Βικιπαίδεια

Τεύτα

Αυτό το λήμμα χρειάζεται επιμέλεια ώστε να ανταποκρίνεται σε υψηλότερες προδιαγραφές ορθογραφικής και συντακτικής ποιότητας ή μορφοποίησης.
Αίτιο: Το λήμμα είναι μετάφραση του αγγλικού, αλλά υπάρχουν σε ορισμένα σημεία προβλήματα ακρίβειας, όπως λ.χ. αλλοιώσεις στο περιεχόμενο, τη θέση των παραπομπών κλπ
Για περαιτέρω βοήθεια, δείτε τα λήμματα πώς να επεξεργαστείτε μια σελίδα και τον οδηγό μορφοποίησης λημμάτων.

Η Τεύτα ήταν η βασίλισσα της φυλής των Ελληνων Αρδιαίων στην Ιλλυρία[1], που βασίλεψε περίπου από το 231 π.Χ. έως το 228/227 π.Χ.[2][3]

Τεύτα
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Τεύτα (Αρχαία Ελληνικά)
Χώρα πολιτογράφησηςΜαυροβούνιο
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητακυβερνώσα βασίλισσα
Οικογένεια
ΣύζυγοςΑγκρόν της Ιλλυρίας
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμαμονάρχης
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Μετά το θάνατο του συζύγου[4] της Άγρωνα το 231 π.Χ., ανέλαβε τη διακυβέρνηση του Βασιλείου των Αρδιαίων ως κηδεμόνας του θετού γιου της Πίννη,[5] συνεχίζοντας την επεκτατική πολιτική του Άγρωνα στην Αδριατική θάλασσα, στο πλαίσιο της διαρκούς σύγκρουσης με τη Ρωμαϊκή Δημοκρατία σχετικά με τις επιπτώσεις του ιλλυρικής πειρατείας στο περιφερειακό εμπόριο.

Ο θάνατος ενός από τους Ρωμαίους πρέσβεις στα χέρια των Ιλλυρίων πειρατών έδωσε στη Ρώμη την ευκαιρία να κηρύξει πόλεμο εναντίον της το 229 π.Χ.[2][6] Τελικά παραδόθηκε αφού έχασε τον Πρώτο Ιλλυρικό Πόλεμο το 228. Η Τεύτα έπρεπε να εγκαταλείψει τα νότια τμήματα της επικράτειάς της και να αποδίδει φόρο υποτέλειας στη Ρώμη, αλλά τελικά της επιτράπηκε να κρατήσει ένα βασίλειο περιορισμένο σε μια περιοχή βόρεια της Λίσσου (σημ. Λέζα).[2][7] Η ίδια δεν ονομάστηκε ποτέ βασίλισσα από τον Αππιανό λόγω του ότι ήταν αντιβασιλέας του Πίννη.

Όνομα

Επεξεργασία

Το όνομά της είναι γνωστό στα αρχαία ελληνικά ως Τεύτα και στα λατινικά ως Teuta. Και τα δύο είναι υποκοριστικά του ιλλυρικού ονόματος Teuta(na) («βασίλισσα» · κυριολεκτικά «αφέντρα του λαού»)[8]. Προέρχεται από την πρωτοϊνδοευρωπαϊκή ρίζα (ΠΙΕ) * teutéhₐ- («ο λαός», ίσως «ένοπλος λαός»), με την προσθήκη του ΠΙΕ επιθήματος -nā («αφέντρα του»; αρσ. -nos)[9]. Το ιλλυρικό όνομα Teuta(na) είναι ομόρριζο με το γοτθικό αρσενικό όνομα þiudans «βασιλιάς» (προερχόμενο από το ΠΙΕ *teuto-nos «αφέντης του λαού»).[10][11]

