Ασκύφου

Το Ασκύφου είναι οροπέδιο στα Λευκά Όρη, το οποίο περιλαμβάνει τέσσερις οικισμούς, οι οποίοι αποτελούν την Κοινότητα Ασκύφου (έδρα: Αμμουδάρι) του δήμου Σφακίων στην περιφερειακή ενότητα Χανίων της νοτιοδυτικής Κρήτης. Η κοινότητα Ασκύφου, η οποία αποτελείται από τους οικισμούς Αμμουδάρι, Γωνί, Καρές και Πετρές, σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει 394 κατοίκους και είναι η μεγαλύτερη κοινότητα του δήμου.

Ασκύφου
Τοπική Κοινότητα Ασκύφου 35°17′50″N 24°12′27″E
Χώρα	Ελλάδα
Διοικητική υπαγωγή	Δήμος Σφακίων
Σχετικά πολυμέσα

Γεωγραφία

Το οροπέδιο, βρίσκεται σε υψόμετρο 730 μέτρων και περιβάλλεται από τις κορυφές Κάστρο (2.218 μ) στα δυτικά, Τρυπάλι (1.493 μ) στα ανατολικά και Αγκαθές (1.511 μ.) νοτιοανατολικά. Τα νερά τα οποία μαζεύονται στο οροπεδίο φεύγουν μέσα από μια καταβόθρα στο βόρειο χείλος του οροπεδίου, τον Χώνο.

Το οροπέδιο βρίσκεται στο δρόμο ο οποίος ενώνει τα Χανιά με τη Χώρα Σφακίων, ο οποίος αφού περάσει το οροπέδιο της Κράπης, τα στενά του Κατρέ και το Ξυλόδεμα, στο ψηλότερο σημείο της διαδρομής, φτάνει και κατέρχεται στο Ασκύφου. Λόγω της θέσης του πάνω στο δρόμο για τα Σφακιά, θεωρείται οι Θερμοπύλες των Σφακίων. Ο πρώτος οικισμός από τον οποίο περνάει ο δρόμος είναι οι Καρές, 48,8 χιλιόμετρα από τα Χανιά, και ακολουθούν το Αμμουδάρι (50,4 χλμ), το οποίο θεωρείται η μεγαλύτερη γειτονιά του οροπεδίου, και ο Πετρές (51,4 χλμ). Ανατολικά του Πετρέ βρίσκεται ο Γωνής. Στο παρελθόν αναφέρονταν επίσης ο οικισμός Κωστό, το οποίο έχει ενοποιηθεί με το Αμμουδάρι, καθώς και ο Όξω Γωνής και η Στραβόραχη, οι οποίοι σήμερα είναι σχεδόν ακατοίκητοι.

Το Ασκύφου κατέχει το πανευρωπαϊκό ρεκόρ μεγαλύτερης μηνιαίας βροχόπτωσης σε κατοικημένη περιοχή, καθώς τον Φεβρουάριο του 2019 σημειώθηκαν βροχοπτώσεις ύψους 1.225 χιλιοστών.

Κοινότητα Ασκύφου

Η Κοινότητα Ασκύφου περιλαμβάνει τους οικισμούς Αμμουδάρι, Γωνί, Καρές και Πετρές. Η απογραφή του 2011 αναφέρει:

• Αμμουδάριον, το (164)
• Γωνίον, το (20)
• Καρές, αι (168)
• Πετρές, ο (42)

Συνολικά η κοινότητα έχει 394 κατοίκους.

Η Κοινότητα εκπροσωπείται από πενταμελές Συμβούλιο με επικεφαλής τον Πρόεδρο κ. Ιωάννη Καρκάνη.

Κοινοτάρχες Ασκύφου

Οι κάτωθι εκλέχθηκαν και υπηρέτησαν (ή υπηρετούν) ως Πρόεδροι της Κοινότητος Ασκύφου.

Πρόεδροι Κοινότητος Ασκύφου

περίοδος	όνομα
1978–1982
1982–1986	Αθητάκης Μανούσος
1986–1990	Καρκάνης Γεώργιος
1990–1998	Καυκαλάς Σταύρος
2010–2019
2019–	Καρκάνης Ιωάννης

Ιστορία

Η αρχαιότερη μνεία στο όνομα Ασκύφου γίνεται σε δικαστικό έγγραφο του 1388, σχετικά με τους επαναστάτες στην Ανώπολη Σφακίων και στο Ασκύφου. Το Ασκύφου δεν αναφέρεται στις ενετικές απογραφές, όπως και τα υπόλοιπα χωριά των Σφακίων, αλλά αναφέρεται από τον Αντόνιο Τριβάν στον κατάλογο των χωριών της Κρήτης. Η ετυμολογία της ονομασίας του Ασκύφου είναι πιθανόν να προέρχεται από το ουσιαστικό της αρχαίας ελληνικής γλώσσας «σκύφος» (αρχαίο πήλινο κύπελο), καθώς προσομοιάζει η μορφολογία του οροπεδίου με το σχήμα του παραπάνω σκεύους.

