Αλεξάνδρεια Τρωάς

Η Αλεξάνδρεια ήταν ελληνιστική πόλη που βρισκόταν στα παράλια της Μικράς Ασίας, απέναντι (λίγο νοτιότερα) από την Τένεδο (σημ. Bozcaada), στη σημερινή επαρχία Τσανάκκαλε της Τουρκίας. Ο αρχαιολογικός χώρος εκτιμάται ότι καταλαμβάνει έκταση 400 εκταρίων. Στα λίγα σωζόμενα ερείπια περιλαμβάνονται ένα σύμπλεγμα γυμνασίου-λουτρών και ένα πρόσφατα αποκαλυφθέν στάδιο.

Αλεξάνδρεια Τρωάς
Αλεξάνδρεια Τρωάς 39°45′7″N 26°9′31″E
Χώρα	Τουρκία
Διοικητική υπαγωγή	Επαρχία Τσανάκκαλε
Ζώνη ώρας	UTC+03:00 (επίσημη ώρα)
Σχετικά πολυμέσα

Σύμφωνα με τον Στράβωνα, η πόλη λεγόταν παλαιότερα Σίγειον (αν και η τελευταία ήταν στο νότιο στόμιο του Ελλησπόντου). Το 306 π.Χ. ο Αντίγονος ο Μονόφθαλμος έκτισε, για πρώτη φορά στη θέση, πόλη με όνομα Αντιγόνεια Τρωάς. Ο Μακεδών στρατηγός συνοίκησε τη νέα του πόλη με γείτονες πληθυσμούς από πέντε πόλεις, μεταξύ των οποίων το Σίγειον και η Νεάνδρεια. Κατά τα πρώτα της χρόνια η Αντιγόνεια ήταν σπουδαία πόλη-λιμάνι. Μετά τη νίκη του Λυσιμάχου στην Ιψό της Φρυγίας (301 π.Χ.), η πόλη μετονομάστηκε από τον τελευταίο σε Αλεξάνδρεια, σε ανάμνηση του αγαπημένου του βασιλιά, Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ήταν το κυριότερο λιμάνι της βορειοδυτικής Μικράς Ασίας. Στη συνέχεια κυριεύθηκε από τους Σελευκίδες και το 188 π.Χ. ανακηρύχθηκε ελεύθερη και αυτόνομη πόλη. Στο απόγειο της ακμής της είχε 100.000 κατοίκους.

Στα χρόνια της αυτοκρατορίας του Αυγούστου η Αλεξάνδρεια έγινε ρωμαϊκή αποικία με το όνομα Colonia Alexandria Augusta Troas (λεγόταν και απλώς Τρωάς). Εκτός από τον Οκταβιανό Αύγουστο, ο αυτοκράτορας Αδριανός, μαζί με τον πλούσιο γραμματικό Ηρώδη Αττικό, συνέβαλαν τα μέγιστα στον καλλωπισμό της πόλης: το υδραγωγείο της ρωμαϊκής περιόδου ήταν σε χρήση αρκετούς αιώνες. Ο Μέγας Κωνσταντίνος σκέφθηκε να καταστήσει την Αλεξάνδρεια πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας του. Κατά την Καινή Διαθήκη, από την Αλεξάνδρεια πολλές φορές ο Απόστολος Παύλος μετέβη στην Ευρώπη και αντίστροφα, ενώ εκεί ανέστησε τον ατυχή Εύτυχο που έπεσε από το παράθυρο μιας οικίας όπου μιλούσε ο απόστολος. Επίσης στην πόλη σταμάτησε για λίγο ο άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος στο μαρτυρικό του ταξίδι προς τη Ρώμη.

Κατά τη βυζαντινή περίοδο ήταν έδρα επισκόπων, από τους οποίους αναφέρονται μερικοί: Μαρίνος (325), Νικώνιος (344), Συλβανός (αρχές του 5ου αιώνα), Πιόνιος (451), Λέων (787), Πέτρος (9ος αιώνας, φίλος του Πατριάρχου Ιγνατίου). Κατά τον 10ο αιώνα η Τρωάς δόθηκε ως βοηθητική επισκοπή στην Κύζικο. Δεν είναι σίγουρο πότε η πόλη καταστράφηκε και έπαψε να υπάρχει η επισκοπή. Παρ' όλα αυτά η πόλη παραμένει μέχρι σήμερα κενή έδρα (Troadensis) της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, αφότου παραιτήθηκε ο τελευταίος της επίσκοπος το 1971. Είναι όμως και έδρα ορθοδόξου επισκόπου που υπάγεται στο Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Από τον 14ο αιώνα η δυναστεία Karesi των Ογούζων Τούρκων κατέλαβε την περιοχή της Μυσίας και της βορείου Λυδίας. Το 1336 έπεσε το μπεϊλίκι τους (εμιράτο) στα χέρια των ομοφύλων Οθωμανών Τούρκων. Από τότε μετονομάστηκε σε Εσκί Σταμπούλ (= παλαιά πόλη). Οι Τούρκοι πολλές φορές λεηλάτησαν την αρχαία ελληνική πόλη προκειμένου να χρησιμοποιήσουν τα υλικά της για την ανέγερση τεμενών (όπως ο σουλτάνος Μεχμέτ Δ΄ για την ανέγερση του τζαμιού Γενί Βαλιντέ στην Κωνσταντινούπολη).

Τα αρχαία τείχη είχαν περίμετρο 10 χιλιομέτρων, με αρκετούς πύργους. Σώζονται επίσης λείψανα λουτρού και γυμναστηρίου. Αυτό το γυμναστήριο είναι γνωστό στα τουρκικά ως Bal Saray (παλάτι του μελιού) και δωρήθηκε από τον Ηρώδη Αττικό το 135 μ.Χ. Σώζεται ακόμη το υδραγωγείο του Τραϊανού. Το αρχαίο λιμάνι, που είχε δύο μεγάλους όρμους, τώρα έχει αχρηστευτεί από την άμμο. Στην Αλεξάνδρεια πραγματοποιούνται ανασκαφές από Γερμανούς αρχαιολόγους, οι οποίες αποκάλυψαν ένα μεγάλο στάδιο χρονολογούμενο περί το 100 π.Χ.

Προτεινόμενη βιβλιογραφία

• Αλεξάνδρεια Τρωάς (Αρχαιότητα), Γυμνάσιο, Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (pdf)