Αναγνώριση ομόφυλων ενώσεων στην Ελλάδα

Η Ελλάδα αναγνωρίζει σύμφωνα συμβίωσης ατόμων του ίδιου φύλου, τα οποία παρέχουν αρκετά από τα δικαιώματα και τα οφέλη του γάμου. Η νομοθεσία που επιτρέπει τέτοιες ενώσεις εγκρίθηκε από τη Βουλή των Ελλήνων στις 23 Δεκεμβρίου 2015 και δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως την επόμενη ημέρα. Το 2022, το κόμμα της αντιπολίτευσης, ΣΥΡΙΖΑ, κατέθεσε νομοσχέδιο για γάμους και υιοθεσία ατόμων του ίδιου φύλου.[1]

Σύμφωνα συμβίωσης Επεξεργασία

Εισαγωγή συμφώνων συμβίωσης για ζευγάρια αντίθετου φύλου Επεξεργασία

Η κυβέρνηση της Ελλάδας υπό τον Πρωθυπουργό Κώστα Καραμανλή, που κυβέρνησε μέχρι τον Οκτώβριο του 2009, ήταν αντίθετη στους γάμους ομοφύλων. Η κυβέρνηση υπό την ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας είχε προτείνει νομοθεσία που θα προσφέρει πολλά δικαιώματα σε ανύπαντρα ζευγάρια, αλλά μόνο σε ζευγάρια αντίθετου φύλου. Εάν εισάγονταν, ο νόμος αναμενόταν να κηρυχθεί αντισυνταγματικός ή αντίθετος με τις αρχές της ΕΕ, εάν οδηγούνταν σε ελληνικά ή ευρωπαϊκά δικαστήρια.[2]

Το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα (ΠΑΣΟΚ) υπό τον Γιώργο Παπανδρέου, τότε στην αντιπολίτευση, παρουσίασε τον Απρίλιο του 2006 νομοθετική πρόταση για την αναγνώριση των ανύπαντρων ζευγαριών, ομοφύλων και αντίθετων φύλων, ακολουθώντας το γαλλικό παράδειγμα του συμφώνου πολιτικής αλληλεγγύης. Ωστόσο, σύμφωνα με ορισμένες ΛΟΑΤ ομάδες, η αμφιλεγόμενη ορολογία της πρότασης έκανε ελάχιστη πρόοδο στα δικαιώματα των ΛΟΑΤ και ο προτεινόμενος νόμος για τις συνεταιρικές σχέσεις του ΠΑΣΟΚ απαγόρευε στα ομόφυλα ζευγάρια να υιοθετούν. Το Νοέμβριο του 2008 το ΠΑΣΟΚ κατέθεσε για άλλη μια φορά σχέδιο νόμου για τα σύμφωνα συμβίωσης, αλλά δεν προχώρησε στη Βουλή.[3]

Απαντώντας σε κυβερνητικές προτάσεις το 2008 για εισαγωγή νόμιμων δικαιωμάτων για τα ζευγάρια που συμβιώνουν, ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Ιερώνυμος Β´, προκαθήμενος της Εκκλησίας της Ελλάδος, πρότεινε ότι «είναι ανάγκη να αλλάζει με τον καιρό». Δεν είναι σαφές, ωστόσο, εάν αυτή η άποψη ίσχυε για τα ομόφυλα ζευγάρια, ιδιαίτερα καθώς η Εκκλησία είχε προηγουμένως αντιταχθεί στα δικαιώματα των ΛΟΑΤ γενικά και στους νόμους των αστικών ενώσεων ειδικότερα.[4]

Ο νόμος 3719/2008 («Μεταρρυθμίσεις για την οικογένεια, τα παιδιά και την κοινωνία»), που τέθηκε σε ισχύ στις 26 Νοεμβρίου 2008, καθιέρωσε μια μορφή εταιρικής σχέσης γνωστής ως «σύμφωνα συμβίωσης», αλλά ήταν σε ισχύ μόνο σε ζευγάρια αντίθετου φύλου.

