Τανσού Τσιλέρ
Η Τανσού Τσιλέρ (τουρκικά: Tansu Çiller, προφέρεται: [ˈtansu tʃiˈlːæɾ]; Κωνσταντινούπολη, 24 Μαΐου 1946) είναι Τουρκάλα οικονομολόγος, πανεπιστημιακός και πολιτικός που υπηρέτησε ως 22η πρωθυπουργός της Τουρκίας από το 1993 έως το 1996. Είναι η πρώτη και μοναδική γυναίκα μέχρι σήμερα πρωθυπουργός της Τουρκίας. Ως ηγέτης του Κόμμα Ορθού Δρόμου, συνέχισε να υπηρετεί ταυτόχρονα ως Αναπληρώτρια Πρωθυπουργός της Τουρκίας και ως Υπουργός Εξωτερικών μεταξύ 1996 και 1997.
| Τανσού Τσιλέρ | |
|---|---|
 Η Τσιλέρ το 1994 | |
| Πρωθυπουργός της Τουρκίας | |
| Περίοδος 25 Ιουνίου 1993 – 6 Μαρτίου 1996 | |
| Πρόεδρος | Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ |
| Προκάτοχος | Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ |
| Διάδοχος | Μεσούτ Γιλμάζ |
| Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης και Υπουργός Εξωτερικών | |
| Περίοδος 28 Ιουνίου 1996 – 30 Ιουνίου 1997 | |
| Πρωθυπουργός | Μεσούτ Γιλμάζ |
| Υπουργός Επικρατείας (Αρμόδια για την Οικονομία) | |
| Περίοδος 21 Νοεμβρίου 1991 – 25 Ιουνίου 1993 | |
| Πρωθυπουργός | Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ |
| Πρόεδρος του Κόμματος Ορθού Δρόμου | |
| Περίοδος 13 Ιουνίου 1993 – 14 Δεκεμβρίου 2002 | |
| Προκάτοχος | Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ |
| Διάδοχος | Μεχμέτ Άγκαρ |
| Μέλος της Μεγάλης Εθνοσυνέλευσης της Τουρκίας για τη Κωνσταντινούπολη | |
| Περίοδος 20 Οκτωβρίου 1991 – 3 Νοεμβρίου 2002 | |
| Προσωπικά στοιχεία | |
| Γέννηση | 24 Μαΐου 1946, Κωνσταντινούπολη, Τουρκία |
| Υπηκοότητα | Τουρκική |
| Πολιτικό κόμμα | Κόμμα Ορθού Δρόμου |
| Σύζυγος | Οζέρ Ουτσουράν Τσιλέρ (ν. 1963; πέθανε 2024) |
| Παιδιά | 2 |
| Σπουδές | Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου Πανεπιστήμιο Γέιλ Πανεπιστήμιο του Κονέκτικατ Ροβέρτειος Σχολή[1] Mount Ida College Πανεπιστήμιο του Νιου Χάμσαϊρ |
| Επάγγελμα | οικονομολόγος διπλωμάτης πολιτικός καθηγήτρια πανεπιστημίου |
| Βραβεύσεις | επίτιμος διδάκτωρ του πανεπιστημίου Κέιο |
| Υπογραφή |  |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Ως καθηγήτρια Οικονομικών, η Τσιλέρ διορίστηκε Υπουργός Επικρατείας από τον Πρωθυπουργό Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ το 1991. Όταν ο Ντεμιρέλ εξελέγη Πρόεδρος το 1993, η Τσιλέρ εξελέγη αρχηγός του Κόμματος του Αληθινού Μονοπατιού και διαδέχθηκε τον Ντεμιρέλ στην πρωθυπουργία.
Η θητεία της στην πρωθυπουργία της προηγήθηκε της εντεινόμενης ένοπλης σύγκρουσης μεταξύ των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων και του PKK, με αποτέλεσμα η Τσιλέρ να θεσπίσει πολυάριθμες μεταρρυθμίσεις στην εθνική άμυνα και να εφαρμόσει το Σχέδιο του Κάστρου. Με έναν καλύτερα εξοπλισμένο στρατό, η κυβέρνηση της Τσιλέρ μπόρεσε να πείσει τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρωπαϊκή Ένωση να αναγνωρίσουν το PKK ως τρομοκρατική οργάνωση. Ωστόσο, η Τσιλέρ ήταν υπεύθυνη για εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που διαπράχθηκαν κατά του κουρδικού λαού από τον τουρκικό στρατό, τις δυνάμεις ασφαλείας και τις παραστρατιωτικές οργανώσεις. Πολλές εκθέσεις διεθνών οργανισμών για τα ανθρώπινα δικαιώματα τεκμηρίωσαν την καταστροφή και κάψιμο κουρδικών χωριών και πόλεων και τις δολοφονίες Κούρδων αμάχων που διέπραξε ο τουρκικός στρατός κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης Τσιλέρ το 1993-1996.[2][3]
Λίγο μετά τη νίκη στις τοπικές εκλογές του 1994, η μεγάλη κλίμακα φυγής κεφαλαίων λόγω της έλλειψης εμπιστοσύνης στους στόχους του δημοσιονομικού ελλείμματος της Τσιλέρ οδήγησε στην σχεδόν κατάρρευση της τουρκικής λίρας και των αποθεμάτων ξένου συναλλάγματος. Εν μέσω της επακόλουθης οικονομικής κρίσης και των μέτρων λιτότητας, η κυβέρνησή της υπέγραψε την Τελωνειακή Ένωση μεταξύ ΕΕ-Τουρκίας το 1995. Η κυβέρνησή της φέρεται να υποστήριξε την απόπειρα πραξικοπήματος στο Αζερμπαϊτζάν το 1995 και προήδρευσε σε μια κλιμάκωση των εντάσεων με την Ελλάδα μετά τη διεκδίκηση της κυριαρχίας στα Ίμια.
