Βικιπαίδεια

Το σμαραγδένιο δάσος

Βρετανική περιπέτεια του Τζον Μπούρμαν

Το Σμαραγδένιο Δάσος (αγγλικά: The Emerald forest‎‎) είναι βρετανική δραματική ταινία περιπέτειας του 1985 που διαδραματίζεται στο βραζιλιάνικο τροπικό δάσος του Αμαζονίου, σε σκηνοθεσία Τζον Μπούρμαν, και σενάριο Ρόσπο Πάλενμπεργκ. Πρωταγωνιστούν οι Πάουερς Μπουθ, Μεγκ Φόστερ και Τσάρλι Μπούρμαν.

Το σμαραγδένιο δάσος
The Emerald forest
ΣκηνοθεσίαΤζον Μπούρμαν[1][2]
ΠαραγωγήΤζον Μπούρμαν
ΣενάριοΡόσπο Πάλενμπεργκ
ΠρωταγωνιστέςΠάουερς Μπουθ[3][2], Τσάρλεϊ Μπούρμαν[3][2], Μεγκ Φόστερ[3][2], Tetchie Agbayani[3], Dira Paes[3], Gracindo Júnior[3] και Εβάντρο Μεσκίτα[4]
ΜουσικήBrian Gascoigne
ΦωτογραφίαΦιλίπ Ρουσελό
ΜοντάζIan Crafford
ΔιανομήEmbassy Pictures και Netflix
Πρώτη προβολή1985 και 14  Νοεμβρίου 1985 (Γερμανία)[5]
Κυκλοφορία
  • 3 Ιουλίου 1985 (1985-07-03) (ΗΠΑ)
  • 23 Αυγούστου 

1985 (1985-08-23) (Ηνωμένο Βασίλειο)

Διάρκεια109 λεπτά και 113 λεπτά[6]
ΠροέλευσηΗνωμένο Βασίλειο[6]
ΓλώσσαΑγγλικά
Προϋπολογισμός$15 εκατ. δολάρια
Ακαθάριστα έσοδα$24.468.550 (ΗΠΑ και Καναδάς)
δεδομένα (π • σ • ε )

Η ταινία αφηγείται την ιστορία ενός Αμερικανού αγοριού που υιοθετείται από μια ιθαγενή φυλή στη ζούγκλα του Αμαζονίου. Υποτίθεται ότι βασίζεται σε αληθινή ιστορία, αν και η ακρίβεια αυτού του ισχυρισμού έχει αμφισβητηθεί. Η ταινία προβλήθηκε εκτός συναγωνισμού στο Φεστιβάλ των Καννών το 1985, όπου επιλέχθηκε ως ταινία λήξης. [7] Κατά την προώθηση της ταινίας για το διαγωνισμό βραβείων, ο Μπόρμαν δημιούργησε τους πρώτους προβολείς Όσκαρ, αλλά η ταινία δεν έλαβε καμία υποψηφιότητα για Όσκαρ. [8]

Πλοκή Επεξεργασία

Ο Μπιλ Μάρκαμ είναι ένας μηχανικός που έχει μετακομίσει στη Βραζιλία με την οικογένειά του για να εργαστεί σε ένα μεγάλο υδροηλεκτρικό φράγμα. Η ταινία ξεκινάει με τον Μάρκαμ, τη σύζυγό του Τζιν , τον μικρό του γιο Τόμι και την κόρη του Χέδερ να κάνουν πικνίκ στην άκρη της ζούγκλας, η οποία καθαρίζεται για την κατασκευή του φράγματος. 

Ο Τόμι περιπλανιέται από την καθαρή περιοχή και ένας ντόπιος από μια από τις φυλές των ιθαγενών που είναι γνωστή ως Αόρατοι Άνθρωποι παρατηρεί τον Τόμι και τον απαγάγει. Ο Μάρκαμ καταδιώκει το ζευγάρι στο δάσος αλλά δεν βρίσκει τον γιο του.