Επέκταση των συμφώνων συμβίωσης σε ομόφυλα ζευγάρια Επεξεργασία

Πριν από τις βουλευτικές εκλογές του Οκτωβρίου 2009, το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα (ΠΑΣΟΚ) ανακοίνωσε την υποστήριξή του στις καταχωρημένες συντροφικές σχέσεις ομοφυλοφίλων απαντώντας σε ερωτηματολόγιο που εστάλη από την ομάδα για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων ΟΛΚΕ. Το ΠΑΣΟΚ τελικά κέρδισε τις εκλογές.[5] Στις 17 Σεπτεμβρίου 2010, ο Υπουργός Δικαιοσύνης Χάρης Καστανίδης ανακοίνωσε ότι έχει σχηματιστεί ειδική επιτροπή για την προετοιμασία ενός νόμου περί εγγεγραμμένης συμβίωσης που θα περιλαμβάνει τόσο ζευγάρια του ίδιου φύλου όσο και διαφορετικού φύλου.[6][7] Η επιτροπή συγκροτήθηκε στις 29 Ιουλίου 2010 και, σύμφωνα με τα μέλη της, έργο της ήταν να υποβάλει προτάσεις για τον εκσυγχρονισμό του οικογενειακού δικαίου. Συζήτησε θέματα σχετικά με ετεροφυλόφιλα ζευγάρια μέχρι το τέλος του 2010 και θέματα σχετικά με ομόφυλα ζευγάρια από τον Ιανουάριο του 2011 και μετά.[8] Στις 19 Αυγούστου 2011, ένας κυβερνητικός αξιωματούχος ανακοίνωσε ότι σύντομα θα εισαχθεί νομοθεσία που θα αναγνωρίζει τις σχέσεις μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου.[9] Το Φεβρουάριο του 2013, ο υπουργός Δικαιοσύνης Αντώνης Ρουπακιώτης είπε ότι η κυβέρνηση εξετάζει το ενδεχόμενο τροποποίησης του νόμου για το σύμφωνο συμβίωσης ώστε να συμπεριληφθούν και τα ομόφυλα ζευγάρια.[10][11]

Στις 8 Φεβρουαρίου 2011, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) αποφάσισε να συγχωνεύσει και να δεχθεί δύο υποθέσεις από τέσσερα ζευγάρια σχετικά με παραβίαση του άρθρου 8 (σεβασμός της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής), του άρθρου 14 (απελευθέρωση από διακρίσεις) και του άρθρου 13 ( αποτελεσματικό ένδικο μέσο) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Οι υποθέσεις παραπέμφθηκαν στο ΕΔΑΔ ως αποτέλεσμα της θέσπισης νομοθεσίας για το σύμφωνο συμβίωσης από το ελληνικό κράτος που απέκλειε συγκεκριμένα και ρητά τα ομόφυλα ζευγάρια. Στις 7 Νοεμβρίου 2013, το ΕΔΔΑ αποφάνθηκε στην υπόθεση Βαλλιανάτος και Άλλοι εναντίον Ελλάδας ότι ο αποκλεισμός των ομόφυλων ζευγαριών από τα σύμφωνα συμβίωσης συνιστά διακρίσεις.[12] Στις 12 Νοεμβρίου, το ΠΑΣΟΚ ανακοίνωσε την πρόθεσή του να εισαγάγει νομοσχέδιο που επεκτείνει το νόμο για το σύμφωνο συμβίωσης στα ομόφυλα ζευγάρια.[13][14]

Το Νοέμβριο του 2014 ανακοινώθηκε ότι θα εξεταστούν πολλές μεγάλες αλλαγές στο ελληνικό οικογενειακό δίκαιο, με κυριότερη την επέκταση των συμφώνων συμβίωσης στα ομόφυλα ζευγάρια. Αναφέρθηκε επίσης ότι το Υπουργείο Δικαιοσύνης δεν εξέταζε το ενδεχόμενο γάμου ομοφύλων.[15]

Νομοθεσία από την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ Επεξεργασία

