Τύχη

έννοια που ορίζει την εμπειρία σε σχέση με ιδιαίτερα τυχερά, άτυχα ή απίθανα γεγονότα
Για την αρχαιοελληνική θεότητα, δείτε: Τύχη (μυθολογία).

Τύχη είναι η υποτιθέμενη «δύναμη» που αποδίδεται σε έμψυχα ή άψυχα αντικείμενα και η οποία είναι σε θέση να επηρεάσει, πέρα από τον έλεγχο του ανθρώπου και τους φυσικούς νόμους του σύμπαντος, γεγονότα και καταστάσεις ώστε να έχουν θετική κατάληξη. Στην αρχαιότητα η τύχη ήταν θεά, κόρη του Ερμή και της Αφροδίτης, και λατρευόταν από τους αρχαίους έλληνες ως προστάτιδα των πόλεων. Η αντίστοιχη ρωμαϊκή θεότητα ονομαζόταν Φορτούνα.

Το τετράφυλλο τριφύλλι θεωρείται από πολλούς ότι φέρνει καλή τύχη
«Τίποτε δεν πρέπει να αποδίδεται στην τύχη. Οφείλουμε να αναζητούμε την αιτία, γιατί χωρίς αιτία δεν μπορεί να γίνει τίποτε, ούτε από εκείνα που φαίνονται ότι λογικά έχουν επιτελεστεί, ούτε από εκείνα που φαίνονται παράλογα. μτφ. Δημήτρης Τσιμπουκίδης, Πολύβιος «Ο μεγαλύτερος ιστορικός της ελληνιστικής εποχής», σ. 133, 1999 ISBN 960-8472-31-8

Πολύβιος, Ιστορία

Η αντίθετη έννοια της τύχης, είναι η ατυχία. Ετυμολογικά, πλην της ατυχίας, προκύπτει και μία σειρά λέξεων, όπως ευτυχία, δυστυχία, ατύχημα, δυστύχημα, τυχοδιώκτης, το επίρρημα τυχόν κλπ.

Η τύχη ως ιδιότητα προσώπων ή αντικειμένων Επεξεργασία

Η έννοια της τύχης ως ιδιότητα προσώπων ή αντικειμένων είναι διαφορετική από την έννοια που αποδίδεται επιστημονικά ως πιθανότητα ή τυχαιότητα. Αυτό το οποίο στα μαθηματικά είναι προφανές στο ανθρώπινο μυαλό μεταφράζεται «διαισθητικά» από τους περισσότερους ως ατυχία, γκαντεμιά ή γρουσουζιά και αποδίδεται σε μυστηριώδεις ή υπερφυσικές δυνάμεις του σύμπαντος τις οποίες η επιστήμη δεν έχει ακόμα εξηγήσει.

Η αδυναμία των περισσοτέρων να αντιληφθούν τον φυσικό νόμο των πιθανοτήτων ως μια ιδιότητα του σύμπαντος όπως είναι η βαρύτητα, έχει ως αποτέλεσμα την ύπαρξη χειρομαντών, καφετζούδων, χαρτοριχτρών, αστρολόγων και άλλων παρόμοιων «επιστημόνων», οι οποίοι σου "αλλάζουν" την τύχη με το αζημίωτο, δηλαδή "αλλοιώνουν" τους φυσικούς νόμους του σύμπαντος ώστε τελικά να λειτουργούν προς όφελος σου, μη ισχύοντας για τους άλλους ανθρώπους. Επίπλέον άψυχα αντικείμενα όπως αριθμοί, λαγοπόδαρα, μπλε χάντρες, διάφορα κοσμήματα, πουκάμισα, γραβάτες κλπ, αποκτούν μαγικές ιδιότητες και γίνονται γούρια που φέρνουν τύχη, δηλαδή αλλάζουν πρόσκαιρα τους νόμους του σύμπαντος προς όφελος εκείνων που έχουν ένα λαγοπόδαρο στην τσέπη τους. Ο καλύτερος τρόπος να συνειδητοποιήσει ο καθένας την τεράστια διάφορα μεταξύ ανθρώπινης διαίσθησης και φυσικών νόμων, είναι το παράδοξο των γενεθλίων.

