Το έτος 2440

Το έτος 2440, Όνειρο αν υπήρξε ποτέ (γαλλικός τίτλος: L'An 2440, rêve s'il en fut jamais) είναι μυθιστόρημα του Λουί-Σεμπαστιάν Μερσιέ που εκδόθηκε το 1771. Γραμμένο μόλις 18 χρόνια πριν από τη Γαλλική Επανάσταση του 1789, το βιβλίο περιγράφει μια μελλοντική κοσμική, ειρηνική Γαλλία που έχει εδραιωθεί μέσω μιας ειρηνικής επανάστασης υπό την ηγεσία ενός «φιλόσοφου-βασιλιά» που κυβερνά με ένα πολίτευμα κοινοβουλευτικής μοναρχίας. Η μελλοντική ουτοπική, ισότιμη Γαλλία απεικονίζεται χωρίς θρησκεία και στρατό.

Το έτος 2440

Εξώφυλλο έκδοσης του 1772
Συγγραφέας	Λουί-Σεμπαστιάν Μερσιέ
Τίτλος	L'An 2440, rêve s'il en fut jamais
Γλώσσα	Γαλλικά
Ημερομηνία δημιουργίας	1771
Ημερομηνία δημοσίευσης	1771
Μορφή	μυθιστόρημα
Θέμα	ιστορία φιλοσοφία more θάνατος τέχνη μοναρχία πλούτος μεταρρύθμιση κράτος Μέλλον Ουτοπία Δυστοπία ελευθερία
Τόπος	Αγγλία Παρίσι Ευρώπη
δεδομένα ()

Αναφέρεται ως ένα από τα πιο δημοφιλή και αμφιλεγόμενα μυθιστορήματα της γαλλικής λογοτεχνίας του 18ου αιώνα. Είναι εμπνευσμένο από τη φιλοσοφία του Διαφωτισμού και ένα από τα πρώτα έργα επιστημονικής φαντασίας, το πρώτο έργο ουτοπικής φαντασίας που διαδραματίζεται στο μέλλον και όχι σε ένα μακρινό μέρος στο παρόν.

Το έργο εμφανίζεται στον αναγνώστη ως ένα υπέροχο όνειρο και ως περιγραφή μιας ιδανικής κοινωνίας. Εκφράζει τις αντιθέσεις μεταξύ του απολυταρχισμού και μιας ελεύθερης κοινωνίας, αν και ακόμη υπό την εξουσία ενός βασιλιά, όπου η προσωπική αξία έχει αντικαταστήσει τα κληρονομικά προνόμια. Το κείμενο αποτελεί κυρίως μια σκληρή κριτική στη διαφθορά της κοινωνίας της εποχής. Προσβλέποντας στην ευημερία των συμπολιτών του, ο συγγραφέας χρησιμοποιεί το έργο για να καταγγείλει τις καταχρήσεις με την ελπίδα ότι οι ηγέτες θα τολμήσουν να κάνουν τις απαραίτητες αλλαγές για την ανθρώπινη ευτυχία. Ο Μερσιέ επικρίνει το γεγονός ότι ο βασιλιάς δεν ενδιαφέρεται αρκετά για τους υπηκόους του, παρά μόνο φροντίζει για το παλάτι, τις γιορτές, τα μνημεία και τη λαμπρότητα, αντί να βελτιώνει τις συνθήκες διαβίωσης των ανθρώπων και να τους διαφωτίζει. Το μυθιστόρημα απαγορεύτηκε από τη λογοκρισία.

Υπόθεση

Το μυθιστόρημα περιγράφει τις περιπέτειες ενός ανώνυμου άνδρα, ο οποίος, αφού εμπλακεί σε μια έντονη συζήτηση με έναν Άγγλο φίλο του, ο οποίος του αναφέρει όλα τα κακώς κείμενα της γαλλικής κοινωνίας σ' αυτήν την τελευταία περίοδο του Διαφωτισμού (1770, επί Λουδοβίκου ΙΕ'), αποκοιμιέται και ξυπνάει σε ένα Παρίσι αρκετούς αιώνες στο μέλλον, έχοντας κοιμηθεί 670 χρόνια, στο 2440, σε μια κοινωνία που ανανεώθηκε, σε μια Γαλλία, όπως θα μπορούσε να επιθυμήσει η φαντασία του, απελευθερωμένη από μια ειρηνική επανάσταση. Η καταπίεση και οι καταχρήσεις έχουν εξαφανιστεί, βασιλεύει ο λόγος, ο διαφωτισμός, η δικαιοσύνη.