Δέκα χρόνια αργότερα, το φράγμα πλησιάζει στην ολοκλήρωση. Ένας 17χρονος Τόμι, που τώρα ονομάζεται Τόμμε, έχει γίνει ένας από τους Αόρατους ανθρώπους. Όταν ο πατέρας του, ο αρχηγός Γουανάντι, ο άντρας που πήρε και υιοθέτησε τον Τόμι, παρατηρεί ότι ο Τομ έχει χτυπηθεί από κορίτσια, ξεκινά την ιεροτελεστία της ενηλικίωσης του Τομ, μετά την οποία ο Τομ υποβάλλεται σε μια αναζήτηση οράματος . Το πνευματικό ζώο του Τόμμε του λέει ότι πρέπει να ανακτήσει ιερές πέτρες από ένα απομακρυσμένο σημείο βαθιά στη ζούγκλα. Ο Γουανάμτι τον προειδοποιεί ότι η αποστολή θα είναι επικίνδυνη, καθώς θα τον οδηγήσει στην επικράτεια των κανίβαλων Άγριων Ανθρώπων.

Εν τω μεταξύ, ο Μάρκαμ εντόπισε επιτέλους τους απαγωγείς του γιου του. Ο Μάρκαμ και ένας δημοσιογράφος αποφασίζουν να εκτοξεύσουν οβίδες για να τραβήξουν την προσοχή των Αόρατων Ανθρώπων. Αντίθετα, προσελκύουν τους άγριους ανθρώπους και αιχμαλωτίζονται. Οπλισμένος με μία καραμπίνα, ο Μάρκαμ είναι σε θέση να αμυνθεί αρκετά για να μιλήσει με τον αρχηγό Τζακάρεχ που αφήνει ελεύθερο τον Μαρκαμ για τη νύχτα, υποσχόμενος να τον κυνηγήσει το πρωί, ενώ οι Άγριοι Άνθρωποι σκοτώνουν και σφάζουν τον δημοσιογράφο. Κοντά στο ξημέρωμα, ο Μάρκαμ σκοντάφτει στον Τομ μαζεύοντας τις ιερές πέτρες. Οι δυο τους αναγνωρίζουν ο ένας τον άλλον τη στιγμή που φτάνουν οι Άγριοι Άνθρωποι, πυροβολώντας τον Μάρκαμ στον ώμο. Ο Τόμμε και ο πατέρας του καταφέρνουν να δραπετεύσουν, αφήνοντας πίσω την καραμπίνα του Μαρκαμ. Υπό τη φροντίδα των Αόρατων Ανθρώπων, ο Μάρκαμ αναρρώνει από τα τραύματά του και ανακαλύπτει ότι ο γιος του έχει επιλέξει σύζυγο, μια νεαρή γυναίκα που ονομάζεται Καχίρι.

Ο Τζακάρεχ, αναγνωρίζοντας την καταστροφική δύναμη της καραμπίνας του Μάρκαμ, επισκέπτεται έναν άθλιο οίκο ανοχής στην άκρη της ζώνης κατασκευής και κανονίζει να ανταλλάξει γυναίκες με πυρομαχικά και περισσότερα όπλα.

Ο Γουανάντι προεδρεύει του γάμου, με τον Μάρκαμ να κάθεται προς τιμήν δίπλα στον αρχηγό. Ο Μάρκαμ παρακολουθεί καθώς ο Τόμμ και η Καχίρι παντρεύονται. Είναι ακόμα στενοχωρημένος με τον Γουανάντι, για τον απαγωγή του γιου του. Ο Μάρκαμ ρωτά τον Αρχηγό Γουανάντι γιατί πήρε τον Τόμι πριν από όλα αυτά τα χρόνια. Ο Γουανάντι απαντά ότι πίστευε ότι οι λευκοί άνθρωποι πρέπει να είναι τρομερά δυστυχισμένοι, αφού κατέστρεφαν το δάσος, αλλά ο Τόμι χαμογέλασε στους Αόρατους ανθρώπους όταν τους είδε. Έτσι ο Αρχηγός πήρε τον Τόμι για να τον σώσει.

Ο Τόμμε και οι φίλοι του επιστρέφουν στο χωριό τους για να ανακαλύψουν ότι πολλοί από τους Αόρατους ανθρώπους έχουν δολοφονηθεί και όλες οι νεαρές γυναίκες έχουν απαχθεί από τους σκληρούς ανθρώπους. Παρακολουθώντας τους Άγριους Ανθρώπους, βρίσκουν τις γυναίκες τους μέσα σε ένα κτίριο που προστατεύεται από άγνωστη και θανατηφόρα τεχνολογία. Στη μάχη που ακολούθησε, οι Άγριοι Άνθρωποι σκοτώνουν αρκετά μέλη των Αόρατων Ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένου του Αρχηγού Γουανάντι. Απελπισμένος για βοήθεια, ο Τόμμε ταξιδεύει στην πόλη στο διαμέρισμα των γονιών του, όπου ο Μάρκαμ συμφωνεί να τον βοηθήσει στη διάσωση των γυναικών από τον οίκο ανοχής.

