Τζέρι Λιούις

Ο Τζέρι Λιούις (αγγλικά: Jerry Lewis, γεννημένος είτε ως Τζέρομ Λέβιτς είτε ως Τζόζεφ Λέβιτς ανάλογα με την πηγή, 16 Μαρτίου 1926 - 20 Αυγούστου 2017) ήταν Αμερικανός κωμικός, ηθοποιός, τραγουδιστής, σκηνοθέτης, παραγωγός, σεναριογράφος και ανθρωπιστής, ιδιαίτερα γνωστός για το χονδροειδές χιούμορ του σε ταινίες της τηλεόρασης, του κινηματογράφου, του θεάτρου και του ραδιοφώνου. Η καριέρα του ξεκίνησε το 1946 όταν ήταν δίδυμο κωμικών με τον ηθοποιό Ντιν Μάρτιν, δημιουργώντας το ντουέτο Martin and Lewis, δίνοντας παραστάσεις σε νυχτερινά κέντρα, τηλεοπτικές εκπομπές, ραδιοφωνικά σόου, συναυλίες, ηχογραφήσεις και θεατρικές ταινίες. Όλα αυτά μέχρι το 1956 καθότι μετά έκαστος ακολούθησε διαφορετικές πορείες στον χώρο.

Τζέρι Λιούις
Ο Λιούς το 1960.
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Jerry Lewis (Αγγλικά)
Γέννηση	Γιόζεφ Λέβιτς 16 Μαρτίου 1926 (1926-03-16) Νιούαρκ (Νιού Τζέρσεϊ), ΗΠΑ
Θάνατος	20 Αυγούστου 2017 (91 ετών) Λας Βέγκας, ΗΠΑ
Αιτία θανάτου	καρδιαγγειακή νόσος
Εθνικότητα	Αμερικανορωσοεβραίος
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Αγγλικά
Σπουδές	Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, Λος Άντζελες Irvington High School
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	Ηθοποιός, κωμικός
Περίοδος ακμής	1931 - 2017
Πολιτική τοποθέτηση
Πολιτικό κόμμα/Κίνημα	Ρεπουμπλικανικό Κόμμα
Οικογένεια
Σύζυγος	Πάτι Πάλμερ (1944-1980) ΣαΝτι Πίτνικ (1983-2017)
Τέκνα	7
Αξιώματα και βραβεύσεις
Βραβεύσεις	Ανθρωπιστικό Βραβείο Τζιν Χέρσολτ (22  Φεβρουαρίου 2009) Ταξιάρχης της Λεγεώνας της Τιμής New Jersey Hall of Fame Honorary Member of the Order of Australia (13  Δεκεμβρίου 2013) Αστέρι στη Λεωφόρο της Δόξας του Χόλιγουντ Trustees Award (7  Ιανουαρίου 2010)
Συνεργάτης	Ντιν Μάρτιν
Ιστότοπος
www.jerrylewiscomedy.com
Υπογραφή
Σχετικά πολυμέσα

Με την Άννα-Μαρία Αλμπεργκέτι σε φωτογραφία για την προώθηση της ταινίας Ο Τζέρι Λιούις σταχτοπούτος (1960)

Με την Καθλίν Φρίμαν στην ταινία Ο Τζέρι Λιούς γυναικοκατακτητής (1961)

Μετά το 1957 ο Λιούις, στη σόλο καριέρα του, πρωταγωνίστησε σε πολλές κινηματογραφικές ταινίες, όπως το Με το ζόρι γκάνγκστερ, (στην οποία έκανε την παρθενική του εμφάνιση ως παραγωγός), Παιδί για όλες τις δουλειές (στην οποία έκανε το σκηνοθετικό του ντεμπούτο, γράφοντας για πρώτη φορά και το σενάριο), Ο Τζέρι Λιούις δάσκαλος για κλάματα αλλά και σε πολλές άλλες ταινίες και τηλεοπτικές εκπομπές ενώ κυκλοφόρησε και δίσκους, δίνοντας και ζωντανές ερμηνείες, και άλλα πολλά. Από το 1966 έως και το 2010, ο Λιούς ήταν ο κεντρικός παρουσιαστής του Labor Day Telethon, ένας ετήσιος τηλεμαραθώνιος που πραγματοποιούνταν την Ημέρα της Εργασίας, για την Muscular Dystrophy Association.