Στις 9 Φεβρουαρίου 2015, μετά τις βουλευτικές εκλογές του Ιανουαρίου 2015, η κυβέρνηση υπό την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ, που ορκίστηκε στις 27 Ιανουαρίου 2015, υποσχέθηκε να επεκτείνει τα σύμφωνα συμβίωσης στα ομόφυλα ζευγάρια.[16][17] Στις 24 Απριλίου 2015, ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Δικαιοσύνης ανακοίνωσε την πρόθεση της κυβέρνησης να καταθέσει νομοσχέδιο στη Βουλή των Ελλήνων εντός δύο μηνών.[18] Λίγο αργότερα, συγκροτήθηκε επιτροπή για να μελετήσει το θέμα μέχρι τις 15 Ιουνίου 2015.[19] Το νομοσχέδιο δημοσιεύτηκε στις 10 Ιουνίου 2015.[20][21]

Στις 9 Νοεμβρίου 2015 δημοσιεύτηκε νέο σχέδιο νόμου για το σύμφωνο συμβίωσης που παρέχει ορισμένα από τα δικαιώματα του γάμου. Το νομοσχέδιο βρισκόταν σε δημόσια διαβούλευση μέχρι τις 20 Νοεμβρίου. Ο υπουργός Δικαιοσύνης Νίκος Παρασκευόπουλος ανακοίνωσε ότι η νομοθεσία δεν θα καλύπτει τα δικαιώματα υιοθεσίας και ότι το θέμα θα μελετηθεί στο μέλλον.[22][23] Το νομοσχέδιο υποβλήθηκε στο Κοινοβούλιο στις 9 Δεκεμβρίου[24][25][26] και εγκρίθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 2015 με ψήφους 194-55 και 51 αποχές,[27][28][29] μετά από επίμαχη συζήτηση που κράτησε δέκα ώρες. Το νομοσχέδιο υποστηρίχθηκε από το κυβερνών αριστερό κόμμα Συνασπισμός Ριζοσπαστικής Αριστεράς - Προοδευτική Συμμαχία, τη Δημοκρατική Συμπαράταξη, το Ποτάμι και την Ένωση Κεντρώων, αλλά αντιτάχθηκαν από το ΚΚΕ, τους εθνικοσυντηρητικούς Ανεξάρτητους Έλληνες και το ακροδεξιό κόμμα Χρυσή Αυγή. Η φιλελεύθερη-συντηρητική Νέα Δημοκρατία διχάστηκε.[30] Ο νόμος υπεγράφη από τον Πρόεδρο Προκόπη Παυλόπουλο και δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως στις 24 Δεκεμβρίου 2015. Τέθηκε σε ισχύ από τη δημοσίευση.[31] Το πρώτο σύμφωνο συμβίωσης ομοφυλόφιλων πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα στις 25 Ιανουαρίου 2016 από τον δήμαρχο Γιώργο Καμίνη.[32][33]

Στις 9 Νοεμβρίου 2016, η κυβέρνηση υπέβαλε σχέδιο νόμου που εξισώνει τα σύμφωνα συμβίωσης με γάμους σε διάφορους τομείς, συμπεριλαμβανομένων των επιδομάτων εργασίας και των δικαιωμάτων των εργαζομένων.[34][35][36][37] Το νομοσχέδιο εγκρίθηκε από το Κοινοβούλιο στις 2 Δεκεμβρίου με ψήφους 201-21.[38] Υπεγράφη σε νόμο από τον Πρόεδρο Παυλόπουλο στις 8 Δεκεμβρίου 2016 και τέθηκε σε ισχύ από τη δημοσίευσή του στην επίσημη εφημερίδα την επόμενη ημέρα.[39]

Στατιστική Επεξεργασία

Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή, ο αριθμός των συμφώνων συμβίωσης που συνάπτονται ανά έτος έχει ως εξής:[40]

Έτος Ομοφυλόφιλες ενώσεις Ετερόφυλες
ενώσεις
Σύνολο ενώσεων %
ίδιου φύλου
Γυναίκες Άνδρες Σύνολο
2016 50 167 217 3.579 3.796 5,72%
2017 40 94 134 4.787 4.921 2,72%
2018 55 231 286 6.083 6.369 4,49%
2019 54 199 253 7.671 7.924 3,19%
2020 64 172 236 8.750 8.986 2,63%
Σύνολο 263 863 1.126 30.870 31.996 3,52%

