Φερτέκι
Συντεταγμένες: 37°58′N 34°37′E / 37.967°N 34.617°E
Το Φερτέκι (τουρκικά: Fertek) είναι κωμόπολη του δήμου Νίγδης στην ομώνυμη επαρχία της κεντρικής Τουρκίας στην περιοχή της Καππαδοκίας. Σύμφωνα με υπολογισμούς του 2019, ο πληθυσμός του ανέρχεται στους 9987 κατοίκους[1].
| Φερτέκι | |
|---|---|
 | |
  Φερτέκι | |
| Χώρα | Τουρκία |
| Διοικητική υπαγωγή | Νίγδη |
| Υψόμετρο | 1.270 μέτρα |
| Ταχ. κωδ. | 51000 |
| Τηλ. κωδ. | 0388 |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Τοπωνύμιο Επεξεργασία
Σχετικά με την προέλευση του ονόματος υπάρχουν διάφορες εκδοχές[2][3]. Οι κυρίαρχες ελληνικές ονομασίες Φερτέκι και Φερτέκιον προέρχονται εκ του τουρκικού Φερτέκ[2], το οποίο αναφέρεται και αυτό ως προερχόμενο από τις παλαιότερες ονομασίες Φερτάκαινα ή Φαρτάκαινα[2][4]. Ο ίδιος ο οικισμός αναφερόταν από τους Έλληνες κατοίκους γειτονικών περιοχών ως Φερτέκινα, Βαρτάκινα[2] και Φερτάκαινα[5]. Ακόμη χρησιμοποιείτο και το όνομα Φερτίκιοϊ[2][6] ή Φερτέκιοϊ[6]. Στα τέλη της δεκαετίας του 1920 μετονομάστηκε σε Aydınyurt, ωστόσο ανέκτησε την αρχική του ονομασία.
Γενικά και ιστορικά στοιχεία Επεξεργασία
Το Φερτέκι είναι κτισμένο σε υψόμετρο 1270 μέτρων[2] στους πρόποδες λόφου[3], σε οροπέδιο που σχηματίζουν οι οροσειρές του Ταύρου και του Αντίταυρου[2] και βρίσκεται 5 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του κέντρου της Νίγδης[3] και 111 χλμ ΝΔ της Καισάρειας[7]. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, ο αρχικός οικισμός ήταν κτισμένος σε άλλη τοποθεσία, ενώ αναφέρεται πως στον νέο οικισμό κατέφυγαν χριστιανοί από την υπόλοιπη Καππαδοκία και την Κιλικία, προκειμένου να αποφύγουν την καταπίεση ενός τοπικού Οθωμανού αξιωματούχου[8]. Μνεία στο Φερτέκι γίνεται το 1815 από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Κύριλλο ΣΤ΄ και το 1856 από τον λόγιο Νικόλαο Ρίζο[8]. Παράλληλα αναφέρεται πως διέθετε ελληνικό σχολείο από το 1820[9].
Από τα μέσα του 19ου αιώνα και εντεύθεν το Φερτέκι αναφέρεται ως μικτό[2][8][10] χωριό στο οποίο κατοικούσαν Έλληνες[11] και Τούρκοι, ωστόσο υπάρχουν αλληλοσυγκρουόμενες εκτιμήσεις όσον αφορά τόσο το μέγεθος όσο και τη σύσταση του πληθυσμού[12]. Οι κάτοικοι ασχολούνταν με τη γεωργία και την ταπητουργία, ενώ μεγάλο κομμάτι των χριστιανών είχε μεταναστεύσει σε αστικά κέντρα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας όπως η Κωνσταντινούπολη (όπου υπήρχε οργανωμένη κοινότητα Φερτεκιωτών[13]), το Ικόνιο[14], η Σμύρνη, τα Άδανα κλπ, όπου εργάζονταν ως έμποροι, τεχνίτες, υπάλληλοι κ.ά[2]. Μάλιστα, οι απόδημοι της ελληνικής κοινότητας συντηρούσαν με τις εισφορές τους μια αστική σχολή και ένα παρθεναγωγείο[9].
Στις αρχές του 20ού αιώνα, το Φερτέκι είχε εξελιχθεί σε τόπο παραθερισμού για τους κατοίκους της γειτονικής Νίγδης, ενώ το 1905 σύμφωνα με οθωμανική στατιστική ζούσαν σε αυτό 4000 άτομα (2500 μουσουλμάνοι και 1500 χριστιανοί)[2]. Την ίδια περίοδο παρατηρείται σημαντική μείωση του ελληνικού πληθυσμού της κωμόπολης εξαιτίας της μετανάστευσης, με αποτέλεσμα να καταγραφούν κατά τις παραμονές της ανταλλαγής πληθυσμών μόλις 430 Έλληνες σε σύνολο περίπου 3000 κατοίκων[7].