Ο Λιούις έλαβε, σε όλη τη διάρκεια της ζωής του, πολλά βραβεία από Βραβεία American Comedy, το Los Angeles Film Critics Association, το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βενετίας, το Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογραφικών Τεχνών και Επιστημών, αλλά και απέκτησε δύο αστέρια στη Λεωφόρο της Δόξας στο Χόλυγουντ.

Βιογραφία

Ο Λιούις γεννήθηκε στις 16 Μαρτίου 1926 στο Νιου Τζέρσεϊ από ρωσοεβραίους γονείς. Ο πατέρας του Ντάνιελ Λέβιτς (1902-1980) είχε γραφείο τελετών και ήταν διασκεδαστής στο Βόντεβιλ όπου χρησιμοποιούσε το καλλιτεχνικό όνομα Ντάνυ Λιούις. Η μητέρα του Ρέιτσελ Λέβιτς (γεννημένη Μπρότσκυ) έπαιζε πιάνο σε έναν ραδιοφωνικό σταθμό. Ο Λιούις άρχισε να παίζει πιάνο στην ηλικία των πέντε ετών και συχνά έπαιζε μαζί με τους γονείς του στη Νέα Υόρκη. Μέχρι την ηλικία των 15 ετών, είχε αναπτύξει το προσωπικό του μουσικό στυλ στο οποίο με υπερβολικό τρόπο μιμούνταν τους στίχους από τραγούδια των φωνογράφων. Χρησιμοποίησε το επαγγελματικό όνομα Τζόει Λιούις αλλά γρήγορα το άλλαξε σε Τζέρυ Λιούις για να αποφύγει την σύγχυση με τον κωμικό ηθοποιό Τζόει Ε. Λιούις και τον πρωταθλητή βαρέων βαρών Τζόει Λιούις. Εγκατέλειψε τις σπουδές του στο Γυμνάσιο του Ίρβινγκτον. Είχε έναν προσωπικό "χαρακτήρα" ακόμα και στα εφηβικά του χρόνια, κάνοντας φάρσες στην γειτονιά του, συμπεριλαμβανομένου το να γλιστράει κρυφά στις κουζίνες των σπιτιών προκειμένου να κλέψει τηγανητό κοτόπουλο και πίτες. Κατά την διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου απορρίφθηκε από τον στρατό εξαιτίας ενός καρδιακού φυσήματος.

Καριέρα

Με τον Ντιν Μάρτιν

Ντουέτο με τον Ντιν Μάρτιν

Ο Λιούις κέρδισε την προσοχή όντας μέλος ενός ντουέτου με τον τραγουδιστή Ντιν Μάρτιν, ο οποίος εργάστηκε ως καλλιτέχνης στις κωμωδίες του Λιούις στην ομάδα Μάρτιν και Λιούις. Εκείνη την εποχή οι καλλιτέχνες διαφοροποιούνταν από τις περισσότερες κωμωδίες επειδή βασίζονταν στην αλληλεπίδρασή τους αντί για τα προγραμματισμένα σκετς. Μετά τον σχηματισμό τους το 1946, γρήγορα προωθήθηκαν σε εθνικό επίπεδο, πρώτα με το δημοφιλές θεατρικό τους σε ένα νυχτερινό κέντρο και στην συνέχεια ως αστέρια του δικού τους προγράμματος The Martin and Lewis Show στο δίκτυο NBC. Οι δυο άνδρες έκαναν πολλές εμφανίσεις στα πρωινά τηλεοπτικά προγράμματα, με την πρώτη εμφάνιση στις 20 Ιουλίου 1948 στην εκπομπή Toast of the Town στο κανάλι CBS (αυτή η εκπομπή αργότερα μετονομάστηκε επισήμως σε The Ed Sullivan Show στις 25 Σεπτεμβρίου 1955).