Γάμος ομόφυλων Επεξεργασία

Πρώτοι γάμοι στην Τήλο Επεξεργασία

Το 2008, η ομάδα για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων ΟΛΚΕ ανακοίνωσε την πρόθεσή της να μηνύσει δήμους που αρνούνται να παντρέψουν ομόφυλα ζευγάρια, επισημαίνοντας ένα κενό στον νόμο του 1982 που νομιμοποίησε τον πολιτικό γάμο μεταξύ «προσώπων», χωρίς αναφορά στο φύλο.[41]

Στις 3 Ιουνίου 2008, ο Δήμαρχος Τήλου, Αναστάσιος Αλιφέρης, πάντρεψε δύο ομόφυλα ζευγάρια, δύο λεσβίες και δύο γκέι, επικαλούμενος το νομικό κενό. Δέχτηκε έντονη κριτική από κληρικούς της Εκκλησίας της Ελλάδος, η οποία στο παρελθόν είχε επίσης αντιταχθεί στην καθιέρωση του πολιτικού γάμου ετεροφυλόφιλων, την αρχική πρόθεση του νόμου του 1982. Ο υπουργός Δικαιοσύνης Σωτήρης Χατζηγάκης κήρυξε «άκυρους» τους γάμους της Τήλου και ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου Γεώργιος Σανιδάς προειδοποίησε τον Δήμαρχο Αλιφέρη για τις νομικές επιπτώσεις της «παράβασης καθήκοντος» του, αλλά είπε ότι «δεν είχε πρόθεση να ακυρώσει τους γάμους».[42][43][44] Κυβερνητικοί αξιωματούχοι κατέθεσαν δικαστική αίτηση για την ακύρωση των δύο γάμων ομοφύλων, προκαλώντας διαδηλώσεις και διαμαρτυρίες μεταξύ της ΛΟΑΤ κοινότητας.[2]

Στις 5 Μαΐου 2009, το Πρωτοδικείο Ρόδου έκρινε ότι οι γάμοι ήταν άκυροι, αλλά τα ζευγάρια άσκησαν έφεση κατά της απόφασης.[45] Η ακρόαση για την υπόθεση από το Εφετείο Δωδεκανήσου πραγματοποιήθηκε στις 14 Ιανουαρίου 2011. Το δικαστήριο εξέδωσε απόφαση με την οποία ακυρώνει και τους δύο γάμους στις 14 Απριλίου 2011. Στις 30 Νοεμβρίου 2017, η απόφαση αυτή επικυρώθηκε από το Ανώτατο Δικαστήριο. Τα ζευγάρια έχουν ανακοινώσει την πρόθεσή τους να μηνύσουν την Ελλάδα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.[46]

Εκλογές του 2019 Επεξεργασία

Στις 10 Ιουνίου 2019, ο Πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας είπε ότι οι γάμοι ομοφυλόφιλων θα νομιμοποιούνταν εάν το κόμμα του, ο ΣΥΡΙΖΑ, κέρδιζε τις βουλευτικές εκλογές που έγιναν στις 7 Ιουλίου 2019. Ωστόσο, το κόμμα του δεν επανεξελέγη.[47][48]

Κοινή γνώμη Επεξεργασία

Μια δημοσκόπηση της Focus Bari τον Μάιο του 2015 διαπίστωσε ότι το 70% των Ελλήνων συμφώνησε ότι τα σύμφωνα συμβίωσης πρέπει να επεκταθούν και στα ομόφυλα ζευγάρια. Η ίδια δημοσκόπηση βρήκε επίσης την υποστήριξη της πλειοψηφίας στους γάμους ομοφυλόφιλων, με 56% υπέρ και 35% κατά.[49][50]

Δημοσκόπηση που διεξήγαγε η DiaNEOsis το Δεκέμβριο του 2016 έδειξε ότι το 50% των Ελλήνων υποστήριξε τον γάμο ομοφύλων και το 26% ήταν υπέρ της υιοθεσίας από ομόφυλα ζευγάρια.[51]