Βιογραφία

Επεξεργασία

Υπόβαθρο

Επεξεργασία

Μετά το θάνατο του συζύγου της Άγρωνα (250–231 π.Χ.)[12], πρώην βασιλιά της Αρδίας, κληρονόμησε το βασίλειό του και ενήργησε ως αντιβασιλέας για τον νεαρό θετό της γιο Πίννα.[13] Η ακριβής έκταση του βασιλείου του Άγρωνα και της Τεύτα παραμένει αβέβαιη.[14] Από ό,τι γνωρίζουμε, απλώνεται στην ακτή της Αδριατικής από την κεντρική Αλβανία μέχρι τον ποταμό Νερέτβα[2], και πρέπει να ελέγχουν το μεγαλύτερο μέρος της ενδοχώρας της Ιλλυρίας. Σύμφωνα με τον Πολύβιο, η Τεύτα σύντομα απευθύνθηκε στα γειτονικά κράτη, διατάζοντας τους διοικητές της να μεταχειρίζονται όλους ως εχθρούς και υποστηρίζοντας τις πειρατικές επιδρομές των υπηκόων της, οι οποίες τελικά έφεραν τις ρωμαϊκές δυνάμεις να διασχίσουν την Αδριατική για πρώτη φορά, καθώς αυτές οι δραστηριότητες παρεμβαίνουν όλο και περισσότερο με την εμπορική τους πορεία στην Αδριατική και το Ιόνιο Πέλαγος.[2][3][15] Την Τεύτα διαδέχθηκε ο Σκερδιλαΐδας[16] ο οποίος είχε μαζέψει δυνάμεις με τη βοήθεια του Φιλλίπου 5ου της Μακεδονίας. Το 219 οι Ρωμαίοι έστειλαν μια δεύτερη ναυτική αποστολή και μετά από παρατεταμένο πόλεμο, κατέκτησαν ολόκληρη τη Βαλκανική χερσόνησο. Ο τελευταίος βασιλιάς των Ιλλυρίων ήταν ο Γένθιος[16], ο οποίος παραδόθηκε το 168/165 π.Χ.

Πρώιμη βασιλεία (231-230 π.Χ.)

Επεξεργασία

Το 231 π.Χ., τα στρατεύματα και ένα μέρος από το ναυτικό της Τεύτα, επιτέθηκε στη Σικελία[17] και στις περιοχές της Ηλείας και της Μεσσηνίας στην Πελοπόννησο[18]. Η Τεύτα είχε επιθετική πολιτική προς τους γειτονικούς λαούς την ίδια στιγμή που οι πειρατές της παρενοχλούσαν τους Ρωμαίους εμπόρους. Στο δρόμο για το σπίτι, κατέλαβαν την ελληνική πόλη της Φοινίκης[19][20], εκείνη την εποχή το πιο ευημερούμενο μέρος της Ηπείρου και κέντρο για το αναπτυσσόμενο εμπόριο με την Ιταλική Χερσόνησο. Η πόλη απελευθερώθηκε σύντομα και έγινε αποδεκτή εκεχειρία κατά της καταβολής αμοιβής και ελεύθερων κρατουμένων.[21] Η κατάσχεση ενός αστικού κέντρου, σε αντίθεση με τις λεηλασίες στην ύπαιθρο, αντιπροσώπευε μια κλιμάκωση της απειλής που έθεσαν οι Ιλλυριανοί στους Έλληνες και τους Ρωμαίους.[22] Κατά τη διάρκεια της κατοχής τους στη Φοινίκη, ορισμένοι πειρατές Ιλλυριών λεηλάτησαν ιταλικά εμπορικά πλοία σε τόσο μεγάλο αριθμό που η Ρωμαϊκή Γερουσία, αφού αγνόησε προηγούμενες καταγγελίες, αναγκάστηκε να αποστείλει δύο πρέσβεις στην πόλη της Σκόδρας για να ζητήσει αποζημιώσεις και να απαιτήσει τον τερματισμό όλων των πειρατικών αποστολών.[15] Η έντονη αφήγηση του γεγονότος, που δόθηκε από τον Έλληνα ιστορικό Πολύβιο και ανοιχτά εχθρικός προς την Τεύτα, πιθανότατα επηρεάστηκε από μια παλαιότερη ρωμαϊκή παράδοση που είχε αρχικά σκοπό να δικαιολογήσει τη ρωμαϊκή εισβολή στην Ιλλυρία.[15][22]