Μάρτιν και Λιούις σε ένα επεισόδιο της The Colgate Comedy Hour

Στις 3 Οκτωβρίου 1948 εμφανίστηκαν στην σειρά Welcome Aboard στο κανάλι NBC και στην συνέχεια ως οι πρώτοι οικοδεσπότες στην εκπομπή The Colgate Comedy Hour το 1950. Λίγο προτού εμφανιστούν στην εκπομπή The Colgate Comedy Hour, ο Λιούις προσέλαβε τον Νόρμαν Λέαρ και τον Εντ Σίμονς ώστε να γίνουν μόνιμοι συγγραφείς για τις παραστάσεις τους The Martin and Lewis Show. Το δίδυμο ξεκίνησε την κινηματογραφική του καριέρα στην εταιρεία Paramount όντας συνθέτες στην ταινία My Friend Irma (1949), η οποία βασίστηκε στις δημοφιλείς ραδιοφωνικές σειρές με το ίδιο όνομα. Ακολούθησε μια συνέχεια με την ταινία Γλυκιά μου Ίρμα (1950).

Μάρτιν και Λιούις το 1955

Ξεκινώντας με την ταινία Φωτιά στα μπατζάκια του (1950), οι Μάρτιν και Λιούις έγιναν τα αστέρια των δικών τους ταινιών σε δεκατέσσερις διαφορετικούς τίτλους: Πρωταθλητές της γκάφας (1951), Δύο ναύτες και ένα κορίτσι (1952), Ανώμαλη προσγείωση (1952; also appearing in the Crosby and Hope film, Road to Bali as cameos), Ψιλό γαζί (1952), Ο φόβος φυλάει τα έρημα (1953), That's Amore (1953), Κάνε μου τέτοια (1953), Τρεις εβδομάδες ζωής (1954), Ο κλόουν βασιλεύει (1954), Παναγιά μου δυο παιδιά (1955), Λόρδοι, λόρδα και φιλότιμο (1955), Καουμπόηδες για δέσιμο (1956) και Μια γυναίκα, δύο άντρες (1956). Ο Χαλ Γουάλις έκανε την παραγωγή και στις 16 ταινίες. Το περιοδικό DC Comics, που πιστοποιεί την δημοτικότητα των κωμικών ηθοποιών, δημοσίευσε το μπεστ-σέλερ κωμικό περιοδικό The Adventures of Dean Martin and Jerry Lewis από το 1952 έως το 1957. Το 1954 το δίδυμο εμφανίστηκε στο επεισόδιο 191 της σειράς What's My Line? ως μυστηριώδεις καλεσμένοι. Καθώς οι ρόλοι του Μάρτιν στις ταινίες τους γίνονται όλο και λιγότερο σημαντικοί με την πάροδο του χρόνου, η συνεργασία τους δημιούργησε προβλήματα. Η συμμετοχή του Μάρτιν έφερε αμηχανία το 1954 όταν το περιοδικό Look δημοσίευσε μια φωτογραφία της ομάδας για την ταινία εκείνης της χρονιάς προκειμένου να μπει στο εξώφυλλο του περιοδικού αλλά δεν συμπεριέλαβε τον Μάρτιν. Η επαγγελματική σχέση του έληξε στις 24 Ιουλίου 1956.

Τόσο ο Μάρτιν όσο και ο Λιούις ακολούθησαν επιτυχημένες σόλο καριέρες και κανένας από τους δυο δεν σχολίασε την διάσπαση της ομάδας ούτε σκέφτηκε μια ενδεχόμενη επανένωση. Πραγματοποίησαν μέχρι το 1961 περιστασιακές δημόσιες εμφανίσεις μαζί αλλά δεν ξαναεμφανίστηκαν μέχρι μια επανεμφάνιση-έκπληξη στην εκπομπή Muscular Dystrophy Telethon το 1976 την οποία διοργάνωσε ο Φρανκ Σινάτρα. Το δίδυμο τελικά συμφιλιώθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1980 μετά τον θάνατο του γιου του Μάρτιν, Ντιν Πολ Μάρτιν, το 1987. Οι δυο άνδρες εμφανίστηκαν μαζί στην σκηνή για τελευταία φορά όταν ο Μάρτιν έκανε την τελευταία του ζωντανή παράσταση στο Bally's Hotel and Casino στο Λας Βέγκας το 1989. Ο Λιούις έφερε μια τούρτα για τα 72α γενέθλια του Μάρτιν, τραγουδώντας του το τραγούδι των γενεθλίων αστειευόμενος: "Γιατί χωρίσαμε ποτέ δεν θα το μάθω".