Λόγω της θέσης του, το οροπέδιο έπαιξε σημαντικό ρόλο στις επαναστάσεις εναντίων των Οθωμανών. Κατά τη διάρκεια της επανάστασης του Δασκαλογιάννη το 1770, από το οροπέδιο πέρασε στρατός 40.000 Οθωμανών, οι οποίοι πήγαιναν να αιγμαλωτίσουν τα γυναικόπαιδα. Το Ασκύφου υπέστη ολοκληρωτική καταστροφή. Παρά την καταστροφή και τη διάλυση των οικισμών, οι Ασκυφιώτες μαζί με τους υπόλοιπους Σφακιανούς, τρία χρόνια μετά την επανάσταση του Δασκαλογιάννη, ανασυγκροτήθηκαν, συγκεντρώθηκαν στο Ασκύφου και επιτέθηκαν στον μεγαλύτερο τότε εχθρό των Σφακιανών, στον Αληδάκη Αγά. Με μία αιφνιδιαστική επίθεση στον Εμπρόσνερο Αποκορώνου τον Οκτώβριο του 1774 φόνευσαν τον τουρκοκρητικό Αληδάκη και άλωσαν τον πύργο του. Έπειτα στο οροπέδιο Άσκυφου μοίρασαν τα λάφυρα της επιτυχημένης επιδρομής τους. Κατά την επανάσταση του 1821 Ασκυφιώτες οπλαρχηγοί τέθηκαν επικεφαλής επαναστατικών σωμάτων σε διάφορα μέρη της Κρήτης. Τον Αύγουστο του 1821, στο οροπέδιο συγκεντρώθηκε τουρκικός στρατός. Οι Σφακιανοί τους νίκησαν και οι Τούρκοι υποχώρησαν άτακτα προς το Λάγκο του Κάτρε, όπου οι επαναστάτες τους έκλεισαν το δρόμο και τους σφάγιασαν, αφήνοντας εκεί τα πτώματά τους να σαπίσουν. Ο Ρόμπερτ Πάσλεϊ όταν πέρασε από το σημείο το 1834, η εικόνα του θύμησε την κόλαση του Δάντη. Το αιγυπτιακός στρατός του Χουσεΐν Μπέη κατέστρεψε το Ασκύφου τον Μάρτιο του 1823.

Κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1866, στο Ασκύφου συνήλθε η Γενική Συνέλευση των Κρητών στις 21 Αυγούστου 1866 και εκήρυξε την ένωση της Κρήτης και με την Ελλάδα. Τον Ιούνιο του 1867 στο Ασκύφου δόθηκε μάχη ανάμεσα στον Μεχμέτ πασά και τους Σφακιανούς. Οι Σφακιανοί τους απώθησαν και εγκλώβισαν τους Τούρκους στις Καρές, μέχρι που ήρθε προς βοήθειά τους ο Ρεσίτ πασάς. Λόγω του καύσωνα και της έλλειψης νερού, αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το Ασκύφου. Μετά την επανάσταση του 1866, οι Τούρκοι κατασκεύασαν δύο Κουλέδες (οχυρωματικούς πύργους) σε κοντινή απόσταση μεταξύ τους, πάνω σε δύο λόφους του οροπεδίου του Ασκύφου. Οι Κουλέδες είχαν άμεση οπτική επαφή με τον πύργο στο οροπέδιο της Κράπης και συνέδεαν τους πύργους του Αποκορώνου με τους πύργους στα παράλια των Σφακίων.