Οι τυχεροί αριθμοί χρήζουν ιδιαίτερης προσέγγισης καθώς εκτός του ότι από τους προληπτικούς φέρονται να είναι μαγικοί, υποτίθεται πως φέρουν επί πλέον υπερφυσικές ιδιότητες καθώς δεν μπορεί να είναι μεγαλύτεροι από τους αριθμούς που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι στην καθημερινότητα τους και είναι συνήθως από το 1 μέχρι το 100 ή μέχρι το 1000, καθώς το σούπερ 3 του Ο.Π.Α.Π. παίζεται με αριθμούς έως το 999.[1] Παραδείγματος χάριν ο αριθμός 7.587.167 ή ο 131/7 ή ο 7/12 πιθανώς δεν προτιμάται ως τυχερός αριθμός σε κανέναν από τα 7 δισεκατομμύρια ανθρώπους της Γης. Επί πλέον ο αριθμός 13 ενώ είναι άτυχος για αρκετούς ανθρώπους για άλλους τόσους είναι τυχερός.

Δεισιδαιμονίες Επεξεργασία

Οι δεισιδαιμονίες και οι προλήψεις διαχρονικά έχουν οδηγήσει σε καταστροφές. Η απόδοση μαγικών ιδιοτήτων σε απλά νούμερα όπως το 13 π.χ. ή σε απλά αντικείμενα πως ένα λαγοπόδαρο είναι αποτέλεσμα πολλαπλών λογικών πλανών όπως η προσφυγή στην άγνοια, προσφυγή στην πιθανότητα, υποκειμενική επιβεβαίωση, προσφυγή στην αυθεντία, βεβιασμένη γενίκευση και πολλών άλλων που λειτουργούν έμμεσα. Ο νόμος των πραγματικά μεγάλων αριθμών σε συνδυασμό με τον νόμο του Λίτλγουντ εξηγεί πλήρως το φαινόμενο τύχη και υπερφυσικών γεγονότων αλλά μόνο επιστημονικά. Ο ισχυρισμός ότι ο τυχερός άνθρωπος είναι σε θέση να επηρεάσει το πείραμα και να ευνοηθεί από το αποτέλεσμα του, είναι ένας από τους πολλούς ισχυρισμούς τους οποίους η επιστήμη δεν έχει καταφέρει να αποδείξει ως παντελώς απίθανους. Ο Βρετανός φιλόσοφος Μπέρτραντ Ράσελ για να αντιμετωπίσει παρόμοιους απίθανους ισχυρισμούς χρησιμοποίησε ως παράδειγμα την παγκοσμίως γνωστή Τσαγιέρα του Ράσελ, σύμφωνα με την οποία το βάρος της απόδειξης το φέρει αυτός που κάνει τον ισχυρισμό και όχι αυτός που προσπαθεί να τον καταρρίψει.

Ένα αντίστοιχο παράδειγμα της τσαγιέρας του Ράσελ θα ήταν ο ισχυρισμός ότι όντως το πεπρωμένο και η τύχη των ανθρώπων χειραγωγούνται από μια κινέζικη τσαγιέρα η οποία είναι σε τροχιά γύρω από τον αστέρα Μπετελγκέζ που βρίσκεται 650 έτη φωτός από τη Γη. Η επιστήμη δεν είναι σε θέση να αποδείξει ότι αυτή η τσαγιέρα δεν υπάρχει. Μπορεί αυτό να σημαίνει ότι η τσαγιέρα αυτή έκανε από το υπερπέραν την εθνική Ελλάδος να κερδίσει το Euro 2004 επειδή ήταν σε σύνοδο με τον Ήλιο και τη Γη; Εάν αυτός ο συλλογισμός είναι γελοίος ποια λογική κάνει σοβαρό τον ισχυρισμό ότι η τυχερή γραβάτα του Θανάση σε συνδυασμό με τον τυχερό του αριθμό 33 του έφεραν εκατό χιλιάδες ευρώ στο καζίνο; Πιθανώς το γεγονός ότι ο Θανάσης φόραγε την ίδια γραβάτα όταν τον προσέλαβαν στη θέση του διευθυντή και πάλι την ίδια όταν ήταν ο μόνος επιζών σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα με 5 νεκρούς στο 33ο χιλιόμετρο της εθνικής οδού Αθηνών-Θεσσαλονίκης. Αυτό σημαίνει ανάλογα ότι επειδή η τσαγιέρα είχε ξανά σύνοδο με τη Γη και τον Ήλιο στις 17 Ιουνίου του 2010, κέρδισε η εθνική Ελλάδος τη Νιγηρία στο Μουντιάλ του 2010.