Σόλο καριέρα

Μετά την λήξη της συνεργασίας του με τον Μάρτιν, ο ίδιος και η σύζυγός του Πάττυ έκαναν διακοπές στο Λας Βέγκας προκειμένου να εξετάσουν την πορεία της καριέρας του. Ένιωθε ότι η ζωή του βρισκόταν σε κατάσταση κρίσης: "Δεν μπόρεσα να βάλω το ένα πόδι πάνω στο άλλο με απόλυτη εμπισοστύνη. Ήμουν εντελώς αποστασιοποιημένος για να είμαι μόνος..." Ενώ βρισκόταν ακόμα εκεί, έλαβε ένα επείγον αίτημα από τον φίλο του Σιντ Λουφτ, ο οποίος ήταν σύζυγος της Τζούντι Γκάρλαντ και μάνατζερ, στο οποίο του έλεγε ότι δεν μπορούσε να κάνει παράσταση εκείνη την νύχτα στο Λας Βέγκας εξαιτίας ενός προβλήματος υγείας και ρωτούσε εάν ο Λιούις μπορούσε να την αντικαταστήσει. Ωστόσο ο Λιούις δεν είχε ξανατραγουδήσει σε σκηνή από τότε που ήταν πέντε ετών, δηλαδή είκοσι πέντε χρόνια πριν. Παρ' όλα αυτά εμφανίστηκε μπροστά στο κοινό και έκανε αστεία κόλπα με το ακροατήριο ενώ η Γκάρλαντ καθόταν στο πίσω μέρος της σκηνής και παρακολουθούσε το σόου. Ο Λιούις τραγούδησε μια διαφορετική απόδοση ενός τραγουδιού που είχε μάθει από παιδί το "Rock-A-Bye Baby", μαζί με το "Come Rain or Come Shine." Ο ίδιος θυμάται: "Όταν τελείωσα το τραγούδι, ο χώρος εξερράγη. Κατέβηκα από την σκηνή γνωρίζοντας ότι θα μπορούσα να τα καταφέρω μόνος μου". Παρά τις διαμαρτυρίες της συζύγου του, ο Λιούις χρησιμοποίησε δικά του χρήματα για να ηχογραφήσει τα τραγούδια σε δίσκο.

Η εταιρεία Capitol Records άκουσε τα τραγούδια του και επέμεινε να του κάνει δίσκο. Το άλμπουμ αυτό ονομάστηκε Jerry Lewis Just Sings και έφτασε στο νούμερο 3 στα διαγράμματα του Billboard, παραμένοντας στην κορυφή για περίπου 4 μήνες και πουλώντας 1,5 εκατομμύριο αντίτυπα. Έχοντας πλέον αποδείξει ότι θα μπορούσε να τραγουδήσει μόνος του και να κάνει ζωντανές εμφανίσεις, άρχισε να εμφανίζεται τακτικά στο Sands Hotel στο Λας Βέγκας ξεκινώντας από τα τέλη του 1956. Αυτές οι εμφανίσεις σηματοδότησαν μια καμπή στη ζωή και τη σταδιοδρομία του. Υπέγραψε πενταετές συμβόλαιο με το Sands Hotel έτσι ώστε να εμφανίζεται επί έξι εβδομάδες κάθε χρόνο και έλαβε το ίδιο ποσό που λάβαιναν οι Martin and Lewis ως ομάδα. Οι κριτικοί του χάρισαν θετικά λόγια: "Ο Τζέρι είναι υπέροχος, έχει αποδείξει ότι μπορεί να έχει επιτυχία και μόνος του", ανέφερε ένας. Ο Λιούις εμφανίστηκε στην πρώτη του προσωπική τηλεοπτική εκπομπή για το κανάλι NBC τον Ιανουάριο του 1957 και ακολούθησαν παραστάσεις στο Μαϊάμι, τη Νέα Υόρκη, το Σικάγο και την Ουάσινγκτον. Τον Φεβρουάριο του ίδιους έτους ακολούθησε την Τζούντι Γκάρλαντ στο Palace Theater της Νέας Υόρκης. Ο πρώην συνεργάτης του, Μάρτιν, του τηλεφώνησε κατά την διάρκεια εκείνης της περιόδου για να του ευχηθεί καλή τύχη. "Ποτέ δεν ήμουν πιο ευτυχισμένος", είπε ο Λιούις. "Για πρώτη φορά έχω ήρεμο μυαλό".