Κατά την άφιξή τους, οι Ρωμαίοι πρεσβευτές Λούκιος και Gaius Coruncanius βρήκαν τη βασίλισσα Τεύτα να γιορτάζει το τέλος μιας εσωτερικής εξέγερσης των Ιλλυριών καθώς οι στρατοί της επρόκειτο να πολιορκήσουν[23] την ελληνική πόλη-νησί[24] Ίσσα.[15][19] Υποσχέθηκε ότι καμία βασιλική δύναμη δεν θα τους πλήξει, αλλά ότι η πειρατεία[24] ήταν ένα παραδοσιακό έθιμο της Ιλλυρίας που δεν μπόρεσε να θέσει τέλος.[15] Η Τεύτα επίσης υπονοούσε ότι «ήταν αντίθετο με το έθιμο των βασιλιάδων της Ιλλυρίας να εμποδίζουν τους υπηκόους τους να κερδίσουν λεία από τη θάλασσα»[25]. Ένας από τους απεσταλμένους, σύμφωνα με πληροφορίες, έχασε την ψυχραιμία του και απάντησε ότι η Ρώμη θα έκανε την επιχείρησή της να «βελτιώσει τις σχέσεις μεταξύ κυρίαρχου και υποκειμένου στην Ιλλυρία»[26], αφού «[είχαν] ένα αξιοθαύμαστο έθιμο, που είναι να τιμωρούν δημόσια τους πράκτορες για ιδιωτικά λάθη και έρχονται δημόσια στη βοήθεια των αδικημένων. "[27]

Εν πάση περιπτώσει, ένας από τους δύο παρόντες πρεσβευτές[28] εκφράζονταν στη βασίλισσα με τόση ασέβεια που οι υπάλληλοί της διατάχθηκαν να καταλάβουν το πλοίο των πρεσβευτών καθώς επέστρεψε στη Ρώμη[29], και ο αδίστακτος απεσταλμένος δολοφονήθηκε στο ταξίδι της επιστροφής, φερόμενος κατόπιν διαταγών [3][26] της Τεύτα. Σύμφωνα με τον Πολύβιο[30], ο πρεσβευτής της Ρώμης φαίνεται πως ήταν αλαζονικός και προσβλητικός στη βασίλισσα. Ο Πολύβιος, κατέκρινε την απάντηση της Τεύτα λέγοντας πως ήταν κατάλληλη για τη γυναικεία ευερεθιστότητα καθώς, η αντίδραση[30] της βασίλισσας ήταν να δολοφονήσουν[31][32] τον πρεσβευτή της Ρώμης. Ο Δίων Κάσσιος υποδηλώνει ότι ο άλλος πρέσβης μπορεί να έχει κρατηθεί φυλακισμένος.[33] Τα νέα αυτού του γεγονότος ανάγκασαν τους Ρωμαίους να προετοιμαστούν για πόλεμο, στρατεύματα στρατολογήθηκαν και συγκεντρώθηκε ο στόλος.[26]

Πόλεμος με τη Ρώμη (229–228 π.Χ.)

Επεξεργασία

Οι ενέργειές της Τεύτας, εμπόδιζαν την ανάδειξη της Ρώμης[17]. Έτσι, το 229 π.Χ., η Ρώμη κήρυξε πόλεμο εναντίον της Ιλλυρίας και, για πρώτη φορά, οι ρωμαϊκοί στρατοί διέσχισαν την Αδριατική Θάλασσα για να πατήσουν στα δυτικά Βαλκάνια.[34] Ένας στρατός που αποτελείται από περίπου 20.000[29] στρατεύματα, 200 μονάδες ιππικού και έναν ολόκληρο ρωμαϊκό στόλο 200 πλοίων, με επικεφαλής τον Gnaeus Fulvius Centumalus και τον Lucius Postumius Albinus, στάλθηκε για να κατακτήσει την Ιλλυρία.[3][29]

Η ρωμαϊκή επίθεση φαίνεται να εξέπληξε την Τεύτα, δεδομένου ότι διέταξε μια μεγάλη ναυτική αποστολή στην οποία συμμετείχαν τα περισσότερα από τα πλοία της ενάντια στην ελληνική αποικία της Κέρκυρας[20] το χειμώνα του 229.[26] Οι Κερκυραίοι[18] ζήτησαν βοήθεια από την Οργάνωση της Ελλάδας, αλλά οι ενωμένοι Αχαίοι και Ακαρνανιανοί στόλοι ηττήθηκαν στη μάχη των Παξών (229 π.Χ.) από τις ανώτερες ναυτικές τακτικές των πλοίων της Τεύτα.[26] Καταλαμβάνοντας[35] την Κέρκυρα[18][36], οι Ιλλυριοί ήταν έτσι σε θέση να παραβιάσουν τις σημαντικές εμπορικές οδούς μεταξύ της ηπειρωτικής Ελλάδας και των ελληνικών πόλεων στην Ιταλία.[37]

