Ο Φάρτεϊν Όλαφ Βάλεν (Fartein Olav Valen Σταβάνγκερ 25 Αυγούστου 1887 – Χάουγκεσουντ 14 Δεκεμβρίου 1952) ήταν Νορβηγός συνθέτης και μουσικολόγος.

Φάρτεϊν Βάλεν
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση25  Αυγούστου 1887[1] ή 15  Αυγούστου 1887[2]
Σταβάνγκερ
Θάνατος14  Δεκεμβρίου 1952[2][1][3]
Χάουγκεσουντ
Χώρα πολιτογράφησηςΝορβηγία
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΝορβηγική γλώσσα[4][5]
ΣπουδέςOslo Conservatory of Music
Πανεπιστήμιο του Όσλο[6]
Stavanger Cathedral School
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητασυνθέτης[7]
μουσικολόγος
θεωρητικός της μουσικής
ΕργοδότηςΠανεπιστήμιο του Όσλο
Οικογένεια
ΓονείςArne Farteinsen Valen και Dorthea Valen
Αξιώματα και βραβεύσεις
ΒραβεύσειςStavanger Aftenblads kulturpris (1951)
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Βιογραφικά στοιχεία Επεξεργασία

Ο Βάλεν γεννήθηκε στο Σταβάνγκερ της Νορβηγίας, το 1887 αλλά, ως γόνος βαθιάς χριστιανικής οικογένειας ιεραποστόλων, πέρασε πέντε χρόνια από την παιδική του ηλικία στη Μαδαγασκάρη, [8] ενώ διατήρησε τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις δια βίου. Υπήρξε εξαιρετικά ευρυμαθής και πολυδιάστατη προσωπικότητα. Εκτός από τις μουσικές του ικανότητες, γνώριζε τουλάχιστον εννέα γλώσσες και είχε βγάλει το λύκειο με τους υψηλότερους βαθμούς σε όλα τα μαθήματα -εκτός από τα μαθηματικά. Αγαπούσε τις γάτες, τη φύση και τη λογοτεχνία, τα καλλιεργημένα τριαντάφυλλα (δημιούργησε, μάλιστα, ένα βραβευμένο υβρίδιο), και μετά την απώλεια τους από καταστροφική παγωνιά ασχολήθηκε ενεργά με την καλλιέργεια κάκτων.

Το 1906, μετακόμισε στο Όσλο για να μελετήσει νορβηγική γλωσσολογία και λογοτεχνία, αλλά έκανε μαθήματα μουσικής με τον Κ. Έλινγκ (Catharinus Elling) στο Ωδείο του Όσλο, αποφοιτώντας με πτυχίο στο εκκλησιαστικό όργανο. Το 1909 έφυγε για το Βερολίνο για να σπουδάσει πιάνο, θεωρία και σύνθεση στη Μουσική Ακαδημία της πόλης, με δάσκαλο -μεταξύ άλλων- τον περίφημο Μαξ Μπρουχ (Max Bruch). [9] Εκεί, ασχολήθηκε εντατικά με την τονική και την ατονική αντίστιξη. Το 1916 επέστρεψε στη Νορβηγία και εγκαταστάθηκε στο οικογενειακό του κτήμα με τη μητέρα και την αδελφή του, στο Βάλλεβογκ, [10] (Sunnhordland) όπου ξεκίνησε την πιο παραγωγική φάση της καριέρας του. Μετά το θάνατο της μητέρας του, ο Βάλεν ταξίδεψε στη Ρώμη και στο Παρίσι, κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1920, αντλώντας έμπνευση από τον πλούτο της τέχνης και της αρχιτεκτονικής, εκεί. Το έργο του έγινε αντικείμενο αυστηρής κριτικής, μεταξύ πολλών συντηρητικών κριτικών, προς μεγάλη απογοήτευσή του. Το 1924 επέστρεψε στο Όσλο και, από το 1927 ως το 1936, εργάστηκε ως μουσικός αρχειοφύλακας στο Πανεπιστήμιο του Όσλο. Το 1935 η κυβέρνηση τού έδωσε μια μικρή επιχορήγηση, οικονομικό βοήθημα για τους συνθέτες. [11] Παραιτήθηκε από δάσκαλος μουσικής και επέστρεψε στο Sunnhordland, στη φροντίδα της αδερφής του και στη σύνθεση. [12]