Ακτιβισμός

Κατά την διάρκεια όλης της ζωής και της καριέρας του, ο Λιούις ήταν ένας παγκοσμίου φήμης ανθρωπιστής που υποστήριζε τη συλλογή χρημάτων για την έρευνα σχετικά με τη μυϊκή δυστροφία. Μέχρι το 2011 διετέλεσε πρόεδρος της χώρας και εκπρόσωπος του Συλλόγου Μυϊκής Δυστροφίας (πρώην Σύλλογος Μυϊκής Δυστροφίας Αμερικής). Ο Λιούις άρχισε να παρουσιάζει τηλεμαραθώνιους προς όφελος της εταιρείας από το 1952 έως το 1959 και στη συνέχεια φιλοξένησε το ετήσιο ζωντανό σόου Jerry Lewis MDA Telethon (επίσης αποκαλούμενο Jerry Lewis Extra Special Special, Jerry Lewis Super Show και Jerry Lewis Stars Across America) κάθε Σαββατοκύριακο της Ημέρας Εργασίας από το 1966 έως το 2010. Για πάνω από σχεδόν μισό αιώνα συγκέντρωσε πάνω από 2,6 δις δολλάρια σε δωρεές για τη μυϊκή δυστροφία.

Στις 3 Αυγούστου 2011 ανακοινώθηκε ότι ο Λιούις δεν θα παρουσίαζε πλέον τους MDA Telethons και δεν συνδεόταν πλέον με την Ένωση Μυϊκής Δυστροφίας. Την 1η Μαΐου 2015 ανακοινώθηκε ότι "ενόψει των νέων πραγματικοτήτων της τηλεοπτικής προβολής και της φιλανθρωπικής διανομής", τα Telethons τερματίστηκαν. Στις αρχές του 2016 ο Λιούις έσπασε μετά από πενταετή σιωπή και έκανε μια δήλωση μέσω βίντεο για τον οργανισμό στον προσωπικό του ιστότοπο προς τιμήν του ανασχεδιασμού του, σηματοδοτώντας την πρώτη του εμφάνιση (και όπως αποδείχθηκε και την τελευταία) υπέρ της υποστήριξης της MDA ήδη από το τελευταίο του Telethon το 2010 και το τέλος της δικής του θητείας ως προέδρου της το 2011.