Όταν τα 200 Ρωμαϊκά πλοία εμφανίστηκαν στην Κέρκυρα, ο κυβερνήτης της Τεύτα, Δημήτριος[38] την πρόδωσε, παρέδωσε την πόλη στους Ρωμαίους, και τους έδωσε την ευκαιρία να μετατραπεί σε σύμβουλό τους για τον υπόλοιπο χρόνο του πολέμου.[3][26] [39] Στο τέλος της σύγκρουσης το 228 π.Χ., οι Ρωμαίοι του απένειμαν τη θέση του κυβερνήτη του Φάρου και των παρακείμενων ακτών.[39] Εν τω μεταξύ, το υπόλοιπο του ρωμαϊκού στρατού προσγειώθηκε βόρεια στην Απολλωνία.[39] Ο συνδυασμένος στρατός και ναυτικό προχώρησαν προς τα βόρεια μαζί, κατακτώντας μια πόλη μετά την άλλη και τελικά πολιορκώντας την πρωτεύουσα, τη Σκόδρα.[39] Ο ρωμαϊκός στρατός κατέκτησε τις πόλεις[30] της και η Τεύτα αναγκάστηκε να υποχωρήσει σε μία από τις πιο δυνατές της πόλεις. Η ίδια η Τεύτα είχε υποχωρήσει με λίγους οπαδούς στο οχυρωμένο και στρατηγικά καλά τοποθετημένο Ρίζων, την κύρια βάση του Ιλλυριανού στόλου.[3][39] Τελικά, κατάφερε και σύναψε συνθήκη[40] ειρήνης[41] με τη Ρώμη και της επέτρεψαν να κρατήσει[42] την εξουσία της. Εκείνη, συμφώνησε να πληρώσει αποζημίωση στον ρωμαϊκό στρατό, αναγκάστηκε να δεχτεί την παραχώρηση αυτή, καθώς και πληρωμή φόρου[43] (228 π.Χ) και διαβεβαίωσε στη Ρώμη ότι δεν θα αποτελέσει η ίδια πια απειλή για τους γείτονές της. Οι Ρωμάιοι, γιόρτασαν τη νίκη[42] τους το 228 π.Χ.

Σύμφωνα με τον Πολύβιο, έκανε μια συνθήκη στις αρχές της άνοιξης του 228 π.Χ. με την οποία συμφώνησε να καταβάλει ετήσιο αφιέρωμα, να βασιλεύει σε μια περιορισμένη και στενή περιοχή βόρεια της Λισσού και να μην ταξιδεύει πέρα από τη Λισσό με περισσότερα από δύο άοπλα πλοία.[2][3] Της ζήτησαν επίσης να αναγνωρίσει την τελική εξουσία της Ρώμης.[2][7] Ο Πολύβιος αναφέρεται στην Τεύτα και στους Ιλλυρίους σαν όλον[44]. Σύμφωνα με τον Δίων Κάσσιο, παραιτήθηκε αργότερα το 227 π.Χ.[2][3][45]

 
Προτομή της βασίλισσας Τεύτα.

Μετέπειτα ζωή

Επεξεργασία

Ο Αππιανός αναφέρει ότι, μετά την ήττα, έστειλε μια πρεσβεία στη Ρώμη για να απελευθερώσει αιχμάλωτους και να ζητήσει συγγνώμη για τα γεγονότα που είχαν συμβεί κατά τη διάρκεια της βασιλείας του συζύγου της, Αγκρόν, αλλά όχι υπό τη δική της.[3]

Απεικονίσεις

Επεξεργασία

Η πιο λεπτομερής περιγραφή της σύντομης βασιλείας της Τεύτα είναι αυτή του Πολύβιου (περ. 200–118 π.Χ.), που συμπληρώθηκε από τον Αππιανό (2ος αι. μ.Χ.) και τον Δίων Κάσσιο (περ. 155–235 μ.Χ.).[3]