Είναι εμφανές ότι κάθε αναπόδειχτος ισχυρισμός μπορεί να αντισταθμιστεί από οποιοδήποτε άλλον εξ’ ίσου αναπόδειχτο. Ο λόγος που κάνει τον ισχυρισμό του Θανάση αποδεκτό είναι το γεγονός ότι οι περισσότεροι άνθρωποι γύρω από τον Θανάση πιστεύουν και αυτοί στην τύχη και τα γούρια. Η αποδοχή γεγονότων από τον κοινωνικό περίγυρο [σημείωση 1] είναι ο μηχανισμός που κάνει παραδείγματος χάριν τους έλληνες να μην τρώμε έντομα, μυρμήγκια, ακρίδες και αράχνες ενώ στην Ασία και Αφρική είναι πρώτης τάξης εδέσματα.[2]

Ο τρόπος που δουλεύει η επιρροή από το κοινωνικό περιβάλλον είναι εμφανής με το απλό παράδειγμα της Τρίτης και 13.

Η τύχη ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία Επεξεργασία

Έρευνες που έχουν γίνει επισημαίνουν τη νέτη ωφέλεια που μπορεί να έχουν άτομα που πιστεύουν στην καλή τύχη από άτομα που πιστεύουν στην κακή τύχη,[3] γεγονός που αποδίδεται στην αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Ένας άνθρωπος που πιστεύει στην καλή του τύχη θα δαπανήσει περισσότερη ενέργεια ασχολούμενος με θέματα που θεωρεί ότι η τύχη του θα τον βοηθήσει να πετύχει, ενώ αντίστοιχα ο άνθρωπος που πιστεύει ότι είναι κακότυχος δεν θα ασχοληθεί καθόλου γιατί εκ των προτέρων ξέρει ότι θα αποτύχει. Αφιερώνοντας περισσότερο χρόνο και ενέργεια ασχολούμενος π.χ. στη δουλειά του, αυξάνονται και οι πιθανότητες επιτυχίας ούτως η άλλως, εκ του οποίου και ο όρος αυτοεκπληρούμενη προφητεία.

Δείτε επίσης Επεξεργασία

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. SUPER 3 Αρχειοθετήθηκε 2010-12-09 στο Wayback Machine. Η επίσημη σελίδα του ΟΠΑΠ
  2. Εντομα, η λιχουδιά του μέλλοντος Ελευθεροτυπία ημερομηνία άρθρου Τρίτη 10 Αυγούστου 2010, ανακτήθηκε Τρίτη 22 Φεβρουαρίου 2011
  3. Maltby, J., Day, L., Gill, P., Colley, A., Wood, A.M. (2008). Beliefs around luck: Confirming the empirical conceptualization of beliefs around luck and the development of the Darke and Freedman beliefs around luck scale Αρχειοθετήθηκε 2011-07-17 στο Wayback Machine. Personality and Individual Differences, 45, 655–660.

Σημειώσεις Επεξεργασία

  1. Bertrand Russell: Is There a God? Πρωτότυπο κείμενο του Μπέρτραντ Ράσελ σχετικά με την πίστη στην τσαγιέρα εάν αυτή η άποψη διδασκόταν σε σχολεία και ήταν αποδεκτή από τον κοινωνικό περίγυρο. Ο ίδιος συλλογισμός εξηγεί και τη βρώση εντόμων η άλλων παρόμοιων «αηδιαστικών» εδεσμάτων σε περίπτωση που ήταν αποδεκτά από τον κοινωνικό περίγυρο: If, however, the existence of such a teapot were affirmed in ancient books, taught as the sacred truth every Sunday, and instilled into the minds of children at school, hesitation to believe in its existence would become a mark of eccentricity and entitle the doubter to the attentions of the psychiatrist in an enlightened age or of the Inquisitor in an earlier time.

Βιβλιογραφία Επεξεργασία