Απελευθέρωση του Φαναρίου (Δήμου Πάργας)

Η εδαφική περιοχή του σημερινού Δήμου Πάργας, όπως και η υπόλοιπη τουρκοκρατούμενη μέχρι το 1912-13 Ήπειρος, απελευθερώθηκε με τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο.

Απελευθέρωση Φαναριού 21 Οκτωβρίου 1912 (καθιέρωση εορτασμού από το Δημοτικό Συμβούλιο Πάργας για πρώτη φορά τον Οκτώβριο 2022)

Η αρχή της απελευθέρωσης έγινε στις 21 Οκτωβρίου 1912 με την απελευθέρωση του μεγαλύτερου μέρους του Φαναρίου και ολοκληρώθηκε με την παράδοση της Πάργας στις 23 Φεβρουαρίου 1913.

Έπονται σχετικά ιστορικά στοιχεία.

1. Η στρατιωτική δύναμη που πολέμησε και απελευθέρωσε την περιοχή του γεωγραφικού τριγώνου μεταξύ Καναλακίου, Πάργας και Παραμυθιάς ήταν το Μικτό Ηπειρωτικό Στράτευμα (ΜΗΣ). Αυτή η δύναμη περιλαμβάνει ευζώνους του τακτικού στρατού και επιπλέον αντάρτες εθελοντές, ντόπιους και από άλλα μέρη του ελλαδικού χώρου.
2. Πρώτος αρχηγός του ΜΗΣ στις 15 Οκτωβρίου 1912 ορίστηκε ο υπολοχαγός Μηχανικού Δημήτριος Μπότσαρης. Μετά από σοβαρό τραυματισμό του τέλη Νοεμβρίου του ίδιου έτους την αρχηγία ανέλαβε ο αντισυνταγματάρχης Χρήστος Μαλάμος και λίγο αργότερα ο ομοιόβαθμός του Αντώνιος Ηπίτης.
3. Στις 21 Οκτωβρίου 1912, ημέρα που ο ελληνικός στρατός απελευθέρωσε την Πρέβεζα, ο διοικητής του ΜΗΣ Μπότσαρης με δύναμη 150 ανδρών καταλαμβάνει το Καναλάκι και από εκεί οργανώνει την άμυνα της ευρύτερης περιοχής.
4. Μαζί με το Καναλάκι τις τελευταίες μέρες του Οκτωβρίου 1912 απελευθερώθηκαν και άλλα χωριά του Φαναρίου που βρίσκονται νότια και ανατολικά του Αχέροντα αλλά με βαρύ τίμημα. Κάποια από αυτά από τον Οκτώβριο του 1912 και μέχρι τον Φεβρουάριο του 1913 δέχονται συνεχώς τουρκαλβανικές επιθέσεις.
5. Με ορμητήριο το Καναλάκι και γραμμή άμυνας τον ποταμό Αχέροντα από τις εκβολές του στην Αμμουδιά μέχρι τις πηγές του στη Γλυκή και στο όρος Τόμαρος το ΜΗΣ επιχειρεί συνεχώς. Κύριο έργο του ήταν να συγκρατήσει τις τουρκαλβανικές δυνάμεις που καταστρέφουν τα χωριά της πεδιάδας Φαναρίου, ενώ απειλούν να ματαιώσουν την πολεμική δράση του ελληνικού στρατού που κινείται προς Βορρά με σκοπό να απελευθερώσει τα Γιάννενα.
6. Μετά από τέσσερις μήνες αιματηρών συγκρούσεων με τους Τουρκαλβανούς στην πεδιάδα του Αχέροντα και δύο μέρες μετά την απελευθέρωση των Ιωαννίνων το ΜΗΣ του Αχέροντα υπό τον αντισυνταγματάρχη πυροβολικού Αντώνιο Ηπίτη εισέρχεται στην Παραμυθιά.
7. Στις 23 Φεβρουαρίου 1913, ημέρα που η Παραμυθιά υποδέχτηκε τον ελληνικό στρατό, τμήμα της στρατιωτικής δύναμης του Αχέροντα με διοικητή τον ανθυπολοχαγό Άγγελο Φέτση μπήκε στην Πάργα. Εκεί ο Τούρκος διοικητής Τζελιάμ Μουλιαζίμη παρέδωσε στον Έλληνα αξιωματικό τα κλειδιά της πύλης του κάστρου και η Πάργα πέρασε στον ελληνικό στρατό.

Αυτή ήταν η πορεία της απελευθέρωσης στον τουρκοκρατούμενο ηπειρωτικό χώρο το 1912-13 που ξεκίνησε από τη Φιλιππιάδα τις 12 Οκτωβρίου 1912:

• Πρέβεζα και Καναλάκι 21 Οκτωβρίου 1912,
• Γιάννενα 21 Φεβρουαρίου 1913,
• Παραμυθιά και Πάργα 23 Φεβρουαρίου 1913.

Λίγο αργότερα έληξε και ο Α΄ Βαλκανικός πόλεμος που επίσημα επικύρωσε η συνθήκη του Λονδίνου στις 30 Μαΐου του 1913.

Πηγές

• Ζάκας (Γρ.), Αχέροντας, ο τόπος και η μνήμη του, Αθήνα 2018
• ΓΕΣ Υπουργείον Στρατιωτικών, Ο Ελληνικός στρατός κατά τους βαλκανικούς πολέμους του 1912-13, τ. Β΄, Επιχειρήσεις εν Ηπείρω, 1932
• Στεργιόπουλος (K.) Το Μικτόν Ηπειρωτικόν Στράτευμα κατά την ελευθέρωσιν της Ηπείρου, Αθήναι 1968