Η αφήγηση του Πολύβιου, που συντελέστηκε σχεδόν έναν αιώνα μετά τα γεγονότα και γενικά εχθρική στους Ιλλυριανούς και στη βασίλισσα τους, πιθανώς κληρονόμησε από μια προηγούμενη αφήγηση του Ρωμαίου αναλυτή Κόιντου Φάβιου Πίκτωρ (215 π.Χ.), ενός σύγχρονου της Τεύτα.[22] Αλλά αν ο Πολύβιος ήταν έτοιμος να αποδεχτεί την αρνητική εικόνα της υπάρχουσας παράδοσης, καθώς επιβεβαίωσε τις δικές του αρνητικές απόψεις για τις γυναίκες, γνώριζε επίσης τις προκαταλήψεις του Φάβιου και τις αντιτάχθηκε σε ορισμένες περιπτώσεις.[22] Στις Ιστορίες του, ο Πολύβιος ανοίγει την ιστορία της βασιλείας της Tεύτα με τους εξής όρους: "[Τον Αγκρόν][46] διαδέχθηκε στο θρόνο η σύζυγός του Τεύτα, η οποία άφησε τις λεπτομέρειες της διοίκησης σε φίλους στους οποίους στηρίχθηκε. Όπως, με το φυσικό μιας γυναίκας βραχυπρόθεσμη άποψη, δεν μπορούσε να δει τίποτα άλλο από την πρόσφατη επιτυχία και δεν είχε μάτια για το τι συνέβαινε αλλού ... "[47]

Ο μισογυνισμός του Δ. Κάσσιου είναι επίσης εμφανής στο πορτρέτο του για την Τεύτα. Περιγράφει τη βασίλισσα της Ιλλυρίας ως εξής: "... σαν γυναίκα, εκτός από την έμφυτη απερισκεψία της, ξεπλύθηκε με ματαιοδοξία λόγω της δύναμης που είχε ... σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, ωστόσο, επέδειξε αδυναμία του γυναικείου φύλου, που πετά γρήγορα σε πάθος λόγω έλλειψης κρίσης, και γρήγορα τρομοκρατείται λόγω δειλίας. "[48]

Σύμφωνα με τη μελετητή Marjeta Šašel Kos, το πιο αντικειμενικό πορτρέτο της Τεύτα είναι αυτό του Αππιανού.[3]

Οι αρχαίοι Ρωμαίοι ιστορικοί[30] κατέγραψαν πως κυβέρνησε με τον παραδοσιακό γερμανικό και κελτικό τρόπο με ένα συμβούλιο που αποτελούταν από τους αρχηγούς της. Ωστόσο, οι ρωμαϊκές πηγές αναφέρουν τις πολλές δυσκολίες που είχαν να αντιμετωπίσουν με αυτήν την ισχυρή βασίλισσα. Η Τεύτα, ήθελε να διευρύνει[30] την επικράτειά της και το κατάφερε εισβάλλοντας σε ένα γειτονικό βασίλειο. Ο Έλληνας ιστορικός Πολύβιος έγραψε με περιφρόνηση για αυτήν την πολιτική, η οποία δημιούργησε πρόβλημα στους Ρωμαίους οι οποίοι ήθελαν να διατηρήσουν ειρήνη σε εκείνη την περιοχή. Στην κριτική[30] του ο Πολύβιος κατηγόρησε το φύλο της Τεύτα παρά τη φιλοδοξία της, γράφοντας “Yπέφερε από μια τυπικά γυναικεία αδυναμία, από τη σύντομη εικόνα όλων.” Οι αρχικές στρατιωτικές της επιτυχίες ακολουθήθηκαν από προβλήματα[30] μέσα στο βασίλειό της. Λέγεται πως η Τεύτα είχε τολμηρό και αρρενωπό πνεύμα.[49]

Κληρονομιά

Επεξεργασία

Σύμφωνα με τη λαογραφία των σύγχρονων κατοίκων του Ρίζων στο Μαυροβούνιο, η Τεύτα τελείωσε τη ζωή της με θλίψη ρίχνοντας τον εαυτό της από το βουνό Orjen το έτος 228 π.Χ.[50] Η Τεύτα είναι ένα κοινό όνομα μεταξύ των σύγχρονων Αλβανών γυναικών.[51]