Ο ήρωας του Μερσιέ περιπλανιέται στην αλλαγμένη πόλη και σημειώνει όλα όσα του αρέσουν σε αυτό το φουτουριστικό Παρίσι. Ο δημόσιος χώρος και το δικαστικό σύστημα έχουν αναδιοργανωθεί. Η ενδυμασία των πολιτών είναι άνετη και πρακτική. Τα νοσοκομεία είναι αποτελεσματικά και βασίζονται στην επιστήμη. Δεν υπάρχουν μοναχοί, ιερείς, ιερόδουλες, επαίτες, δάσκαλοι του χορού, ζαχαροπλάστες, στρατός, δουλεία, αυθαίρετες συλλήψεις, φόροι, συντεχνίες, εξωτερικό εμπόριο, καφές, τσάι ή καπνός: τέτοια επαγγέλματα, ιδρύματα και προϊόντα έχουν κριθεί ως άχρηστα και ανήθικα – όπως και πολλά προηγούμενα γραπτά κείμενα, τα οποία καταστράφηκαν από τους μελλοντικούς βιβλιοθηκονόμους, που παρουσιάζουν με περηφάνια τη βιβλιοθήκη τους, περιορισμένη σε ένα χώρο μόνο με τα πιο πολύτιμα έργα.

Το μυθιστόρημα τελειώνει με μια σκηνή όπου ο αφηγητής πηγαίνει στις Βερσαλλίες και βρίσκει το ανάκτορο ερειπωμένο. Εκεί συναντά έναν ηλικιωμένο που είναι ο Λουδοβίκος ΙΔ΄: ο γέρος βασιλιάς κλαίει, κυριευμένος από ενοχές. Ένα φίδι, που κρύβεται στα ερείπια, δαγκώνει τον αφηγητή που ξυπνά.

Σχολιασμός

Κάτω από τη μυθοπλασία ενός ονείρου, ο Λουί-Σεμπαστιάν Μερσιέ οραματίζεται το μέλλον της Γαλλίας στο μακρινό μέλλον. Λαμβάνοντας ως φόντο το Παρίσι, προβάλλει τον εαυτό του στο 2440, κάνοντας την πρωτεύουσα μια ιδανική και δημοκρατική πόλη.

Το έργο είναι το αποκορύφωμα σε μυθιστορηματική μορφή του φιλοσοφικού και πολιτικού προγράμματος του Διαφωτισμού, παρουσιάζοντας τις αναμενόμενες αλλαγές σε επίπεδο παιδείας, ηθικής και πολιτικής, αν και η φαντασία του συγγραφέα διασταυρώνεται συχνά με το απίθανο και οι σωστές ιδέες αναμειγνύονται με τις υπερβολές. Αλλά είναι μια ουσιαστική πολιτική, λογοτεχνική και ηθική μαρτυρία των ονείρων μιας γενιάς που ήθελε και έκανε τη Γαλλική Επανάσταση και ήλπιζε να χτίσει έναν καλύτερο κόσμο. Συγχρόνως, καταδικάζει βίαια την κοινωνία της εποχής του και γίνεται ο χρονικογράφος «αυτού του κόσμου που τελειώνει και αυτού που αρχίζει» που είναι ο 18ος αιώνας.

Παρά την απαγόρευσή του από την λογοκρισία, το βιβλίο σημείωσε εξαιρετική εκδοτική επιτυχία. 12 χρόνια αργότερα, είχε τουλάχιστον 20 εκδόσεις και μεταφράστηκε στα ιταλικά, γερμανικά και αγγλικά. Πολλοί σύγχρονοί του θεώρησαν τον Μερσιέ και το μελλοντικό του όραμα τρελό, ωστόσο, η Επανάσταση του 1789 σύντομα πραγματοποίησε πολλές από τις προφητείες του.