Εκείνο το βράδυ, ο Μάρκαμ ξεκινά μια ανταλλαγή πυροβολισμών στον οίκο ανοχής, ενώ ο Τόμμε και οι φίλοι του απελευθερώνουν τις σκλαβωμένες γυναίκες από την αιχμαλωσία. Οι Άγριοι Άνθρωποι φτάνουν για να πολεμήσουν τους Αόρατους Ανθρώπους, αλλά ηττούνται με τον Μάρκαμ να σκοτώνει τον Αρχηγό Τζακάρεχ. Ο Τόμμε ορκίζεται αργότερα ως νέος αρχηγός της φυλής. Ο Μάρκαμ προειδοποιεί τον Τόμμε ότι το σχεδόν ολοκληρωμένο φράγμα θα τερματίσει τον τρόπο ζωής της φυλής, ωστόσο ο Τόμμε επιμένει ότι οι Αόρατοι Άνθρωποι είναι ασφαλείς και θα ζητήσουν από την άγρια ζωή να φέρει αρκετή βροχή για να σπάσει το φράγμα. Ο Μάρκαμ δεν συμφωνεί ότι το φράγμα μπορεί να σπάσει με όποια ποσότητα νερού που μπορούν να φέρουν τα ζώα, οπότε αποφασίζει να «βοηθήσει» την αιτία και να καταστρέψει ο ίδιος το φράγμα. Κατά τη διάρκεια της καταιγίδας, ο Μάρκαμ τοποθετεί εκρηκτικά κατεδάφισης σε βασικά σημεία κατά μήκος του φράγματος, αλλά ακριβώς όπως ο πυροκροτητής αστοχεί από ένα κομμάτι εξοπλισμού που πέφτει, το νερό σπάει και καταστρέφει το φράγμα, όπως επέμεινε ο Τόμμε ότι θα μπορούσε να συμβεί. Ο Μάρκαμ παρακολουθεί την καταστροφή με ανάμεικτα συναισθήματα.

Η ταινία τελειώνει με τον Τόμμε και την Καχίρι να κάθονται σε έναν νερόλακκο κοντά στο χωριό τους στη ζούγκλα, βλέποντας τα μέλη της φυλής τους να πιτσιλίζουν και να παίζουν.

Διανομή ρόλων Επεξεργασία

  • Πάουερς Μπουθ ως Μπιλ Μάρκαμ
  • Μεγκ Φόστερ ως Τζιν Μάρκαμ
  • Τσάρλι Μπούρμαν ως Τόμμε/Τόμι Μάρκαμ
    • Γουίλιαμ Ροντρίγκεζ ως νεαρός Τόμι Μάρκαμ
  • Έστε Χάντλερ ως Χίδερ Μάρκαμ
    • Γιάρα Βανό ως νεαρή Χίδερ Μάρκαμ
  • Ντίρα Πάες ως Καχίρι
  • Εντουάρντο Κόντε ως Ούβε Βέρνερ
  • Άριελ Κοέλιο ως Ιερέας Λεντούκ
  • Πίτερ Μάρινκερ ως Περέιρα
  • Μάριο Μπόρχες ως Κόστα
  • Άτιλα Λόριο ως έμπορος
  • Γκρασίντο Τζούνιορ ως Κάρλος
  • Άρθουρ Μάλενμπεργκ ως Ρίκο
  • Τσίκο Τέρτο ως Πάουλο
  • Κλαούντιο Μορένο ως Τζακάρεχ
  • Ρούι Πολάνα ως Αρχηγός Γουανάντι
  • Μαρία Έλενα Βελάσκο ως Ουλούρου
  • Πάουλο Βινίσιους ως Μάπι


