχαν ακόμα και ήταν αξιοποιήσιμοι, οι οποίοι ανασύρθηκαν από το ποτάμι από Ούγγρους δύτες. Συνολικά τοποθετήθηκαν 1088 ογκόλιθοι. Η επίσημη επαναλειτουργία της γέφυρας έγινε στις 23 Ιουλίου του 2004 με παρόντες εκπρόσωπους από 60 χώρες.

Η γέφυρα την ημέρα των εγκαινίων

Παγκόσμια Κληρονομιά

Στις 15 Ιουλίου 2005 η γέφυρα και τα περίχωρα της χαρακτηρίστηκαν από την UNESCO ως μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς όχι μόνο λόγω της αρχιτεκτονικής της αξίας αλλά και της μεγάλης συμβολικής της σημασίας.

Είναι το πρώτο μνημείο της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης στον κατάλογο της UNESCO. Η UNESCO περιέγραψε τη γέφυρα σαν «Σύμβολο συμφιλίωσης και διεθνούς συνεργασίας [...] και [...] σύμβολο της συνύπαρξης διαφορετικών θρησκειών, πολιτισμών και εθνοτήτων.» Επιπλέον η γέφυρα προστατεύεται ως πολιτιστικό δημιούργημα από τη συνθήκη της Χάγης.

Θρύλοι

Πανόραμα της Παλαιάς πόλης του Μόσταρ 2007

Κατάδυση από τη γέφυρα

Ο Χαϊρουντίν φαίνεται να μην είδε ποτέ τη γέφυρα ολοκληρωμένη. Σύμφωνα με ένα παλαιό θρύλο αποκεφαλίστηκε ως τιμωρία λόγω της κατάρρευσης της. Η γέφυρα φέρεται να είχε ήδη καταρρεύσει δύο φορές, με αποτέλεσμα οι άνθρωποι έλεγαν: «Το ποτάμι δεν μπορεί να γεφυρωθεί» uberspringen. Σύμφωνα με άλλο θρύλο, ο Χαϊρουντίν είχε αποτραβηχτεί όχι μακριά από το Μόσταρ, στην περιοχή Μπίγελο Πόλιε (Bijelo Polje, ελληνικά λευκό κουτί) και περίμενε τα νέα του απεσταλμένου του, ο οποίος παρακολουθούσε την απομάκρυνση των σκαλωσιών. Αφού τον ενημέρωσε πως η γέφυρα ήταν εντάξει, ο Χαϊρουντίν έφυγε προς την κατεύθυνση των όρων Βέλεζ (Velež) με προορισμό την Τουρκία. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού αρρώστησε από ίκτερο και πέθανε στο Γιεντρενέ (Jedrenè), στην ορεινή Βουλγαρία. Υπάρχει και ένας άλλος θρύλος σύμφωνα με τον οποίο για την κατασκευή της γέφυρας χρησιμοποιήθηκαν ως κονίαμα άπλυτο μαλλί προβάτου, ασπράδια αυγών και μέλι και για να βρεθούν τα υλικά απαγορεύτηκε πλήρως η κατανάλωση αυγών στην περιοχή. Σύμφωνα με το θρύλο αυτό χρησιμοποιήθηκαν 300,000 αυγά για την κατασκευή.

Καταδύσεις από τη γέφυρα

Ανάμεσα στους νέους του Μόσταρ υπάρχει η παράδοση να πηδούν από τη γέφυρα στον Νερέτβα, η οποία πλέον αποτελεί τουριστική ατραξιόν επί πληρωμή. Επειδή τα νερά είναι πολύ κρύα και η γέφυρα βρίσκεται πολύ ψηλά πάνω από το ποτάμι, η κατάδυση απαιτεί θάρρος και πολύ καλή φυσική κατάσταση. Το έθιμο λέγεται πως ξεκίνησε από την περίοδο της κατασκευής της γέφυρας και η πρώτη αναφορά κατάδυσης χρονολογείται το 1665. Από το 1986 διεξάγεται κάθε καλοκαίρι και ένας σχετικός διαγωνισμός.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Σχεδιασμός για την αποκατάσταση της παλαιάς γέφυρας του Μόσταρ (στα αγγλικά)