Σύμφωνο των Εθνικών Ομάδων

Στη σύγχρονη ελληνική ιστορία με την ονομασία Σύμφωνο των Εθνικών Ομάδων καλείται η συμφωνία που συνομολογήθηκε και υπογράφηκε στις 5 Ιουλίου του 1943 μεταξύ της Βρετανικής Στρατιωτικής Αποστολής (στην Ελλάδα) αφενός, και των κυρίων ελληνικών αντιστασιακών οργανώσεων ΕΛΑΣ, ΕΔΕΣ και ΕΚΚΑ αφετέρου. Απώτερος στόχος ήταν ο συντονισμός της αντιστασιακής δράσης ως ένα ενιαίο και ισχυρό αντάρτικο κίνημα, κατά των κατακτητών υπό τις οδηγίες του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής.

Η συνομολόγηση

Τις συνεννοήσεις και διαπραγματεύσεις που οδήγησαν στην υπογραφή αυτού του συμφώνου είχαν αναλάβει οι Βρετανοί αξιωματικοί σύνδεσμοι, Έντυ Μάγερς και Κρίστοφερ Γουντχάους. Οι πρώτες συζητήσεις ξεκίνησαν το Μάρτιο του 1943. Τελικά, ξεπερνώντας τις αμοιβαίες καχυποψίες που χαρακτήριζαν τις μεταξύ των αντιστασιακών οργανώσεων σχέσεις, ξεκίνησε επίσημα η σύσκεψη στο Λιάσκοβο, σημερινό Πετρωτό Καρδίτσας. Αυτό συνέβη στις 6 Ιουνίου του 1943. Η σύσκεψη ολοκληρώθηκε ένα μήνα μετά, με την υπογραφή του συμφώνου απ΄ όλα τα μέρη.

Στη σύσκεψη του Λιασκόβου έλαβαν μέρος, εκτός των δύο παραπάνω Βρετανών συνδέσμων που εκπροσωπούσαν το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής, εκ μέρους του ΕΛΑΣ οι Στέφανος Σαράφης και Ανδρέας Τζήμας (ή Βασ. Σαμαρινιώτης), στέλεχος του ΚΚΕ, και εκ μέρους του ΕΔΕΣ οι Ναπολέων Ζέρβας και Κομνηνός Πυρομάγλου, οι οποίοι συνομολόγησαν και υπέγραψαν το σύμφωνο. Λίγο αργότερα, δεκατρείς ημέρες μετά, στις 18 Ιουλίου, το σύμφωνο υπέγραψαν και εκ μέρους της ΕΚΚΑ ο συνταγματάρχης Δημήτριος Ψαρρός και ο πολιτευτής Γεώργιος Καρτάλης.
Κύρια σημεία του συμφώνου αυτού ήταν η δημιουργία ενός κοινού στρατηγείου των ανταρτικών ομάδων, το οποίο δημιουργήθηκε λίγες ημέρες μετά με τον τίτλο ''Κοινό Γενικό Στρατηγείο Ανταρτών'' με έδρα το Περτούλι Τρικάλων, και η ανάληψη της υποχρέωσης εκ μέρους του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής της προμήθειας - εξοπλισμού των εθνικών ομάδων με αναγκαία εφόδια, όπλα και πυρομαχικά.

Παραλειπόμενα

Με τα δεδομένα της εποχής η σύγκλιση των αντιστασιακών οργανώσεων για τη συνομολόγηση του συμφώνου αυτού δεν ήταν πολύ εύκολη. Οι Άγγλοι σύνδεσμοι της στρατιωτικής αποστολής αντιμετώπισαν πλείστες δυσχέρειες και στις μυστικές μετακινήσεις τους και στις συνεννοήσεις. Ειδικότερα, μετά τη διάλυση της οργάνωσης των Σαράφη – Κωστόπουλου από τον ΕΛΑΣ που είχε προηγηθεί, στις 4 Μαρτίου του 1943, ο Ν. Ζέρβας ζητούσε την άδεια των Άγγλων να επιτεθεί εναντίον ομάδων του ΕΛΑΣ.

