Βελιάχοβο
| Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. |
Το Βελιάχοβο (αλβανικά: Velahovë) είναι χωριό στην νότια Αλβανία, ανατολικά της πόλης των Αγίων Σαράντα. Διοικητικά υπάγεται στο Δήμο Φοινικαίων, νομός Δελβίνου περιφέρεια Αυλώνας (Vlorë). Γειτονικά χωριά:Λύβενα, Μπίστρισσα, Μεσοπόταμο, Κρανιά, Κρόγγους και Δρόβιανη. Είναι χτισμένο στους πρόποδες του βουνού Κόκκινο Λιθάρι με υψόμετρο 345 μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, 18 χλμ. από την πόλη των Αγίων Σαράντα, 2 χλμ. δεξιά του αυτοκινητόδρομου Άγιοι Σαράντα-Αργυροκάστρου.
| Βελιάχοβο | |
|---|---|
| Χώρα | Αλβανία |
| Ζώνη ώρας | UTC+01:00 (επίσημη ώρα) ώρα Κεντρικής Ευρώπης θερινή ώρα Κεντρικής Ευρώπης UTC+02:00 (θερινή ώρα) |
Οι Βελιαχοβήτες είναι όλοι Χριστιανοί Ορθόδοξοι και μητρική τους γλώσσα είναι η Ελληνική. Στους πρόποδες του βουνού Κόκκινου Λιθαριού είναι το χωριό με περίπου 35 σπίτια, σπαρμένα στην πλαγιά του βουνού, όπου επικρατούν τα καρποφόρα δέντρα και ιδίως τα ελαιόδεντρα. Δίπλα του υψώνεται το βουνό Δρουγκάνος 842μ., ενώ βορειοανατολικά το Κόκκινο Λιθάρι, 938μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας και ανάμεσά τους ένα οροπέδιο των 750μ. ύψους που λέγεται Καβάσιλα. Όλη η βουνοπλαγιά είναι κατάφυτη με χαμόδεντρα, όπου διακρίνονται το φασκόμηλο, το θυμάρι, η λεβάντα, η ρίγανη κ.ά., ενώ πιο πάνω δρυς, το φράξο, μέρη τα οποία για τους κυνηγούς είναι προτιμητέα. Το κυριότερο φαρμακοβιομηχανικό φυτό που ευδοκιμεί εδώ είναι το φασκόμηλο: οι κάτοικοι του χωριού έχουν ασχοληθεί με την συγκομιδή του από παλιά χρόνια με αρκετό οικονομικό όφελος.
Εκκλησίες Επεξεργασία
Στην πλατεία του χωριού είναι κτισμένος ο Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου[νεκρός σύνδεσμος] και υπολογίζεται ότι κατασκευάστηκε τον 14ο αιώνα μ.Χ. Καταστράφηκε επί καθεστώς κομμουνισμού το 1967 και ανακατασκευάστηκε το 1996 από τους κατοίκους του χωριού. Σε απόσταση 100μ. πάνω από το χωριό υπάρχουν ερείπια αρχαίου ναού, όπου σώζονται αυτά της Μονής, όπου οι κάτοικοί του το ονομάζουν "Παναγιά". Ο Β. Μπαράς στο βιβλίο του το ονομάζει "Παναγιά της Κοίμησης της Θεοτόκου".
Νότια του χωριού σύμφωνα μαι της πληροφορίες από τους κατοίκους του χωριού σε απόσταση 70μ ήταν ο Ιερός Ναός του Αγίου Αθανασίου τώρα δεν υπάρχει πια έχει καταστραφεί από το καθεστώς του κομμουνισμού.Στην θέση του Ναού ο Αλέξανδρος Χαρ. Γκίνος κατασκεύασε έναν σταυρό.
Σε 750μ. από το ύψος της θάλασσας και σε ύψος 400μ. από το χωριό βρίσκετε η Μονή Ντρουγκάνου η Δρυογονοβουνίου όπως το ονομάζει και ο Β.Μπαράς στο βιβλίο του. Οι κάτοικοι του χωριού το ονομάζουν Αγίας Τριάς. Σύμφωνα με της μαρτυρίες στο μοναστήρι αυτό κατοικούσαν 40 καλόγεροι, όπου είχαν πάρα πολλά γιδοπρόβατα, καλλιεργήσιμη γη κ.α. Το επιβεβαιώνουν αυτό και οι τοπωνυμίες Καλογεροπίγαδο, Δεσποτικό. Πιο πολύ αναφέρεται και ο Δροβιανίτης ιστορικός Ν.Μυστακίδης όπου δίνει πολλά στοιχεία για την παρουσία του μοναστηριού με την ονομασία Αγία Τριάς και πως κάποια μέρα του 14ου αιώνα καταστράφηκε με ολοκαύτωμα από τους βανδάλους, αφού πρώτα το λεηλάτησαν. Ιδρυτής της Μονής αναφέρετε ένας ηγούμενος Καισάριος. Η χρονολογία ιδρύσεως και διαλύσεως της είναι ανεξακρίβωτη. Χάνετε στο βάθος των αιώνων.