Παραγωγή Επεξεργασία

Η Ντίρα Πάες επιλέχθηκε μετά από μια ακρόαση στην οποία επωφελήθηκε επειδή απάντησε στον διευθυντή κάστινγκ στα αγγλικά. Έστω και μετρώντας ως εμπειρία μόνο τα έργα που έπαιζε στο σχολείο, είχε ήδη δείξει τον εαυτό της αρκετά επαγγελματία ώστε να ξεχάσει τι σημαίνει η λέξη «σεμνότητα». «Είμαι γυμνή όλη την ώρα, αλλά με το στήθος και τους γλουτούς εκτεθειμένους. Ήμουν 15 και είχα τα 16α γενέθλιά μου την τελευταία μέρα των γυρισμάτων. Ήμουν κορίτσι και το έχω σαν υπενθύμιση της εποχής που ήμουν ακόμα παρθένα. Αλλά δεν ήταν δύσκολο να γίνει, γιατί όλοι ήταν Ιθαγενείς και γυμνοί. Δεν ήταν υπέροχο, αλλά ήταν καλό να είσαι ανεμπόδιστη», [9] .

Υποδοχή Επεξεργασία

Εσπράξεις Επεξεργασία

Η ταινία έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της στη Γαλλία στις 25 Ιουνίου 1985 στις Κάννες με μεγάλη επιτυχία. Με 2.652.685 εισητήρια σε εθνικό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένων 711.929 στο Μεγάλο Παρίσι, ήταν η 12η πιο δημοφιλής ταινία της χρονιάς στη χώρα και η 10η πιο δημοφιλής στην περιοχή της πρωτεύουσας. [10] Στις Ηνωμένες Πολιτείες, άνοιξε στις 5 Ιουλίου 1985 μέσω του ανεξάρτητου διανομέα Embassy Pictures, σε μέτριες 1.110 αίθουσες. Ολοκλήρωσε την κυκλοφορία της στο τοπικό box office με $24.468.550. [11] Η ταινία άνοιξε στη γενέτειρά της στο Ηνωμένο Βασίλειο στις 23 Αυγούστου 1985, στο Νο2, αλλά γρήγορα έπεσε από την κατάταξη, αποσπώντας μόνο 765.000 £ στο εσωτερικό. [12]

Κριτικές Επεξεργασία

Στον ιστότοπο συγκέντρωσης κριτικών Rotten Tomatoes, η ταινία έχει αποδοχή 83% με 18 κριτικές έδωσαν, με μέσο όρο 7,2/10. [13] Το Σμαραγδένιο δάσος χαρακτηρίστηκε από έναν κριτικό των New York Times «συναρπαστικό και πλούσια ατμοσφαιρικό». [14] Ο Derek Malcolm του The Guardian έγραψε: «Αυτή η απλότητα της έκφρασης, σε συνδυασμό με τη συνηθισμένη εξελιγμένη οπτική τεχνική του Μπούρμαν, το κάνει μια αυθεντική περίεργη εμφάνιση. Όμως, όποια κι αν είναι τα ελαττώματα του, φαίνεται λαμπρή, αφηγείται μια συναρπαστική ιστορία και είναι ένα κομμάτι καθαρού κινηματογράφου που πρέπει να δείτε». [15] Σε μια αρνητική κριτική, ο Πολ Ατανάσιο της Washington Post το χαρακτήρισε "μακροχρόνιο αφιέρωμα στον Noble Savage" και περισσότερο ως "ένα ειδικό του National Geographic" παρά μια σωστή ταινία. [16]

Βραβεία και υποψηφιότητες Επεξεργασία

Εκτός από την επιλογή του στις Κάννες, το σμαραγδένιο δάσος έλαβε τρεις υποψηφιότητες στα 39α βραβεία BAFTA, για την καλύτερη φωτογραφία (Philippe Rousselot), την καλύτερη πρωτότυπη μουσική (Junior Homrich και τον Brian Gascoigne) και το καλύτερο μακιγιάζ ( Peter Frampton, Paul Engelen, Anna. Dryhurst, Luis Michelotti και Beth Presares). [17]