Μετά το 1948, αλλά ιδιαίτερα μετά τον θάνατό του, το έργο του άρχισε να αποκτά μεγαλύτερη αναγνώριση, τόσο εντός Νορβηγίας όσο και στο εξωτερικό. [13][14] Μεταξύ άλλων, ο περίφημος πιανίστας Γκλεν Γκουλντ υπήρξε θαυμαστής τού Βάλεν. Όταν ηχογράφησε την Σονάτα για Πιάνο αρ.2, έγραψε σε μια επιστολή προς την Τ. Φρίντμαν (CBS Records): «Πραγματικά αισθάνομαι, για πρώτη φορά εδώ και πολλά χρόνια, ότι έχω συναντήσει μια σημαντική προσωπικότητα στη μουσική του 20ού αιώνα». [15]. Ο Βάλεν παρέμεινε εργένης σε όλη του τη ζωή. Πέθανε το 1952 στο Χάουγκεσουντ.

Το Βραβείο «Φάρτεϊν Βάλεν» είναι νορβηγικό βραβείο μουσικής που αθλοθετήθηκε στη μνήμη του συνθέτη. Επίσης, θεσμοθετήθηκε η υποτροφία «Φάρτεϊν Βάλεν». Το βραβείο και η υποτροφία «Βάλεν» απονεμήθηκαν για πρώτη φορά το 1999 και το 2002, αντίστοιχα, και τώρα απονέμονται κάθε δύο χρόνια.

Μουσικολογικά στοιχεία Επεξεργασία

Ελάχιστα έργα του Βάλεν εκτελέστηκαν όσο ζούσε. Ανέπτυξε δικές του τεχνικές ατονικής αντίστιξης, παραπλήσιες -εν μέρει- με εκείνες του Σένμπεργκ, τις οποίες εφάρμοζε σε παραδοσιακές μορφές σύνθεσης. [16] Είχε αναπτύξει μια πολυφωνία παρόμοια με την αντίστιξη του Μπαχ, αλλά βασισμένη περισσότερο στη θεματική ανάπτυξη και τα διάφωνα διαστήματα, παρά στην αρμονική επεξεργασία. Ωστόσο, αυτές οι δύο «τάσεις» του (Σένμπεργκ-Μπαχ) φαίνεται να εξελίχθηκαν ανεξάρτητα η μία από την άλλη. [17]

Κυριότερα έργα Επεξεργασία

Ορχήστρα Επεξεργασία

  • Συμφωνία αριθ. 1 Op. 30 (1937-39)
  • Συμφωνία αριθ. 2 Op. 40 (1941-44)
  • Συμφωνία αριθ. 3 Op. 41 (1944-46)
  • Συμφωνία αριθ. 4 Op. 43 (1947-49)
  • Pastorale Op. 11 (1929-30)
  • Σονέτο του Μικελάντζελο Op. 17 αρ. 1 (1932)
  • Cantico di ringraziamento Op. 17 αρ. 2 (1932-33)
  • Nenia sulla morte d'un giovan Op. 18 Νο. 1 (1932)
  • Στην Ελπίδα Op. 18 αρ. 2 (1933)
  • Επιθαλάμιον Op. 19 (1933)
  • Το Ναυτικό Νεκροταφείο (Kirkegården ved havet) Op. 20 (1933-34)
  • Το Νησί της Νηνεμίας Op. 21 (1934)
  • Ωδή στη Μοναξιά Op. 35 (1939)
  • Κοντσέρτο για βιολί Op. 37 (1940)
  • Κοντσέρτο για πιάνο Op. 44 (1949-50)

Μουσική δωματίου Επεξεργασία

  • Κουαρτέτο εγχόρδων (χωρίς αριθμό opus)
  • Σονάτα για βιολί Op. 3 (1917)
  • Τρία για βιολί, βιολοντσέλο και πιάνο Op. 5 (1917-24)
  • Κουαρτέτο εγχόρδων αρ. 1 Op. 10 (1928-29)
  • Κουαρτέτο εγχόρδων αρ. 2 Op. 13 (1930-31)
  • Σερενάτα για κουιντέτο πνευστών Op. 42 (1946-47)