Έτσι, το ΣΜΑ αποφάσισε, για την εκτόνωση της κατάστασης μεταξύ των αντιστασιακών οργανώσεων, την άμεση συνομολόγηση μιας στρατιωτικής συμφωνίας μεταξύ αυτών. Όταν επ΄ αυτού ο Μάγιερς πήρε την υπογραφή του Ζέρβα (τέλη Μαρτίου), έσπευσε στον ΕΛΑΣ προκειμένου να πάρει έγκριση συμφωνίας και από αυτόν. Εκεί, ο Α. Τζήμας δεν έφερε αντιρρήσεις ως προς το κείμενο που προέβλεπε βοήθεια εφοδίων, αλλά ως προς τον όρο «εθνικές ομάδες» υποστηρίζοντας ότι ο ΕΛΑΣ συγκροτήθηκε πριν τις άλλες. Τελικά όμως υποχώρησε.

Στο μεταξύ συνεχίζονταν οι εμφύλιες επιθέσεις του ΕΛΑΣ κατά άλλων οργανώσεων όπως ο αφοπλισμός ομάδων του ΕΔΕΣ και του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων. Έτσι, ο Μάγιερς ενημέρωσε το ΣΜΑ για την προώθηση του σχεδίου μόνο μετά την απελευθέρωση του Ψαρρού κ.ά. από τον ΕΛΑΣ, μεταφέροντας και ο ίδιος προς τα μέλη του ΕΛΑΣ την έντονη δυσαρέσκεια της ελεύθερης ελληνικής κυβέρνησης του Καΐρου. Τελικά, με την παρέμβαση αυτή, απελευθερώθηκαν οι Ψαρρός, Παπαϊωάννου και Κρανιάς και καθορίστηκε η σύσκεψη στο Λιάσκοβο.

Πηγές

• Ευστ. Γεωργόπουλος "Εμφύλιος Πόλεμος - το πρώτο αίμα 1942-1944", περιοδικό "Στρατιωτική Ιστορία" Εκδ, Περισκόπιο Αθήνα 2010, σελ.36-37.
• "Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια" τομ.Β΄ (συμπλήρωμα)

Βιβλιογραφία

• Woodhouse, Christopher M. Το μήλο της έριδος. Αθήνα: Εξάντας, 1976.
• Πυρομάγλου, Κομνηνός. Ο δούρειος ίππος: η εθνική και πολιτική κρίσις κατά την Κατοχή. Αθήνα: Εκδόσεις Δωδώνη, 1978.
• Myers, Edmund. Η ελληνική περιπλοκή. Αθήνα: Περισκόπιο, 2005.
• Γερολυμάτος, Ανδρέας. Κόκκινη Ακρόπολη, μαύρος τρόμος: από την Αντίσταση στον Εμφύλιο, 1943-1949. Αθήνα: Κοχλίας, 2005.
• Χανδρινός, Ιάσονας Γ. Εθνική Αντίσταση: η αληθινή ιστορία του ελληνικού αντάρτικου. (Οι μονογραφίες του περιοδικού Στρατιωτική Ιστορία 27). Αθήνα: Περισκόπιο, 2007.
• Παπαφλωράτος, Ιωάννης Σ. ΕΔΕΣ: άγνωστες πτυχές από την ιστορία της οργάνωσης. (Οι μονογραφίες του περιοδικού Στρατιωτική Ιστορία 34). Αθήνα: Περισκόπιο, 2007.
• Ντασκαγιάννης, Μιχαήλ. «Το Σύμφωνο των Εθνικών Ομάδων (1943): η προσπάθεια για μια ενιαία εθνική αντίσταση». Πόλεμος και ιστορία [περιοδικό] 128 (Ιούνιος 2009).