Το Ευρωβαρόμετρο του 2019 διαπίστωσε ότι το 39% των Ελλήνων πίστευε ότι ο γάμος ομοφύλων θα έπρεπε να επιτραπεί σε όλη την Ευρώπη, ενώ το 56% ήταν αντίθετο. Η ίδια δημοσκόπηση διαπίστωσε ότι το 64% των ερωτηθέντων συμφωνεί με τη δήλωση: «Οι ομοφυλόφιλοι, οι λεσβίες και οι αμφιφυλόφιλοι πρέπει να έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους ετεροφυλόφιλους», ενώ το 32% διαφώνησε. Τα στοιχεία αυτά σημείωσαν αύξηση 6% και 2%, αντίστοιχα, σε σύγκριση με την έρευνα του Ευρωβαρόμετρου του 2015.[52]

Μια δημοσκόπηση του 2020 που διεξήχθη από το Ίδρυμα Φρίντριχ Νάουμαν σε συνεργασία με την KAPA Research διαπίστωσε ότι ο γάμος ομοφυλόφιλων υποστηρίχθηκε από το 56% των ερωτηθέντων, ενώ η υιοθεσία από ομόφυλα ζευγάρια υποστηρίχθηκε από το 40%.[53][54]

Δείτε επίσης Επεξεργασία

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. Cyprus Digest, Marriage for LOATKI + couples: The SYRIZA bill was submitted – What does it provide for childbearing June 19, 2022
  2. 2,0 2,1 Greek gays demonstrate for marriage, 365gay.com, 28 September 2008
  3. (in Ελληνική) Η ΠΡΟΤΑΣΗ ΝΟΜΟΥ ΤΟΥ ΠΑΣΟΚ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΜΦΩΝΟ ΣΥΜΒΙΩΣΗΣ Αρχειοθετήθηκε 2011-07-21 στο Wayback Machine.
  4. «Greeks consider recognising same-sex couples». 2 Απριλίου 2008. 
  5. «New gay friendly government after elections? / Greece / Country-by-country / Guide to Europe / Home / ilga - ILGA Europe». 18 Απριλίου 2010. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Απριλίου 2010. 
  6. «ΤΑ ΝΕΑ». ΤΑ ΝΕΑ. 
  7. «Σύμφωνο Συμβίωσης για ομόφυλα ζευγάρια προωθεί η κυβέρνηση | in.gr». 
  8. «Ερχεται το σύμφωνο συμβίωσης». 
  9. Tugwell, Paul (22 August 2011). «Greece Bias Against Gays-Lesbians Compounds Debt Crisis as Tourism Suffers». Bloomberg. https://www.bloomberg.com/news/2011-08-22/greek-bias-against-gays-compounds-tourism-gap.html. 
  10. «Διάλογος για την επέκταση του συμφώνου συμβίωσης σε ομόφυλα ζευγάρια | in.gr». 
  11. «Ρουπακιώτης: Διάλογος για το σύμφωνο συμβίωσης για ομοφυλόφιλους». ΣΚΑΪ. 26 Φεβρουαρίου 2013. 
  12. «ECHR: "Exclusion of same-sex couples from civil unions is illegal"». 7 Νοεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 5 Απριλίου 2014. 
  13. «Ανάληψη πρωτοβουλίας του ΠΑΣΟΚ για το σύμφωνο συμβίωσης». Newsbomb. 12 Νοεμβρίου 2013. 
  14. «Τροπολογία για το σύμφωνο συμβίωσης από το ΠΑΣΟΚ». larissanet.gr. 12 Νοεμβρίου 2013. 
  15. «Same-Sex Civil Partnership Agreements in Greece». The TOC. 16 Νοεμβρίου 2014. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2023. 
  16. «New Greek govt vows to back gay partnership law, following intl court decision and criticism». Associated Press. StarTribune. 9 February 2015. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 February 2015. https://web.archive.org/web/20150209201919/http://www.startribune.com/world/291251511.html. 
  17. Pike, Molly Rose (9 February 2015). «Greece to grant legal recognition to same-sex couples». Pink News. http://www.pinknews.co.uk/2015/02/09/greece-to-give-legal-recognition-to-same-sex-couples/. 
  18. «ΕΝΤΟΣ ΔΥΟ ΜΗΝΩΝ ΤΟ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟ Σύμφωνο συμβίωσης και στα ομόφυλα ζευγάρια». 
  19. «Νομική Ενημέρωση και Αρθρογραφία | Δίκτυο Νομικής Ενημέρωσης». LawNet. 
  20. «Greece Proposes Civil Partnerships For Same-Sex Couples». BuzzFeed News. 