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ Polybius 2010: 2:4:6
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 Elsie, Robert (2015). The Early History of Albania. London: Albanian Studies. σελ. 3. ISBN 978-1-5141-5726-8. 
  3. ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 Šašel, Kos (2012). Teuta, Illyrian queen. Wiley-Blackwell. ISBN 978-1-4443-3838-6. 
  4. ↑ Bury, 1989: 87
  5. ↑ Errington, 1989: 87
  6. ↑ Wilkes, 1992: 158.
  7. ↑ 7,0 7,1 Derow, 2016
  8. ↑ Boardman & Sollberger, 1982: 869–870 Mallory & Adams, 1997: 288 Wilkes, 1992: 72 West, 2007: 137 De Simone, 2017: 1869
  9. ↑ Boardman & Sollberger, 1982: 869–870 Mallory & Adams, 1997: 288 West, 2007: 137
  10. ↑ Boardman & Sollberger, 1982: 869–870
  11. ↑ West, 2007: 137
  12. ↑ Hammond,1993: 105.
  13. ↑ Wilkes, 1992: 167.
  14. ↑ Berranger, Cabanes & Berranger-Auserve, 2007: 136.
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 15,3 15,4 Wilkes, 1992: 159.
  16. ↑ 16,0 16,1 Jackson, 2009: 199
  17. ↑ 17,0 17,1 Jackson, 1999: 382
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 Eichhorn, 1812: 523
  19. ↑ 19,0 19,1 Eichhorn, 1812: 522
  20. ↑ 20,0 20,1 Crawford, 1978: 57
  21. ↑ Wilkes, 1992: 158–159
  22. ↑ 22,0 22,1 22,2 22,3 Wilkes, 1992: 159
  23. ↑ Polybius, 1823: 160
  24. ↑ 24,0 24,1 Jackson, 2013: 369
  25. ↑ Polybius, 2010: 2:8:9
  26. ↑ 26,0 26,1 26,2 26,3 26,4 26,5 Wilkes, 1992: 160
  27. ↑ Polybius, 2010: 2:8:11
  28. ↑ Erskine, 2005: 51
  29. ↑ 29,0 29,1 29,2 Meijer, 1986: 167
  30. ↑ 30,0 30,1 30,2 30,3 30,4 30,5 30,6 Salisbury, 2001: 345
  31. ↑ Frost, 1846: 315
  32. ↑ Arbuthnot, 1727: 242
  33. ↑ Cassius Dio 1914: 12 Zonaras 8, 19
  34. ↑ Wilkes, 1992: 159–160.
  35. ↑ Polybius, 1823: 161
  36. ↑ Polybius, 1844: 108
  37. ↑ Jackson-Laufer, 1999: 382–383
  38. ↑ Liddell, 1868: 287
  39. ↑ 39,0 39,1 39,2 39,3 39,4 Ceka, 2013: 180
  40. ↑ Rollin, 1754: 351
  41. ↑ Polybius, 1823: 167
  42. ↑ 42,0 42,1 Salisbury, 2001: 346
  43. ↑ Dictionary of Greek, 2013
  44. ↑ Champion, 2004: 113
  45. ↑ Cassius Dio 1914: 12 fr. 49.7.
  46. ↑ Polybius, 1823: 154
  47. ↑ Polybius 2010: 2:4:6–2:4:8.
  48. ↑ Cassius Dio 1914: 12 Zonaras 8, 18.
  49. ↑ Williams, 1908: 235
  50. ↑ Commire, 2001: 318
  51. ↑ Elsie, 2010: 439