Εμπνευση Επεξεργασία

Η ταινία προωθήθηκε ως «βασισμένη σε αληθινή ιστορία». Ο κριτικός Χάρλαν Έλλισον στο βιβλίο του Harlan Ellison's Watching έγραψε ότι απόπειρες του SCAN [18] να πάρει βασικές πληροφορίες για την πραγματική ιστορία αποκάλυψαν ότι το αρχικό σενάριο του Rospo Pallenberg βασίστηκε σε πολλές ιστορίες, [19] συμπεριλαμβανομένου ενός άρθρου στους Los Angeles Times για ένα Περουβιανό εργάτη του οποίου το παιδί είχε απαχθεί από μια τοπική φυλή και εντοπίστηκε δεκαέξι χρόνια αργότερα σχεδόν πλήρως αφομοιωμένο. [20] Ο ατζέντης του Pallenberg είπε ότι ενώ ο σκηνοθέτης John Boorman είχε πει ότι διάβασε το αρχικό άρθρο των LA Times, στην πραγματικότητα δεν είχε το διαβάσει, αλλά απλώς δούλευε από το σενάριο του Pallenberg. Σύμφωνα με το SCAN, ο Boorman είπε στο NPR's All Things Considered ότι ο γιος ζούσε ακόμα με τη φυλή το 1985 και προσδιόρισε τη φυλή ως η "Mayoruna ", ωστόσο λεπτομερείς ανθρωπολογικές μελέτες αυτής της φυλής δεν αναφέρουν υιοθετημένο ξένο άτομο. [19]

Μια πιθανή πρόσθετη πηγή για το Σμαραγδένιο Δάσος είναι το βιβλίο Wizard of the Upper Amazon (1971). [21] Η ιστορία είναι μια αυτοβιογραφική αφήγηση της απαγωγής του Manuel Córdova-Rios όταν ήταν έφηβος που εργαζόταν σε φυτείες καουτσούκ στον Αμαζόνιο στις αρχές του 1900. Μεταφέρθηκε από μια ομάδα ιθαγενών Αμαζόνων στο απομακρυσμένο χωριό τους. Αυτοί οι Αμαζόνιοι ήταν σκληρά ανεξάρτητοι και είχαν καταφύγει στο εσωτερικό επειδή αρνήθηκαν να ζήσουν κάτω από τις συνθήκες υποτέλειας που επέβαλλαν οι βαρόνοι του καουτσούκ εκείνη την εποχή. Ο Cordova-Rios ενσωματώθηκε στη φυλή τους και περιγράφει μια ζωή εντυπωσιακά παρόμοια με αυτή που απεικονίζεται στο Σμαραγδένιο Δάσος . [21] [22]

Σε αντίθεση με το συμπέρασμα του Έλισον, μια σύγχρονη κριτική του Ιανουαρίου 1985 στο περιοδικό Variety δηλώνει εκ των προτέρων ότι η ταινία «βασίζεται σε μια απίστευτη αληθινή ιστορία για έναν Περουβιανό του οποίου ο γιος εξαφανίστηκε στις ζούγκλες της Βραζιλίας». Το άρθρο των Los Angeles Times ανέφερε επίσης ότι το παιδί από το Περού είχε αποφασίσει τότε ως ενήλικας να μείνει με τη θετή φυλή του. [20]

Πρώτη προβολή Όσκαρ Επεξεργασία

Επειδή η Embassy Pictures δυσκολευόταν τη χρονιά της κυκλοφορίας της, η ταινία δεν έλαβε μια παραδοσιακή διαφημιστική καμπάνια για τα Βραβεία Όσκαρ του 1985 . Ο Μπούρμαν ανέλαβε την πρωτοβουλία να προωθήσει ο ίδιος την ταινία κάνοντας αντίγραφα VHS διαθέσιμα δωρεάν στα μέλη της Ακαδημίας σε πολλά καταστήματα ενοικίασης βίντεο στην περιοχή του Λος Άντζελες . Η ιδέα του Μπούρμαν έγινε αργότερα πανταχού παρούσα κατά τη διάρκεια της σεζόν των βραβείων του Χόλιγουντ, και μέχρι τη δεκαετία του 2010, περισσότεροι από ένα εκατομμύριο προβολές Όσκαρ ταχυδρομούνταν στα μέλη της Ακαδημίας κάθε χρόνο. Ωστόσο, το ίδιο το Σμαραγδένιο Δάσος' δεν έλαβε υποψηφιότητες από τη στρατηγική του Μπούρμαν. [8]