  21. «Greece to introduce bill giving same-sex couples civil union rights». www.jurist.org. 
  22. Chrysopoulos, Philip (9 November 2015). «New Greek Draft Law Allows Civil Partnership Rights to Same Sex Couples | GreekReporter.com». Greekreporter.com. https://greece.greekreporter.com/2015/11/09/new-greek-draft-law-allows-civil-partnership-rights-to-same-sex-couples/. 
  23. «Δημόσια Διαβούλευση για το σχέδιο νόμου "Σύμφωνο Συμβίωσης και άλλες διατάξεις". | Υπουργείο Δικαιοσύνης». www.opengov.gr. 
  24. (in Ελληνική) Σύμφωνο συμβίωσης, άσκησης δικαιωμάτων, ποινικές και άλλες διατάξεις
  25. «Same-sex couples will have equal rights with heterosexual couples with cohabitation agreements». 
  26. Chrysopoulos, Philip (10 December 2015). «Church of Greece Reacts to Bill Giving Civil Partnership Rights to Same-Sex Couples | GreekReporter.com». Greekreporter.com. https://greece.greekreporter.com/2015/12/10/church-of-greece-reacts-to-bill-giving-civil-partnership-rights-to-same-sex-couples/. 
  27. «Greek Parliament approves law on same-sex civil partnerships | Kathimerini». www.ekathimerini.com. 
  28. «Greek parliament legalizes same-sex cohabitation». The TOC. 23 Δεκεμβρίου 2015. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Ιουνίου 2016. 
  29. Greece, HuffPost (23 Δεκεμβρίου 2015). «Great News For Greece's LGBT Community». HuffPost. 
  30. Popper, Helen (23 December 2015). «Greece legalizes same-sex civil partnerships». POLITICO. https://www.politico.eu/article/greece-civil-unions-vote-parliament-lgbti-bill/. Ανακτήθηκε στις 5 April 2020. 
  31. «ΝΟΜΟΣ ΥΠ' ΑΡΙΘ. 3456 Σύμφωνο συμβίωσης, άσκηση δικαιωμάτων, ποινικές και άλλες διατάξεις». 
  32. Williams, Joe (26 Ιανουαρίου 2016). «Athens Mayor performs Greece's first same-sex civil union». Pink News. 
  33. Potts, Andrew (26 Ιανουαρίου 2016). «Athens Mayor Giorgos Kaminis performs Greece's first gay civil union». Gay Star News. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Απριλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2023. 
  34. «Με ευρεία συναίνεση ψηφίστηκε το ν/σ για την ισότητα στην εργασία». www.dikaiologitika.gr. 
  35. «Ευρεία συναίνεση για την ισότητα μεταχείρισης προσώπων ασχέτως φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής». ProtoThema. 15 Νοεμβρίου 2016. 
  36. «Government to legally equate civil partnership with marriage in Greece». Tornos News. 14 Νοεμβρίου 2016. 
  37. (in Ελληνική) Ενσωμάτωση της Οδηγίας 2000/43/ΕΚ περί εφαρμογής της αρχής της ίσης μεταχείρισης προσώπων ασχέτως φυλετικής ή εθνοτικής τους καταγωγής, της Οδηγίας 2000/78/ΕΚ για τη διαμόρφωση γενικού πλαισίου για την ίση μεταχείριση στην απασχόληση και την εργασία και της Οδηγίας 2014/54/ΕΕ περί μέτρων που διευκολύνουν την άσκηση των δικαιωμάτων των εργαζομένων στο πλαίσιο της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων, ΙΙ) λήψη αναγκαίων μέτρων συμμόρφωσης με τα άρ. 22, 23, 30, 31 παρ. 1, 32 και 34 του Κανονισμού 596/2014 για την κατάχρηση της αγοράς και την κατάργηση της Οδηγίας 2003/6/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και των οδηγιών της Επιτροπής 2003/124/ΕΚ, 2003/125/ΕΚ και 2004/72/ΕΚ και ενσωμάτωση της Οδηγίας 2014/57/ΕΕ περί ποινικών κυρώσεων για την κατάχρηση αγοράς και της εκτελεστικής Οδηγίας 2015/2392, ΙΙΙ) ενσωμάτωση της Οδηγίας 2014/62 σχετικά με την προστασία του ευρώ και άλλων νομισμάτων από την παραχάραξη και την κιβδηλεία μέσω του ποινικού δικαίου, και για την αντικατάσταση της απόφασης-πλαισίου 2000/383/ΔΕΥ του Συμβουλίου και IV) Σύσταση Εθνικού Μηχανισμού Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας στα σώματα ασφαλείας και τους υπαλλήλους των καταστημάτων κράτησης