Αν και το Κόμμα του Αληθινού Μονοπατιού ήρθε τρίτο στις γενικές εκλογές του 1995, παρέμεινε Πρωθυπουργός έως ότου σχημάτισε κυβέρνηση συνασπισμού με τον Νετζμετίν Ερμπακάν το 1996. Το αυτοκινητιστικό δυστύχημα στο Σουσουρλούκ εκείνης της χρονιάς και το μετέπειτα σκάνδαλο που αποκάλυψαν τις σχέσεις μεταξύ παρακρατικών οργανώσεων και της κυβέρνησης της Τσιλέρ. Οι αποκαλύψεις ότι είχε απασχολήσει άτομα που συνδέονται με την τουρκική μαφία, όπως ο Αμπντουλάχ Τσατλί, οδήγησαν σε πτώση των ποσοστών αποδοχής της. Η κυβέρνηση συνασπισμού του Ερμπακάν και της Τσιλέρ σύντομα κατέρρευσε, μετά το οποίο το Κόμμα του Αληθινού Μονοπατιού υποχώρησε περαιτέρω στις γενικές εκλογές του 1999. Παρά το γεγονός ότι ήρθε τρίτο στις Γενικές εκλογές του 2002, το κόμμα της Τσιλέρ κέρδισε λιγότερο από το 10% των ψήφων και έτσι έχασε όλη την κοινοβουλευτική εκπροσώπηση, γεγονός που την οδήγησε στην παραίτησή της από αρχηγό του κόμματος και στην αποχώρησή της από την ενεργό πολιτική.
Πρώτα χρόνια
ΕπεξεργασίαΗ Τανσού Τσιλέρ γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Ήταν το μοναχοπαίδι του Νεχάτι Τσιλέρ, δημοσιογράφου και κυβερνήτη της επαρχίας Μπιλέσικ κατά τη δεκαετία του 1950, και της Μουάζιζ Τσιλέρ, μιας Ρουμελιανής Τουρκάλας από τη Θεσσαλονίκη.
Ακαδημαϊκή καριέρα
ΕπεξεργασίαΗ Τσιλέρ αποφοίτησε από το τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Μπογάζιτσι αφού ολοκλήρωσε τις σπουδές της στο Κολλέγιο Ρόμπερτ της Κωνσταντινούπολης. Στη συνέχεια συνέχισε τις σπουδές της στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Νιού Χαμσάιρ και το Πανεπιστήμιο του Κονέκτικατ[4] μαζί με τον σύζυγό της Οζέρ Οκούραν, τον οποίο παντρεύτηκε το 1963. Αργότερα ολοκλήρωσε τις μεταδιδακτορικές της σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ. Δίδαξε οικονομικά στο Κολέγιο Φράνκλιν και Μάρσαλ στο Λάνκαστερ της Πενσυλβάνια. Το 1978 έγινε λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Μπογάζιτσι στην Κωνσταντινούπολη και το 1983 διορίστηκε καθηγήτρια στο ίδιο ίδρυμα. Ήταν επίσης πρόεδρος της πρώην τράπεζας Istanbul.