Περαιτέρω ανάγνωση Επεξεργασία

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ www.imdb.com/title/tt0089087/. Ανακτήθηκε στις 7  Ιουλίου 2016.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 www.filmaffinity.com/es/film390667.html. Ανακτήθηκε στις 7  Ιουλίου 2016.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 www.imdb.com/title/tt0089087/fullcredits. Ανακτήθηκε στις 7  Ιουλίου 2016.
  4. ↑ (Τσεχικά) Česko-Slovenská filmová databáze. 2001.
  5. ↑ (Γερμανικά) Λεξικό παγκόσμιων κινηματογραφικών ταινιών. Zweitausendeins.
  6. ↑ 6,0 6,1 emerald-forest.
  7. ↑ «Festival de Cannes: The Emerald Forest». festival-cannes.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Οκτωβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 8 Ιουλίου 2009. 
  8. ↑ 8,0 8,1 Miller, Daniel (1 Μαρτίου 2018). «The Oscar screener was invented by accident, and other secrets of an awards season staple». The Los Angeles Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Νοεμβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 13 Μαρτίου 2018. "The Emerald Forest" didn't get any Oscar nominations — but Boorman's gambit made an impact: He effectively invented the movie screener, now an integral part of Hollywood's awards season apparatus. 
  9. ↑ «Dira Paes: cinema, TV e ativismo». rollingstone.uol.com.br. 22 Σεπτεμβρίου 2008. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 5 Φεβρουαρίου 2022. 
  10. ↑ «La Forêt d'émeraude (The Emerald Forest)». jpo-boxffice.com (στα Γαλλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Μαρτίου 2023. Ανακτήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 2022. 
  11. ↑ «The Emerald Forest (1985)». boxofficemojo.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Μαρτίου 2023. Ανακτήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 2022. 
  12. ↑ «The Emerald Forest (1985)». 25thframe.co.uk. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Μαρτίου 2023. Ανακτήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 2022. 
  13. ↑ «The Emerald Forest». Rotten Tomatoes. Fandango Media. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Δεκεμβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 7 Ιουλίου 2023. 
  14. ↑ «New York Times' Critics' Picks». New York Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Μαΐου 2017. Ανακτήθηκε στις 13 Μαρτίου 2018. 
  15. ↑ Malcolm, Derek (1985-10-31). «Mishima / Emerald Forest / The Bride / St. Elmo's Fire». The Guardian: σελ. 13. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 June 2023. https://web.archive.org/web/20230602124419/https://www.newspapers.com/article/99084742/mishima-emerald-forest-the-bride/. Ανακτήθηκε στις July 7, 2023. 
  16. ↑ Attanasio, Paul (July 3, 1985). «It's Rough in the Jungle». The Washington Post. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 April 2018. https://web.archive.org/web/20180429091837/https://www.washingtonpost.com/archive/lifestyle/1985/07/03/its-rough-in-the-jungle/eb781990-c5e0-44fc-9006-dc564b11cd1a/. Ανακτήθηκε στις March 13, 2018. 
  17. ↑ «The Emerald Forest (1985)». allmovie.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Μαρτίου 2023. Ανακτήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 2022. 
  18. ↑ The Southern California Answer Network (SCAN) is a library reference / research company.
  19. ↑ 19,0 19,1 Ellison, Harlan (1989). Harlan Ellison's Watching. Underwood. σελίδες 407–409. 
  20. ↑ 20,0 20,1 Greenwood, Leonard (8 October 1972). «Long hunt for son ends in success, but —». Los Angeles Times: σελ. 10. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 November 2012. https://web.archive.org/web/20121102191327/http://pqasb.pqarchiver.com/latimes/access/684744122.html?FMT=ABS&FMTS=ABS:AI&type=historic&date=Oct+8,+1972&author=LEONARD+GRE&puENWOODb=Los+Angeles+Times+(1886-Current+File)&edition=&startpage=E10&desc=Long+Hunt+for+Son+Ends+in+Success,+but---. 
  21. ↑ 21,0 21,1 Cordova-Rios, Manuel (1975). Wizard of the upper Amazon: The story of Manuel Cordova-Rios (2nd έκδοση). Houghton Mifflin. ISBN 0395199190. 
  22. ↑ Cordova-Rios, Manuel· Lamb, F. Bruce (1993). Wizard of the upper Amazon: The story of Manuel Cordova-Rios (3rd Revised έκδοση). North Atlantic Books. ISBN 978-0938190806. 

Εξωτερικοί σύδεσμοι Επεξεργασία

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Το_σμαραγδένιο_δάσος&oldid=10309113"