Τριπολίτιδα
Η Τριπολίτιδα, λατιν.: Tripolitania, αραβικά: طرابلس Ṭarābulus, Bερβερικές γλώσσες: Trables, δημώδη λατινικά: *Trapoletanius, από το λατινικά: Regio Tripolitana, αρχ. ελλην.: Τριπολίτις), ιστορικά γνωστή ως περιοχή της Τρίπολης, είναι μία ιστορική περιοχή και πρώην επαρχία της Λιβύης.
Η περιοχή είχε οικιστικές εγκαταστάσεις από την αρχαιότητα, και για πρώτη φορά έγινε γνωστή ως μέρος της Καρχηδονιακής αυτοκρατορίας. Μετά την ήττα της Καρχηδόνας στους Καρχηδονιακούς Πολέμους, η Αρχαία Ρώμη οργάνωσε την περιοχή (μαζί με τη σημερινή Τυνησία και την ανατολική Αλγερία), σε μία επαρχία γνωστή ως Αφρική, και την έθεσε υπό τη διοίκηση ενός ανθυπάτου (proconsul). Κατά τη διάρκεια των Διοκλητιανών μεταρρυθμίσεων στα τέλη του 3ου αι., όλη η Βόρεια Αφρική τοποθετήθηκε στη νεοσύστατη διοίκηση Αφρικής, της οποίας η Τριπολίτιδα ήταν συστατική επαρχία.
Μετά την πτώση της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας τον 5ο αι., η Τριπολίτιδα άλλαξε χέρια μεταξύ των Βανδάλων και της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, μέχρι που καταλήφθηκε κατά τη Μουσουλμανική κατάκτηση του Μαγκρέμπ τον 8ο αι. Ήταν μέρος της περιοχής, που ήταν γνωστή στον ισλαμικό κόσμο ως Iφρικίγια, τα όρια της οποίας αντικατοπτρίζουν χονδρικά εκείνα της παλαιάς ρωμαϊκής επαρχίας της Ανθυπατικής Αφρικής. Αν και ονομαστικά υπό την επικυριαρχία του χαλιφάτου των Αββασιδών, οι τοπικές δυναστείες, όπως οι Αγλαβίδες και αργότερα το χαλιφάτο των Φατιμιδών, ήταν πρακτικά ανεξάρτητες. Οι γηγενείς Βέρβεροι, που είχαν κατοικήσει στην περιοχή τοπικά για αιώνες πριν από την άφιξη των Αράβων, ίδρυσαν τη δική τους ιθαγενή δυναστεία των Χαφσιδών επάνω από την Iφρικίγια τον 13ο αι. και από τότε έλεγχαν την περιοχή, μέχρι να κατακτηθεί από την Οθωμανική αυτοκρατορία τον 15ο αι., που καθιέρωσε την οθωμανική Τριπολίτιδα ως διακριτή επαρχία. Η Τριπολίτιδα έγινε ιταλική αποικία το 1911.
Μετά τον σχηματισμό της Λιβύης το 1934, η επαρχία της Τριπολίτιδας ορίστηκε ως μία από τις τρεις κύριες επαρχίες της χώρας, μαζί με την επαρχία Κυρηναϊκής στα ανατολικά και την επαρχία Φεζάν στα νότια.
Ορισμός Επεξεργασία
_in_1818_Pinkerton_Map_of_Northern_Africa_and_the_Mediterranean_-_Geographicus_-_NorthernAfrica-pinkerton-1818_(cropped).jpg)
Ιστορικά, το όνομα Τρίπολη προσδιόριζε μία περιοχή και όχι μία πόλη, όπως σήμερα στα αραβικά η ίδια λέξη Tαραμπλούς (طرابلس) χρησιμοποιείται τόσο για την πόλη, όσο και για την περιοχή. Η αραβική λέξη όταν χρησιμοποιείται μόνη της, εννοεί ότι σημαίνει μόνο την πόλη. Για να ορίσετε την Τριπολίτιδα στα αραβικά, απαιτείται χαρακτηρισμός όπως "πολιτεία", "επαρχία" ή "σαμπιγιάχ".