Πολιτικές απόψεις

Ο Λιούις για πολλά χρόνια διατηρούσε ένα χαμηλό πολιτικό προφίλ, έχοντας λάβει συμβουλές από τον φίλο του και πρόεδρο Τζον Φιτζέραλντ Κέννεντυ ο οποίος του είχε πει: "Μην πετύχεις τίποτα πολιτικό, μην το κάνεις αυτό επειδή θα σφετεριστούν την ενέργειά σου". Ο Λιούις ανέφερε κάποτε ότι η πολιτική "δεν ανήκε" στα Όσκαρ. Σε μια συνέντευξή του το 2004, ο Λιούις ρωτήθηκε για ποιο πράγμα ήταν λιγότερο περήφανος, με τον ίδιο να απαντά για την πολιτική - όχι την δική του, αλλά του κόσμου γενικότερα. Επέτρεψε την έλλειψη περηφάνιας των πολιτών στην χώρα τους δηλώνοντας "Ο πρόεδρος Μπους είναι ο πρόεδρός μου. Δεν θα πω τίποτα τίποτα αρνητικό για τον Πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών. Δεν το κάνω αυτό και δεν επιτρέπω στα παιδιά μου να το κάνουν. Και όταν έρχομαι στην Αγγλία μην τολμήσετε να μου κάνετε κανένα αστείο για τη "Μαμά". Αυτή είναι η Βασίλισσα της Αγγλίας, ανόητοι".

Σε μια συνέντευξή του τον Δεκέμβριο του 2015 σχετικά με την κόντρα της EWTN World με τον Ρέιμοντ Αρόγιο, ο Λιούις εξέφρασε την αντίθεσή του προς τις Ηνωμένες Πολιτείες που επέτρεψαν την είσοδο στην χώρα Σύρων προσφύγων, λέγοντας: "Κανένας δεν εργάστηκε σκληρότερα για την ανθρώπινη υπόσταση όσο έχω εγώ, αλλά δεν αποτελούν μέρος της ανθρώπινης υπόστασης εάν τα 50 παιδιά στην ομάδα των 10.000 ανήκουν στο ISIS. Πώς μπορώ να έχω αυτή την ευκαιρία;" Στην ίδια συνέντευξη επέκρινε τον πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα πως δεν ήταν έτοιμος να αντιμετωπίσει το ISIS και εξέφρασε παράλληλα την υποστήριξή του στον Ντόναλντ Τραμπ λέγοντας ότι θα γινόταν ένας καλός πρόεδρος επειδή ήταν ένας καλός σόουμαν. Πρόσθεσε επίσης ότι θαύμαζε την προεδρία του Ρόναλντ Ρέιγκαν.

Βιβλιογραφία

• The Total Film-Maker by Jerry Lewis. New York: Random House, 1971, ISBN 0-394-46757-4
• Jerry Lewis: In Person by Jerry Lewis with Herb Gluck. New York: Atheneum, 1982, ISBN 0-689-11290-4
• Dean & Me (A Love Story) by Jerry Lewis with James Kaplan. New York: Doubleday, 2005, ISBN 0-7679-2086-4
• King of Comedy: The Life and Art of Jerry Lewis by Shawn Anthony Levy. New York: St. Martin's Press, 1996, ISBN 978-0-312-16878-0

Περαιτέρω μελέτη

• Everybody Loves Somebody Sometime (Especially Himself): The Story of Dean Martin and Jerry Lewis by Arthur Marx, New York: Hawthorne Books, 1974, ISBN 978-0-8015-2430-1.
• The Jerry Lewis Films by James L. Neibaur and Ted Okuda (Lewis is quoted throughout). Jefferson, NC: McFarland & Company, 1994, ISBN 0-89950-961-4
• King of Comedy: The Life and Art of Jerry Lewis by Shawn Anthony Levy. New York: St. Martin's Press, 1997, ISBN 978-0-312-13248-4
• That Kid: The Story of Jerry Lewis by Richard Gehman. New York: Avon Books, 1964.
• Young, Jordan R. (1999). The Laugh Crafters: Comedy Writing in Radio & TV's Golden Age. Beverly Hills: Past Times Publishing. ISBN 0-940410-37-0.

Ντοκιμαντέρ

• Γκρέγκορυ Μονρό (σκηνοθέτης), (2016) Jerry Lewis: The Man Behind the Clown (κινούμενη εικόνα).

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Τζέρι Λιούις στην IMDb
• Τζέρι Λιούις στο AllMovie
• Τζέρι Λιούις στο TCM Movie Database 
• Τζέρι Λιούις στο Internet Broadway Database 
• Συνέντευξη του Τζέρι Λιούις στο Archive of American Television
• Drum Solo Battle (1955) με τον Buddy Rich στο DrummerWorld