Πιάνο Επεξεργασία

  • Θρύλος Op. 1 (1907-08)
  • Πιάνο σονάτα αρ. 1 Op. 2 (1912)
  • 4 Κομμάτια Op. 22 (1934-35)
  • Παραλλαγές Op. 23 (1935-36)
  • Gavotte και Musette Op. 24 (1936)
  • Πρελούδιο και φούγκα Op. 28 (1937)
  • Δύο πρελούδια για το πιάνο Op. 29 (1937)
  • Intermezzo Op. 36 (1939-40)
  • Πιάνο σονάτα αρ. 2 Op. 38 (1940-41)

Εκκλησιαστικό όργανο Επεξεργασία

  • Πρελούδιο και φούγκα Op. 33 (1939)
  • Pastoral Op. 34 (1939)

Χορωδία Επεξεργασία

  • Ψαλμός 121 Op. 2 (1911)
  • Hvad est du dog skiøn, μοτέτο για μικτή χορωδία a capella Op. 12 (1930)
  • Quomodo sedet sola civitas και Regina coeli laetare Op. 14 (1931), δύο μοτέτα για γυναικείες φωνές a cappella Op. 15 (1931)
  • Etdices in die illa και Deus noster refugium et virtus, δύο μοτέτα για μικτή χορωδία a cappella Op. 16 (1931–32)
  • Kom regn fra det høie, μοτέτο για γυναικείες φωνές a cappella Op. 25 (1936)
  • O store Konge, Davids Søn, μοτέτο για ανδρική χορωδία a cappella Op. 26 (1936–37)
  • Vaagn op, min Sjæl, μοτέτο για μικτή χορωδία a capella Op. 27 (1937)

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. 1,0 1,1 1,2 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb13900670z. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  2. 2,0 2,1 2,2 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά, Αγγλικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 6  Μαΐου 2014.
  3. (Αγγλικά) SNAC. w6qr55bc. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  4. «Identifiants et Référentiels». (Γαλλικά) IdRef. Agence bibliographique de l'enseignement supérieur. Ανακτήθηκε στις 3  Μαΐου 2020.
  5. CONOR.SI. 43519331.
  6. Ανακτήθηκε στις 8  Ιουλίου 2019.
  7. (Γαλλικά, Ολλανδικά, Αγγλικά, Γερμανικά, Ιταλικά, Ισπανικά) Musicalics. 82388. Ανακτήθηκε στις 5  Απριλίου 2022.
  8. Vollsnes
  9. Vollsnes
  10. Λεωτσάκος
  11. Blom
  12. «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Ιανουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 5 Ιουλίου 2017. 
  13. Λεωτσάκος
  14. Vollsnes
  15. Ostwald, Peter F. 1997. Glenn Gould: The Ecstasy and Tragedy of Genius, with a foreword by Oliver Sacks. New York and London: W. W. Norton & Company. ISBN 978-0-393-04077-7 (cloth); ISBN 978-0-393-31847-0 (pbk)
  16. Λεωτσάκος
  17. «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Ιανουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 5 Ιουλίου 2017. 

Βιβλιογραφία Επεξεργασία

  • «Λεξικό Μουσικής και Μουσικών» (Dictionary of Music and Musicians) του George Grove, D.C.L (Oxford, 1880)
  • Baker’s biographical dictionary of musicians, on line
  • Rob. Eitner, Biographisch-bibliographisches Quellen-LexiKon, on line
  • Kennedy, Michael Λεξικό Μουσικής της Οξφόρδης (Oxford University Press Αθήνα: Γιαλλέλης, 1989) ISBN 960-85226-1-7
  • Γιώργος Λεωτσάκος, επιμέλεια λήμματος στην εγκυκλοπαίδεια «Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα», έκδοση 1991, τόμος 13, σ. 192
  • Enciclopedia Bompiani-Musica, Milano (εκδ. ΑΛΚΥΩΝ, 1985)
  • Eric Blom The New Everyman Dictionary of Music (Grove Weidenfeld, N. York, 1988)
  • Gustave Reese, Music in the Renaissance. New York, W.W. Norton & Co., 1954
  • Vollsnes, Arvid O. 2001. "Valen, Fartein". The New Grove Dictionary of Music and Musicians, second edition, edited byStanley Sadie and John Tyrrell. London: Macmillan Publishers.