Η περιοχή της Τρίπολης ή Τριπολίτιδα προέρχεται από το ελληνικό όνομα Τρίπολις «τρεις πόλεις», και αναφέρεται στις πόλεις Οία, Σαβράθα και Μεγάλη Λέπτις. Η Οία ήταν η μόνη από τις τρεις πόλεις που επέζησε από την αρχαιότητα, και έγινε γνωστή ως Τρίπολη. Σήμερα η Τρίπολη είναι η πρωτεύουσα της Λιβύης και το βορειοδυτικό τμήμα της χώρας.
Εκτός από την Τρίπολη, οι ακόλουθες είναι από τις μεγαλύτερες και πιο σημαντικές πόλεις της Τριπολίτιδας: Mισράτα, Zαβίγια (κοντά στην αρχαία Σαβράθα), Γκαργιάν, Κομς (κοντά στην αρχαία Μεγάλη Λέπτιν, Leptis Magna), Tαρχούνα και Σύρτη.
Ιστορία Επεξεργασία
Αρχαιότητα Επεξεργασία
Η πόλη της Οίας, στη θέση της σύγχρονης Τρίπολης, ιδρύθηκε από τους Φοίνικες τον 7ο αι. π.Χ. Κατακτήθηκε για μικρό χρονικό διάστημα από τους Έλληνες αποίκους της Κυρηναϊκής, οι οποίοι με τη σειρά τους εκτοπίστηκαν από τους Καρχηδόνιους της Καρχηδόνας. Η Ρωμαϊκή Δημοκρατία κατέλαβε την Τριπολίτιδα το 146 π.Χ. και η περιοχή ευημερούσε κατά την περίοδο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Η λατινική ονομασία Regio Tripolitania χρονολογείται στον 3ο αι. Οι Βάνδαλοι την κατέλαβαν το 435, και με τη σειρά τους αντικαταστάθηκαν κατά την ανάκτηση από τη Ρωμαϊκή (Βυζαντινή) Αυτοκρατορία τη δεκαετία του 530, υπό την ηγεσία του Αυτοκράτορα Ιουστινιανού Α΄ και του στρατηγού του Βελισάριου.
Μεσαίωνας Επεξεργασία
Τον 7ο αι. η Τριπολίτιδα κατακτήθηκε από το χαλιφάτο Ρασιντούν και κληρονομήθηκε από τους απογόνους του, το χαλιφάτο των Ομεϋαδών και το χαλιφάτο των Αββασιδών. Το χαλιφάτο των Φατιμιδών κυβέρνησε από την Τυνησία έως τη Συρία. Στη δεκαετία του 1140, οι Ιταλο-Νορμανδοί εισέβαλαν στην Τρίπολη, αλλά εκδιώχθηκαν από την εξέγερση που σάρωσε την περιοχή το 1156. Ο Aμπού Ζαχαρίγια Γιαχγιά, ένας υποτελής των Αλμοαδών, ίδρυσε ένα ανεξάρτητο κράτος στην Τυνησία το 1229, και πήρε τον έλεγχο της Τριπολίτιδας λίγο αργότερα. Έπειτα οι Χαφσίδες έλεγχαν την περιοχή μέχρι την Οθωμανική κατάκτηση το 1553.
Σύγχρονη ιστορία Επεξεργασία
Η Οθωμανική Τριπολίτιδα (οθωμανικά τουρκικά: ایالت طرابلس غرب) εκτείνεται πέρα από την περιοχή της Τριπολίτιδας, συμπεριλαμβανομένης και της Κυρηναϊκής. Η Τριπολίτιδα έγινε ουσιαστικά ανεξάρτητη υπό τους ηγεμόνες της δυναστείας Καραμανλί από το 1711, έως ότου επιβλήθηκε εκ νέου ο Οθωμανικός έλεγχος από τον Μαχμούτ Β' το 1835. Η οθωμανική κυριαρχία παρέμεινε μέχρι το 1911-1912, όταν καταλήφθηκε από την Ιταλία στον Ιταλο-τουρκικό πόλεμο. Η Ιταλία παραχώρησε επίσημα αυτονομία μετά τον πόλεμο, αλλά σταδιακά κατέλαβε την περιοχή.
Μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, μία Αραβική Δημοκρατία, η Al-Jumhuriya al-Trabulsiya, ή « Τριπολιτανική Δημοκρατία», κήρυξε την ανεξαρτησία της Τριπολίτιδας από την Ιταλική Λιβύη. Την ανακήρυξη της Τριπολιτανικής Δημοκρατίας το φθινόπωρο του 1918 ακολούθησε επίσημη διακήρυξη ανεξαρτησίας στη Διάσκεψη Ειρήνης του Παρισιού το 1919 (Συνθήκη των Βερσαλλιών). Αυτή ήταν η πρώτη επίσημα δηλωμένη δημοκρατική μορφή διακυβέρνησης στον αραβικό κόσμο, αλλά κέρδισε ελάχιστη υποστήριξη από τις διεθνείς δυνάμεις και διαλύθηκε μέχρι το 1923. Η Ιταλία υπό τον φασίστα δικτάτορα Μπενίτο Μουσολίνι κατάφερε να αποκαταστήσει τον πλήρη έλεγχο της Λιβύης μέχρι το 1930.
Αρχικά διοικούμενη ως μέρος μίας ενιαίας αποικίας, η ιταλική Τριπολιτανία ήταν ξεχωριστή αποικία από τις 26 Ιουνίου 1927 έως τις 3 Δεκεμβρίου 1934, όταν συγχωνεύτηκε στη Λιβύη. Οι Ιταλοί φασίστες κατασκεύασαν τη Μαρμάρινη Αψίδα ως μία μορφή αυτοκρατορικής αψίδας θριάμβου, στα σύνορα μεταξύ Τριπολίτιδας και Κυρηναϊκής κοντά στην ακτή.
Η Τριπολίτιδα γνώρισε τεράστια ανάπτυξη στα τέλη της δεκαετίας του 1930, όταν δημιουργήθηκε η ιταλική 4η ακτή με την επαρχία Τρίπολης και με την Τρίπολη ως μία σύγχρονη «δυτικοποιημένη» πόλη. Η επαρχία Τρίπολης («provincia di Tripoli» στα ιταλικά) ιδρύθηκε το 1937, με την επίσημη ονομασία: Commissariato Generale Provinciale di Tripoli. Θεωρήθηκε επαρχία τού βασιλείου της Ιταλίας και διήρκεσε μέχρι το 1943.
Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, αρκετές εκστρατείες με κινητά τεθωρακισμένα οχήματα διέσχισαν τις παράκτιες ερήμους της Βόρειας Αφρικής αλλεπάλληλα μπρος-πίσω μεταξύ των πρώτων Ιταλών Φασιστών και των Βρετανών, ενώ σύντομα προσχώρησαν οι Γερμανοί Ναζί το 1941. Η Λιβύη τελικά καταλήφθηκε από τους δυτικούς Συμμάχους: οι Βρετανοί μετακινήθηκαν δυτικά από την Αίγυπτο μετά τη νίκη τους στο Ελ Αλαμέιν τον Οκτώβριο του 1942 εναντίον του Γερμανού στρατάρχη Έρβιν Ρόμελ και των Aφρικανικών Σωμάτων του, και οι Αμερικανοί από τα δυτικά μετά από αποβιβάσεις στην επιχείρηση Πυρσός στο Μαρόκο και την Αλγερία τον Νοέμβριο του 1942. Από το 1942 συνεχίζοντας μέχρι το τέλος τού πολέμου το 1945 έως το 1951, όταν η Λιβύη κέρδισε την ανεξαρτησία, η Τριπολίτιδα και η περιοχή της Κυρηναϊκής διοικούνταν από τη Βρετανική Στρατιωτική Διοίκηση. Η Ιταλία αποκήρυξε επισήμως την αξίωση επί της επικράτειας το 1947.
Η Τριπολίτιδα διατήρησε την ιδιότητά της ως επαρχίας στο βασίλειο της Λιβύης από το 1951 έως το 1963, όταν αντικαταστάθηκε από ένα νέο σύστημα κυβερνήσεων, το οποίο χώριζε την Τριπολίτιδα στις επαρχίες Κομς, Zαβίγια, Τζαμπάλ αλ Γκαρμπί, Mισράτα και Tαραμπουλούς.
Σύγχρονη λατινική ιεραποστολική δικαιοδοσία: Αποστολικό Βικαριάτο Τριπολιτάνας (αργότερα μετονομάστηκε από την έδρα της Βεγγάζη).