Το καλοκαίρι του 1924 εγκαταστάθηκαν στο Φερτέκι 100 οικογένειες Τούρκων προσφύγων από την Ελλάδα και περίπου έναν μήνα αργότερα πραγματοποιήθηκε η αντίστοιχη αποχώρηση των ντόπιων Ελλήνων[15], οι οποίοι εγκαταστάθηκαν κυρίως στη Θεσσαλονίκη[16]. Στα τέλη της δεκαετίας του 1920 μετονομάστηκε σε Aydınyurt, ωστόσο στη συνέχεια ανέκτησε την αρχική του ονομασία. Το 1954 ορίστηκε έδρα του ομώνυμου δήμου, ο οποίος καταργήθηκε το 2012 μετά την ενσωμάτωσή του στον δήμο Νίγδης[17].
Προσωπικότητες Επεξεργασία
- Κωνσταντίνος Αραβανόπουλος[18], τοπικός ευεργέτης.
- Αβραάμ Βαπορίδης (1855-1911), συγγραφέας και αξιωματούχος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
- Νικόλαος Θεολογίδης ή Σουλίδης (περ. 1840-1905), συγγραφέας και δημοσιογράφος.
- Ταβούλ ογλού Χατζή Μπινιάτ[18] (18ος-19ος αιώνας), τοπικός ευεργέτης.
Φωτοθήκη Επεξεργασία
-
Ελληνική επιγραφή στην είσοδο χριστιανικού ναού. -
Κάτοικοι του χωριού τη δεκαετία του 1940. -
Το τζαμί του Ομέρ αγά. -
Οθωμανική βρύση.
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ «Merkez Nüfusu - Niğde». nufusu.com (στα Τουρκικά). Nufusu. Ανακτήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 2020.
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 Καραχρήστος, Ιωάννης (9 Σεπτεμβρίου 2005). «Φερτέκ». Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού - Μικρά Ασία. Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού. Ανακτήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 2020.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Συμεών Κοιμίσογλου, Καππαδοκία. Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς, Ελλήνων Ιστορία, Πίστη, Πολιτισμός, ILP Productions, Θεσσαλονίκη 2005, σελ. 470.
- ↑ Κοιμίσογλου, 2005, σελ. 470-471.
- ↑ Ιορδάνογλου, Αναστάσιος Κ. (1980). «Το Φερτέκι Ικονίου (Κόνυα) και ένα ανέκδοτο καραμανλήδικο έγγραφο (1837) για τα τυχερά παιχνίδια». Δελτίο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών Β΄: 211-212. https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/deltiokms/article/viewFile/2634/2399.pdf.
- ↑ 6,0 6,1 Σία Αναγνωστοπούλου, Μικρά Ασία, 19ος αι. - 1919. Οι ελληνορθόδοξες κοινότητες. Από το Μιλλέτ των Ρωμιών στο ελληνικό έθνος, Ελληνικά Γράμματα, γ΄ έκδοση, Αθήνα 1998, σελ. 237, 720.
- ↑ 7,0 7,1 Γιάννη Μουρέλου (επιμ.), Η Έξοδος, Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, Αθήνα 1982, τόμος Β΄ (Μαρτυρίες από τις επαρχίες της Κεντρικής και Νότιας Μικρασίας), σελ. 258.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 Κοιμίσογλου, 2005, σελ. 471-472.
- ↑ 9,0 9,1 Ιορδάνογλου, 1980, σελ. 214.
- ↑ Ιορδάνογλου, 1980, σελ. 212.
- ↑ Οι Έλληνες της κωμόπολης ήταν δίγλωσσοι καθώς μιλούσαν τόσο ελληνικά όσο και τουρκικά. Η ελληνική διάλεκτος της κωμόπολης ήταν έντονα επηρεασμένη από την τουρκική φωνολογία, κάτι το οποίο οφειλόταν στη συνύπαρξη με τουρκόφωνους πληθυσμούς (βλ. Νικόλας Ντουμάνης, Πριν από την Καταστροφή. Η συνύπαρξη Χριστιανών και Μουσουλμάνων στη Μικρά Ασία, Εκδόσεις Παπαδόπουλος, Αθήνα 2022, σελ. 82).
- ↑ Συμεών Κοιμίσογλου, Αναδρομή στον ακριτικό Ελληνισμό της Καππαδοκίας, Μαίανδρος, Θεσσαλονίκη 1997, σελ. 135.
- ↑ Αναγνωστοπούλου, 1998, σελ. 414.
- ↑ Κοιμίσογλου, 2005, σελ. 475.
- ↑ Μουρέλου (επιμ.), 1982, σελ. 259, 279.
- ↑ Κοιμίσογλου, 2005, σελ. 477.
- ↑ «Fertek kasabasi resmen yok». borhaber.net (στα Τουρκικά). Borhaber. 11 Μαρτίου 2012. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Μαρτίου 2012. Ανακτήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 2020.
- ↑ 18,0 18,1 Ιορδάνογλου, 1980, σελ. 215.