Βιβλιογραφία

Επεξεργασία
  • Arbuthnot, John. (1727). Tables of Ancient Coins, Weights and Measures: Explain'd and Exemplify'd in several dissertations. J.Tonson. London.
  • Berranger, Danièle; Cabanes, Pierre; Berranger-Auserve, Danièle (2007). Épire, Illyrie, Macédoine: Mélanges offerts au Professeur Pierre Cabanes. Presses Universitaire Blaise Pascal. ISBN 2845163517.
  • Boardman, John; Sollberger, E. (1982). J. Boardman; I. E. S. Edwards; N. G. L. Hammond; E. Sollberger (eds.). The Cambridge Ancient History: The Prehistory of the Balkans; and the Middle East and the Aegean world, tenth to eighth centuries B.C. III (part 1) (2 ed.). Cambridge University Press. ISBN 0521224969.
  • Bury, John Bagnell. (1989) The Cambridge Ancient History: Rome and the Mediterrean to 133 B.C. University Press. Cambridge.
  • Ceka, Neritan (2013). The Illyrians to the Albanians. Migjeni.
  • Champion, Craige. (2004). Cultural Politics in Polybius's Histories. University of California Press. California.
  • Commire, Anna. (2002). Women in World History: Sul-Vica. Yorkin Publications.
  • Crawford, Michael Hewson. (1978). The Roman Republic. Harvard University Press. Cambridge.
  • Derow, Peter S. (2016), "Teuta", Oxford Research Encyclopedia of Classics, Oxford University Press, doi:10.1093/acrefore/9780199381135.013.6310, ISBN 978-0-19-938113-5
  • De Simone, Carlo (2017). "Illyrian". In Klein, Jared; Joseph, Brian; Fritz, Matthias (eds.). Handbook of Comparative and Historical Indo-European Linguistics. 3. Walter de Gruyter. ISBN 978-3-11-054243-1.
  • Eckstein, Arthur M. (1995). Moral Vision in the Histories of Polybius. University of California Press. ISBN 978-0-520-91469-8.
  • Eichhorn, Johann Gottfried. (1812). Antiqua historia ex ipsis veterum scriptorum graecorum narratonibus contexta. Pars Prima. Lipsie
  • Elsie, Robert (2015). "The Early History of Albania" (PDF). Keeping an Eye on the Albanians: Selected Writings in the Field of Albanian Studies. Albanian Studies. 16. ISBN 978-1-5141-5726-8.
  • Elsie, Robert (2010). Historical Dictionary of Albania. Rowman & Littlefield. ISBN 978-0-8108-6188-6.
  • Errington, R. M. (1989). The Cambridge Ancient History. Cambridge University Press, United Kingdom ISBN 0 521 23448 4.
  • Erskine, Andrew. (2005). A Companion to the Hellenistic World. Blackwell Publishing. Oxford.
  • Frost, John. (1846) Pictorial Ancient History of the World: From the Earliest Ages to the Death of Constantine the Great. Walker and Gillis. Philadelphia.
  • Hammond, Nicholas G. L. (1993). Studies concerning Epirus and Macedonia before Alexander. Hakkert.
  • Jackson, Frederick Hamilton. (2013). The Shores of the Adriatic, the Austrian Side: The Kustenlande, Istria and Dalmatia. Cosimo Classics.
  • Jackson-Laufer, Guida Myrl (1999). Women Rulers throughout the Ages: An Illustrated Guide. New York: ABC-CLIO, Inc. ISBN 1576070913.
  • Jackson, Guida M. (2009) Women Leaders of Europe and the Western Hemisphere: A Biographical Reference. Xlibris Corporation. USA, ISBN 978-1-4415-5846-6
  • Liddell, Henry George. (1857) A History of Rome: From the Earliest Times to the Establishment of the empire. Harper & Brothers. New York.
  • Mallory, James P.; Adams, Douglas Q. (1997). Encyclopedia of Indo-European Culture. London: Routledge. ISBN 978-1-884964-98-5. (EIEC).
  • Meijer, Fik (1986). A History of Seafaring in the Classical World. St. Martin's Press. ISBN 0312000758.
  • Polybius. (1823). Historiarum quidquid superest. Parker and Bliss. London.
  • Polybius. (1844) Historiae. Impesis Ge. Reimeri. Berlin
  • Rollin, Charles. (1754). The Antient History of the Egyptians, Carthaginians, Assyrians, Babylonians, Medes and Persian, Macedonians and Grecians. London.
  • Salisbury, Joyce E. (2001). Encyclopedia of Women in the Ancient World. ABC CLIO, California ISBN 1-57607-585-0
  • Šašel Kos, Marjeta (2012), "Teuta, Illyrian queen", The Encyclopedia of Ancient History, Wiley-Blackwell, doi:10.1002/9781444338386.wbeah09233, ISBN 978-1-4443-3838-6
  • West, Martin L. (2007). Indo-European Poetry and Myth. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-928075-9.
  • Williams, Henry Smith. (1908). The Roman republic. Hooper & Jackson. United Kingdom.
  • Wilkes, John (1992). The Illyrians. Wiley-Blackwell. ISBN 0631198075.
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Τεύτα&oldid=10701246"