Ηγούμενοι της Μονής αναφέρονται οι ακόλουθοι:
Γεράσιμος, καταγόμενος από την Δρόβιανη. Παρθένιος, από το ερημωμένο τώρα χωριό Σουλανά. Μητροφάνης, από το μουσουλμανικό σήμερα χωριό Αβαρίτσα
Παραδίδεται ότι η Μονή αυτή είχε θεμελιωθεί επάνω σε ερείπια ειδωλολατρικού ναού αναφερομένου εις την λατρεία του θεού Ηφαίστου
και του πυρός. Ιδρυθεί ο βωμός αυτός υπό των χαλκέων και σιδηρουργών της εποχής εκείνης. Στο μοναστήρι υπήρχαν πολλά γιδοπρόβατα , μεταξύ των οποίων και εννιά χιλιάδες σιούτες (γίδες χωρίς κέρατα) κι αυτό το αποδεικνύει και το ποίημα που σώζεται μέχρι σήμερα:
Σε κοπή τα πρόβατα σε κοπή τα γίδια. Που βοσκάνε στο Δρουγκάνο, στο Κόκκινο Λιθάρι. Πέντε χιλιάδες ήτανε, οι δυο ήτανε σιούτες. Και μια μέρα απ' τις πολλές χαθήκανε και οι πέντε
Το πολύ γάλα του μοναστηριού στελνόταν στην πόλη της Φοινίκης με πήλινο αγωγό, τμήματα του οποίου βρέθηκαν τυχαία δίπλα στην γέφυρα της Κρανιάς. Πολλοί Βελιαχοβίτες θυμούνται, από τις ομολογίες των παππούδων τούς, ότι σε απόσταση ενός χιλιομέτρου από το χωριό υπήρχε χωριό με 800 οικογένειες (βάσει των δεδομένων, αλλά ο αριθμός είναι λίγο υπερβολικός), κάτι που το αποδεικνύουν τα χαλάσματα που βρέθηκαν. Εδώ συναντούμε τα τοπωνύμια: Καβάσιλα, Μουτσιανά, Μόλιτσα, όπου τα δυο τελευταία είναι σλάβικα. Σύμφωνα με τον Μπαρά, εδώ βρέθηκε επιγραφή σε σκαλιστή πέτρα, πιθανόν ταφόπετρα: "IRC<ΓΟUG/ΕΤΩΝΔΕΧΑΙΡΕ". Η τύχη του κειμηλίου αυτού αγνοείται μέχρι στιγμής.
Πληθυσμός Επεξεργασία
Στην κορυφογραμμή του βουνού Κόκκινο Λιθάρι προς τον αυχένα της Μουζίνας υπάρχουν ερείπια οχυρώματος πιθανόν αμυντικού για την προστασία της αρχαίας Φοινίκης. Επί Τουρκοκρατίας τον 15-16ο αιώνα, βάσει των φορολογικών κατάστιχων τα έτη 1431-32), το Velihov (Βελιάχοβο) ήταν τιμάριο (φέουδο) Τούρκου στρατιωτικού φεουδάρχη, υπαγόμενο στο βιλαέτι της Βαγιονετιάς με 37 ane (οικογένειες και με τους δυο συζύγους), απ' τις οποίες 2 bive (μονογονικές χήρων ανδρών) και 6 mucerrend (μονογονικές χήρων γυναικών) και πλήρωναν φόρο 3.351 akce (άσπρα).[1] Στο ίδιο φορολογικό κατάστιχο είναι και το χωριό η καταυλισμός Κoqinolisar (Κόκκινο Λιθάρι) με 29 ane οικογένειες, με φορολογούμενο ποσό των 2881 akce. Στο φορολογούμενο κατάστιχο του 1581-82 ("Delvin Tabu Kadastri"), το Velihov έχει 165 φορολογούμενα νοικοκυριά. Το Koqinolisar δεν είναι φορολογούμενο: όπως φαίνεται ή εγκατέλειψε το χωριό ή ενώθηκε με το Velihov (Βελιάχοβο).
Οι μετέπειτα απογραφές πληθυσμού για το χωριό μας πηγαίνουν στο 1852,[2] οπότε το Βελιάχοβο φτάνει τις 12 οικογένειες. Η συρρίκνωση του πληθυσμού για την περίοδο ήταν γενικό φαινόμενο λόγω του φόβου της αλλαξοπιστίας και της μεγάλης φορολογίας. Με την απογραφή του πληθυσμού το 1989 στο χωριό ήταν 192 κάτοικοι. Τώρα υπάρχουν μερική γέροντες, οι νέοι πήραν τον δρόμο της ξενιτιάς κυρίως στην Ελλάδα.