Ακόμα σημαντική είναι η προσφορά του χωριού κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μέσα από το οροπέδιο του Ασκύφου , μετά τη Μάχη της Κρήτης το 1941 ,στις 31 Μαίου και στη 1 Ιουνίου 1941 οπισθοχώρησαν οι στρατιώτες της Βρετανικής Κοινοπολιτείας (Νεοζηλανδοί , Αυστραλοί , Ινδοί , Κύπριοι και Καναδοί ) . Ο αριθμός των οπισθοχωρούντων υπολογίζεται στους 40.000. Από εκεί όσοι επιβίωσαν συνέχισαν για το φαράγγι της Ίμπρου και έπειτα για τη Χώρα των Σφακίων, όπου και επιβιβάστηκαν σε βρετανικά πολεμικά πλοία με προορισμό την βόρεια Αφρική, η οποία βρισκόταν υπό τον έλεγχο των Συμμάχων. Στο λιμάνι της Χώρας Σφακίων υπάρχει μνημείο που είναι αφιερωμένο σε αυτά τα ιστορικά γεγονότα .http://www.haniotika-nea.gr/98192-i-maxi-tis-kritis-sta-sfakia/. Κατά τη σχεδόν τετραετή γερμανική κατοχή της Κρήτης 1941-1945, αξιόλογη ήταν και η συμμετοχή των Ασκυφιωτών στις σημαντικότερες αντιστασιακές οργανώσεις του νησιού.

Δημογραφική πορεία

Στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834 αναφέρεται ότι στο Ασκύφου κατοικούσαν 160 χριστιανικές οικογένειες. Στην απογραφή του 1881, το Ασκύφου είχε 776 κατοίκους. Από το 1940 και έπειτα, ο πληθυσμός των επιμέρους οικισμών του οροπεδίου αναφέρεται αναλυτικά. Αναλυτικά η δημογραφική πορεία της τοπικής κοινότητας σύμφωνα με τις απογραφές:

Απογραφή	1900	1920	1928	1940	1951	1961	1971	1981	1991	2001	2011
Πληθυσμός	666	526	789	903	722	552	398	527		444	394

Μετά τα μέσα του 19ου αιώνα, αρκετές οικογένειες Ασκυφιωτών μετοίκησαν μόνιμα σε χωριά του ανατολικού Αποκόρωνα, στα οποία ορισμένοι από αυτούς κατοικούσαν τους χειμερινούς μήνες, εξαιτίας του ηπιότερου κλίματος της περιοχής. Στις πεδινές αυτές περιοχές, οι Ασκυφιώτες ποιμένες κατέβαζαν τα κοπάδια τους κατά την χειμερινή περίοδο. Επίσης, κατά τη μεταπολεμική εποχή αρκετοί κάτοικοι του Ασκύφου μετανάστευσαν σε κράτη της Δυτικής Ευρώπης και στην Αμερική.

Οικονομία

Οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με την κτηνοτροφία, την καλλιέργεια αμπελιών, πατατών και οπωροφόρων δέντρων, όπως οι καρυδιές, και τον τουρισμό. Στο οροπέδιο υπάρχουν ενοικιαζόμενα δωμάτια και χώροι εστίασης, τυροκομεία, βενζινάδικο και εργαστήριο ξυλόγλυπτων επίπλων. Οι γυναίκες ασχολούνται με την υφαντική, πλεκτική και τα κεντήματα.

Αξιοθέατα

Στον οικισμό Καρές βρίσκεται το Πολεμικό Μουσείο Ασκύφου, το οποίο δημιουργήθηκε από τη συλλογή περίπου 2.000 αντικειμένων του Β΄ΠΠ του Γεώργιου Α. Χατζηδάκη. Από τον οικισμό Αμμουδάρι αρχίζει ορειβατικό μονοπάτι προς τον ευρύτερο όγκο των Λευκών Ορέων. Το μονοπάτι αυτό διέρχεται και από το οροπέδιο της Ταύρης. Στο οροπέδιο της Ταύρης, το οποίο έχει περίπου 300 μέτρα υψομετρική διαφορά με το οροπέδιο του Ασκύφου, βρίσκεται το καταφύγιο του ορειβατικού συλλόγου Χανίων.

Στο Αμμουδάρι βρίσκονται οι ναοί των Αγίων Μανουήλ και Ιωάννη, ο ενοριακός ναός του αγίου Παντελεήμονος και ο ναός της Παναγίας. Στις Καρές βρίσκεται η εκκλησία του αγίου Σπυρίδωνα και στη Στραβοράχη, ο ναός της αγίας Μαρίνας. Ανάμεσα στο Αμμουδάρι και στις Καρές, επί του επαρχιακού δρόμου βρίσκεται ο ναός του Αγίου Μανώλη. Στον Γωνή βρίσκεται ο ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος.

Ανάμεσα στον Γωνή και στις Καρές, πάνω σε δύο διαφορετικούς λόφους, σώζονται οι ερειπωμένοι οθωμανικοί κουλέδες.