  38. «Greek Parliament have voted for a controversial bill to expand rights for LGBT people». 2 Δεκεμβρίου 2016. 
  39. «ΝΟΜΟΣ ΥΠ' ΑΡΙΘΜ. 4443». 
  40. «ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΦΥΣΙΚΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ: 2020». statistics.gr. 1 Οκτωβρίου 2021. 
  41. Greek gays find loophole in marriage law, Pink News, 13 March 2008
  42. «derStandard.at». DER STANDARD. [νεκρός σύνδεσμος]
  43. «AFP: First Greek gay marriages spark judicial battle». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Ιουνίου 2008. 
  44. «Greece sees first gay 'marriage'». BBC News. 3 June 2008. http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/7432949.stm. Ανακτήθηκε στις 22 May 2010. 
  45. «Same-sex marriages annulled as illegal in Greece». London: Guardian. 15 September 2009. https://www.theguardian.com/world/2009/may/05/greece-same-sex-marriage. Ανακτήθηκε στις 15 September 2009. 
  46. «Court annuls same-sex marriage | Kathimerini». www.ekathimerini.com. 
  47. «Tsipras unveils SYRIZA's new 4-year-plan, pledges new jobs». Kathimerini. Ανακτήθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 2019. 
  48. «"Εξορθολογισμός" των σχέσεων με την Εκκλησία αλλά και γάμος ομοφυλοφίλων στην ατζέντα ΣΥΡΙΖΑ». iellada.gr. 11 Ιουνίου 2019. Ανακτήθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 2019. 
  49. «Έρευνα για την ομοφυλοφιλία στην Ελλάδα: Υπέρ του συμφώνου συμβίωσης το 70%, αλλά 'κατά' των υιοθεσιών». www.news247.gr. 
  50. «Έρευνα κοινής γνώμης για τα ΛΟΑΤ* δικαιώματα» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 23 Ιουλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 23 Ιανουαρίου 2018. 
  51. «Τι πιστεύουν οι Έλληνες το 2017 - Οι Απαντήσεις Σε 73 Διαγράμματα» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 10 Ιανουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2023. 
  52. «Eurobarometer on Discrimination 2019: The social acceptance of LGBTI people in the EU». TNS. European Commission. σελ. 2. Ανακτήθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 2019. 
  53. Friedrich Naumann Foundation (16 November 2020). «Liberalism in Greece, today (original: Ο φιλελευθερισμός στην Ελλάδα, σήμερα)». KAPA Research (NewsIt). https://www.newsit.gr/wp-content/uploads/2020/11/%CE%A6%CE%99%CE%9B%CE%95%CE%9B%CE%95%CE%A5%CE%98%CE%95%CE%A1%CE%99%CE%A3%CE%9C%CE%9F%CE%A3-%CE%94%CE%97%CE%9C%CE%9F%CE%A3%CE%9A%CE%9F%CE%A0%CE%97%CE%A3%CE%97-%CE%95%CE%BA%CE%B8%CE%B5%CF%83%CE%B7-%CE%B1%CF%80%CE%BF%CF%84%CE%B5%CE%BB%CE%B5%CF%83%CE%BC%CE%B1%CC%81%CF%84%CF%89%CE%BD-FNF-2020_final.pdf. Ανακτήθηκε στις 17 November 2020. 
  54. Friedrich Naumann Foundation (17 Νοεμβρίου 2020). «Measuring the liberalism of the Greeks: What disappoints them, what makes them hope (original: Μετρώντας τον φιλελευθερισμό των Ελλήνων : Τι τους απογοητεύει, τι τους κάνει να ελπίζουν)». KAPA Research. To Vima. Ανακτήθηκε στις 17 Νοεμβρίου 2020.