Ανοικτόχειλος
Ο ανοικτόχειλος (Anoectochilus) είναι γένος αγγειόσπερμων ποωδών φυτών, που ανήκουν στην οικογένεια των ορχεοειδών και είναι γνωστά και με την κοινή ονομασία «ορχιδέα φιλιγκράν». Είναι επίγεια φυτά με ρίζωμα που αναπτύσσεται στην επιφάνεια του εδάφους, κατακόρυφο ανθοφόρο στέλεχος και σκουρόχρωμα φύλλα.
| Ανοικτόχειλος | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Απεικόνιση του είδους
Anoectochilus setaceus από το 1844 | ||||||||||||||
| Συστηματική ταξινόμηση | ||||||||||||||
|
Περιγραφή Επεξεργασία
Οι ανοικτόχειλοι είναι πολυετείς, φυλλοβόλες και ψευδοαξονικές πόες. Τα φύλλα τους είναι διατεταγμένα σε ρόδακες και σχετικώς πλατιά και λεπτά. Είναι σκούρα πράσινα ή μοβ-καφετιά και φέρουν ευδιάκριτο χαρακτηριστικό δίκτυο νευρώσεων με ασημί ή κοκκινωπό χρώμα. Τα άνθη είναι σχετικώς μεγάλα, χνουδωτά, με βελούδινη υφή, ανεστραμμένα και διατεταγμένα αραιά σε κοντούς στάχεις. Το ραχιαίο σέπαλο και πέταλα αλληλοεπικαλύπτονται, σχηματίζοντας μια κουκούλα πάνω από τον στύλο, με τα πλευρικά σέπαλα να απλώνονται χωριζόμενα το ένα από τα άλλα. Το χείλος είναι σχετικώς μεγάλο, με δύο μέρη: ένα ανώτερο επίχειλο και έναν κατώτερο υπόχειλο χωριζόμενα από ένα στενό χώρισμα. Το υπόχειλο έχει ένα κυλινδρικό έξαρμα που περιέχει δύο αδένες και ενώνεται με το επίχειλο με ένα «γάντζο», που φέρει είτε οδόντωση, είτε ένα μακρύ κρόσσι. Ο καρπός είναι μια χνουδωτή κάψα που περιέχει μεγάλο αριθμό πτερυγωτών σπόρων.[2][3]
Ονομασία και γεωγραφική κατανομή Επεξεργασία
Το γένος Anoectochilus περιγράφηκε για πρώτη φορά επιστημονικά από τον Γερμανο-ολλανδό βοτανολόγο Καρλ Λούντβιχ Μπλούμε το 1825, με πρότυπο («type species») το είδος Anoectochilus setaceus. Η ονομασία που έδωσε στο γένος προέρχεται από τις αρχαίες ελληνικές λέξεις ἀνοικτός = ανοιγμένος και χεῖλος = χείλος, αναφερόμενο στη μορφή των λουλουδιών του.[4]
Οι ορχιδέες του γένους συναντώνται στη φύση από τα Ιμαλάια μέχρι τη νότια Κίνα, τη Νοτιοανατολική Ασία, και την Ωκεανία (Αυστραλία, Νέα Γουινέα, Μελανησία και Χαβάη)[5], σε υγρές και σκιασμένες τοποθεσίες. Στην Ινδική υποήπειρο συναντώνται περισσότερα από είκοσι είδη. Μερικά είδη ανοικτόχειλου καλλιεργούνται ως καλλωπιστικά φυτά για το φύλλωμά τους, αν και η καλλιέργειά τους είναι δύσκολη.