Ονομασία Επεξεργασία
Η ονομασία του χωριού Velihov ήταν από την περίοδο της Τουρκοκρατίας και προέρχεται από τον τίτλο του Τούρκου τιμαρτζή "Veli" (όνομα η επώνυμο) συν το παράθεμα -hov, που προστίθετο στο φεουδαρχικό τίτλο, η ονομασία Βελιάχοβο (η Βελιάχοβα) ειναι και σλάβικη λέξη που μετονομάζετε, μέρος με πολλές πηγές. Περισσότερες πιθανότητες για την ονομασία του χωριού έχει από την σλαβική λέξη που στο Βελιάχοβο έχει όντος πάρα πολλές πηγές.
Το τοπωνύμιο Κoqinolicar, κατά το κατάστιχο, προήλθε από την ελληνική ονομασία του βουνού Κόκκινο Λιθάρι, πιθανόν να ήταν και η ονομασία του εξαφανισμένου ή μη φορολογούμενου χωριού, αν αυτό έχει δώσει τα χωράφια του στο μοναστήρι, που δεν φαίνεται στο κατάστιχο του 1582.
Σύγχρονη ιστορία Επεξεργασία
Το Δεκέμβριο του 1912, φανατικοί μουσουλμάνοι έκαψαν χωριά στον Βούρκο και Ριζά. Τότε κάηκε και το Βελιάχοβο και οι κάτοικοι του έφυγαν πρόσφυγες προς τη Λεσινίτσα-Τσαμαντά. Επέστρεψαν αφού σταμάτησε η καταδίωξη και άρχισαν το νοικοκυριό τους απ' την αρχή.
Στη συνέχεια, οι τσιφλικάδες Τσινίδες, με έδρα το Μητσιοπολίτη, από το 1918 άρχισαν να πιέζουν τα μικρά χωριά να αδειάσουν τα τσιφλίκια τους με σκοπό να τα μετατρέψουν σε λιβάδια, καθώς έτσι είχαν και περισσότερα έσοδα. Το 1922-24 άδειασαν τα χωριά Μουλαμουσά και Μητσιοπολίτη. Οι κάτοικοι τους εγκαταστάθηκαν στην Κρανιά, Βελιάχοβο, Μεσοπόταμο. Στο Βελιάχοβο ήρθαν και από το χωριό Μουλαμουσά οι Γκιναίοι, οι Μπολαίοι και οι Συριαναίοι. Οι Βελιαχοβίτες κολίγοι καλλιεργούσαν λίγα στρέμματα με σιτηρά στο Βέλλο και στις Γκάρες, όλα χαλικοχώραφα.
Οι Βελιαχοβίτες κατατάχτηκαν εθελοντές στην πρώτη αντίσταση του 1920 στην Αυλώνα. Στα 1939-1944 εντάχθηκαν στον αγώνα κατά του φασισμού. Το χωριό τους ήταν απελευθερωμένη ζώνη καθ' όλη την περίοδο της κατοχής. Μετά την απελευθέρωση οι Βελιαχοβίτες κέρδισαν από την αγροτική μεταρρύθμιση τη γη που τους είχαν πάρει οι τσιφλικάδες. Γρήγορα όμως την παρέδωσαν στο γεωργικό συνεταιρισμό το 1960. Ως συνεταιριστές πλέον αύξησαν την κτηνοτροφία, δημιούργησαν αυτοκαλλιέργειες.
Το 1945 άνοιξαν δημοτικό σχολείο στο χωριό τους και αργότερα μαζί με τους Λυβηνιώτες γυμνάσιο το 1958. Ήδη το 1885, επί Τουρκοκρατίας, στο Βελιάχοβο και Λύβενα άνοιξε σχολείο με την φροντίδα της Μονής Δρυανού με κληροδότημα των μεταναστών Ηπειρωτών Ρουμανίας.
Σήμερα το χωριό έχει συρρικνωθεί αφού το 75% του πληθυσμού έχει μεταναστεύσει.
Παραδοσιακή ενδυμασία Επεξεργασία
Το Βελιάχοβο έχει σαν παραδοσιακή ενδυμασία το χρυσοκεντημένο μακρύ αλατζά και το πολύχρωμο κεφαλομάντηλο, την κίτρινη ποδιά και τα τελατίνια κόκκινα τσαρούχια με φούντες.
Περιβάλλον Επεξεργασία
Το Βελιάχοβο έχει πλούσια χλωρίδα και πανίδα ενώ ευδοκιμεί το κυνήγι πέρδικας, φάσας, λαγού κλπ. 400μ. πάνω απτό χωριό βρίσκεται ο αρχαιολογικός χώρος του παλιού μοναστηριού και 1,5 χλμ. πιο πέρα στην κορυφή του Κόκκινου Λιθαριού τα ερείπια του αρχαίου αμυντικού φρουρίου.