Πολιτική σταδιοδρομία
ΕπεξεργασίαΠριν κατέλθει στην πολιτική, ήταν ήδη γνωστή για τις οικονομικές εκθέσεις που ετοίμαζε τόσο για λογαριασμό του οργανισμού TÜSİAD (Τουρκική Βιομηχανική και Επιχειρηματική Ένωση) και του Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ, όσο και για την κριτική που ασκούσε στις οικονομικές πολιτικές του κυβερνώντος Κόμματος της Μητέρας Πατρίδας. Το 1990, ύστερα από πρόσκληση του Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ, εντάχτηκε στο Κόμμα Ορθού Δρόμου, και το 1991 εξελέγη βουλευτής Κωνσταντινούπολης. Χρημάτισε υφυπουργός Οικονομιών από το 1991 ως το 1993 στην κυβέρνηση συνασπισμού Ντεμιρέλ - Ερντάλ Ινονού.[5]
Με την άνοδο του Ντεμιρέλ στην Προεδρία της Δημοκρατίας το 1993, η Τσιλέρ διορίστηκε πρόεδρος του Κόμματος της Μητέρας Πατρίδας, και Πρωθυπουργός στη πρώτη κυβέρνηση συνασπισμού, η πρώτη γυναίκα Πρωθυπουργός στη Τουρκία. Σταδιακά, η Τσιλέρ συγκέντρωσε στα χέρια της όλες τις αρμοδιότητες που αφορούσαν στην οικονομική πολιτική της κυβέρνησης και κατ' επέκταση στην οικονομία της χώρας. Ωστόσο, δεν κατάφερε να αντιμετωπίσει τον καλπάζοντα πληθωρισμό. Η ραγδαία υποτίμηση της τουρκικής λίρας επίσπευσε την εκδήλωση μεγάλης οικονομικής κρίσης, η οποία οδήγησε τη χώρα να αναζητήσει στήριξη στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.[6]
Κατά τη διάρκεια της τρίτης πρωθυπουργίας της, συνέβη η κρίση των Ιμίων, η οποία έφερε την Ελλάδα και την Τουρκία κοντά σε θερμό πολεμικό επεισόδιο.[7]
Από το 1996 ως το 1997 στη κυβέρνηση του Νετσμετίν Ερμπακάν, διετέλεσε αντιπρόεδρος και Υπουργός Εξωτερικών.
Πολεμώντας το PKK
ΕπεξεργασίαΟι σφαγές του Σίβας και του Μπασμπαγκλάρ σημειώθηκαν μέρες μετά την έναρξη της πρωθυπουργίας της. Το Σχέδιο Κάστρο (που είχε εγκριθεί προηγουμένως από το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας) εφαρμόστηκε για την καταπολέμηση του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK). Η κυβέρνηση Τσιλέρ επικρίθηκε έντονα για τη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά τη διάρκεια αντιτρομοκρατικών επιχειρήσεων. H Τσιλέρ μετέτρεψε τον Τουρκικό Στρατό από μια οργάνωση που χρησιμοποιεί παλιό εξοπλισμό από τον αμερικανικό στρατό σε μια σύγχρονη μαχητική δύναμη ικανή να αντιμετωπίσει το PKK, χρησιμοποιώντας σύγχρονες τακτικές. Έπεισε επίσης την κυβέρνηση των ΗΠΑ να συμπεριλάβει το PKK στη λίστα με τις τρομοκρατικές οργανώσεις, κάτι που ακολούθησε αργότερα και η Ευρωπαϊκή Ένωση. Η συνολική της προσέγγιση για τους Κούρδους ήταν διφορούμενη, ενώ πρότεινε για τους Κούρδους μια αυτονομία παρόμοια με αυτή που έχουν οι Βάσκοι στην Ισπανία, απέσυρε τη δήλωσή της μετά από πίεση από τον τουρκικό στρατό.[8]
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ Ανακτήθηκε στις 10 Ιουλίου 2019.
- ↑ Refugees, United Nations High Commissioner for. «Refworld | The Situation of the Kurds». Refworld (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Δεκεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 2 Οκτωβρίου 2020.
- ↑ «Tansu Ciller». 5 Ιανουαρίου 1996. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Οκτωβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 2 Οκτωβρίου 2020.
- ↑ «Tansu Çiller | Turkish prime minister and economist». Encyclopedia Britannica (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Ιουλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 24 Ιουνίου 2020.
- ↑ Arat, Yeşim (1998) "A women prime minister in Turkey: did it matter?" Women & Politics, 19(4): 1-22; Jensen, Jane (2008) Women political leaders: breaking the highest glass ceiling New York, NY: Palgrave Macmillan, pp. 41-2, 131; Skard, Torild (2014) "Tansu Çiller" in Women of power - Half a century of female presidents and prime ministers worldwide, Bristol: Policy Press, (ISBN 978-1-44731-578-0), pp. 392-3
- ↑ https://tr.boell.org/sites/default/files/ays-tarihvakfi-18x24-boll-r7-eng.pdf, σελ.257
- ↑ https://www.tovima.gr/2008/11/24/archive/o-rolos-tis-tsiler-sta-imia/
- ↑ Kinzer, Stephen (21 Φεβρουαρίου 1999). «Turks vs. Kurds: Turning Point?». The New York Times. Ανακτήθηκε στις 6 Δεκεμβρίου 2021.