Είδη Επεξεργασία
Σήμερα (Μάιος 2018) τα γνωστά είδη ανοικτόχειλου είναι 46 τον αριθμό και δίνονται στον ακόλουθο κατάλογο,[6] με την επιστημονική ονομασία τους, τα ονόματα των επιστημόνων που τα περιέγραψαν πρώτοι (με χρονολογία) και, για μερικά είδη, ανεπίσημη ελληνική απόδοση ονομασίας (και γεωγραφική κατανομή):
- Anoectochilus albolineatus, C.S.P. Parish & Rchb.f. (1874): ανοικτόχειλος ο λευκόγραμμος (Μιανμάρ, Ταϊλάνδη, Βιετνάμ)
- Anoectochilus albomarginatus, Loudon (1855)
- Anoectochilus annamenis (2007): ανοικτόχειλος ο αννάμειος (Βιετνάμ)[7]
- Anoectochilus baotingensis, (K.Y.Lang) Ormerod (2003) (Κίνα)
- Anoectochilus brevilabris, Lindl. (1840): ανοικτόχειλος ο βραχύχειλος
- Anoectochilus brevistylus, (Hook.f.) Ridl. (1907)
- Anoectochilus burmannicus, Rolfe (1922), ανοικτόχειλος ο βιρμανικός
- Anoectochilus calcareus, Aver. (1996, δημοσ. 1997)
- Anoectochilus dewildeorum, Ormerod (2005) (Σουμάτρα)
- Anoectochilus dulongensis, Ormerod (2013) (Σουμάτρα)
- Anoectochilus elatus, Lindl. (1857)
- Anoectochilus emeiensis, K.Y. Lang (1982)
- Anoectochilus falconis, Ormerod (2005) (Μαλαισία)
- Anoectochilus flavescens, Blume (1825)
- Anoectochilus formosanus, Hayata (1914)
- Anoectochilus geniculatus, Ridl. (1896) (Ταϊλάνδη, Μαλαισία, Σουμάτρα)
- Anoectochilus hainanensis, H.Z. Tian, F.W. Xing & L. Li (2008)
- Anoectochilus imitans, Schltr. (1906)
- Anoectochilus insignis, Schltr. (1911)
- Anoectochilus integrilabris, Carr (1935)
- Anoectochilus kinabaluensis, (Rolfe) J.J. Wood & Ormerod (1994): ανοικτόχειλος του Κιναμπάλου (Βόρνεο)
- Anoectochilus klabatensis, (Schltr.) S.Thomas (2002)
- Anoectochilus koshunensis, Hayata (1914)
- Anoectochilus longicalcaratus, J.J.Sm. (1922)
- Anoectochilus longilobus, H. Jiang & H.Z. Tian (2014): ανοικτόχειλος ο μακρύλοβος
- Anoectochilus lylei, Rolfe ex Downie (1925)
- Anoectochilus malipoensis, W.H. Chen & Y.M. Shui (2010)
- Anoectochilus monicae, J.J.Wood (2004)
- Anoectochilus nandanensis, Y.Feng Huang & X.C. Qu (2015)
- Anoectochilus narasimhanii, Sumathi & al. (2003)
- Anoectochilus nicobaricus, N.P.Balakr. & P. Chakra (1978, δημοσιεύθηκε το 1979)
- Anoectochilus papillosus, Aver. (2007)
- Anoectochilus papuanus, (Schltr.) W.Kittr. (1984 publ. 1985)
- Anoectochilus pectinatus, (Hook.f.) Ridl. (1907)
- Anoectochilus pingbianensis, K.Y. Lang (1996)
- Anoectochilus regalis, Blume (1858): ανοικτόχειλος ο συμμετρικός
- Anoectochilus reinwardtii, Blume (1858)
- Anoectochilus rhombilabius, Ormerod (2002): ανοικτόχειλος ο ρομβόχειλος
- Anoectochilus roxburghii, (Wall.) Lindl. (1839): ανοικτόχειλος ο ροξβούργιος
- Anoectochilus sandvicensis, Lindl. (1840): ανοικτόχειλος ο χαβάειος (Χαβάη)
- Anoectochilus setaceus, Blume (1825): ανοικτόχειλος ο τριχωτός (το πρότυπο είδος του γένους, «type species»)
- Anoectochilus subregularis, (Rchb.f.) Ormerod (1996)
- Anoectochilus sumatranus, (J.J.Sm.) (2001): ανοικτόχειλος της Σουμάτρας
- Anoectochilus xingrenensis, Z.H. Tsi & X.H. Jin (2002)
- Anoectochilus yatesiae, F.M. Bailey (1907)
- Anoectochilus zhejiangensis, Z. Wei & Y.B. Chang (1989)
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ «Anoectochilus», World Checklist of Selected Plant Families (WCSP), Royal Botanic Gardens, Kew
- ↑ «Anoectochilus». Flora of China. Ανακτήθηκε στις 29 Αυγούστου 2018.
- ↑ «Genus: Anoectochilus». North American Orchid Conservation Center. Ανακτήθηκε στις 29 Αυγούστου 2018.
- ↑ Backer, C.A. (1936): Verklarend woordenboek der wetenschappelijke namen van de in Nederland en Nederlandsch-Indië in het wild groeiende en in tuinen en parken gekweekte varens en hoogere planten, έκδ. Nicoline van der Sijs
- ↑ Kew World Checklist of Selected Plant Families
- ↑ Kew World Checklist of Selected Plant Families
- ↑ "New plant and animal species found in Vietnam" Αρχειοθετήθηκε 13 October 2007[Date mismatch] στο Wayback Machine. CNN. 27 Σεπτεμβρίου 2007.
Πηγές Επεξεργασία
- Το αντίστοιχο λήμμα στη Νέα Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια «Χάρη Πάτση», τόμος 5, σελ. 777
Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία
- Περιγραφή από τους Εθνικούς Βοτανικούς Κήπους της Αυστραλίας