Οθωμανική Τριπολίτιδα
Ο όρος οθωμανική Τριπολίτιδα[1] αναφέρεται στην παράκτια περιοχή της σύγχρονης Λιβύης που κυβερνήθηκε από την Οθωμανική Αυτοκρατορία από το 1551 έως το 1911, αποτελώντας το «εγιαλέτι της Τριπολίτιδας» (οθωμανικά τουρκικά: ایالت طرابلس غرب) με διοικητή μπέη και τα υποκείμενα της Τρίπολης της Μπαρμπαριάς από το 1551 έως το 1864, μετέπειτα «βιλαέτι της Τριπολίτιδας» (οθωμανικά τουρκικά: ایالتولايت طرابلس غرب) με διοικητή πασά, γνωστό και ως βασίλειο της Τρίπολης ή αντιβασιλεία της Τρίπολης, από το 1864 έως το 1911.
| Εγιαλέτι της Τριπολίτιδας 1551–1864 Βιλαέτι της Τριπολίτιδας 1864–1911 | |||
|---|---|---|---|
| 1864–18 Οκτωβρίου 1911 | |||
| |||
.png) | |||
| Χώρα | Οθωμανική Αυτοκρατορία | ||
| Πρωτεύουσα | Τρίπολη | ||
| δεδομένα () | |||
Η δυναστεία των Καραμανλήδων κυβέρνησε το εγιαλέτι της Τριπολίτιδας ως de facto κληρονομική μοναρχία από το 1711 έως το 1835, παρά το γεγονός ότι παρέμεινε υπό ονομαστική οθωμανική κυριαρχία, και την επικυριαρχία της Κωνσταντινούπολης. Εκτός από την επικράτεια της Τριπολίτιδας, η Κυρηναϊκή θεωρούνταν επίσης μέρος της οθωμανικής Τριπολίτιδας, διότι εκ των πραγμάτων κυβερνούσε ο πασάς της Τρίπολης, ως Οθωμανός γενικός κυβερνήτης.[2] Ως κατάλοιπο των αιώνων της τουρκικής κυριαρχίας είναι η παρουσία ενός πληθυσμού τουρκικής καταγωγής, οι λεγόμενοι Κουλουγλίδες.
Ιστορία Επεξεργασία
Οθωμανική κατάκτηση Επεξεργασία
Στις αρχές του 16ου αιώνα η ακτή της Λιβύης είχε ελάχιστη κεντρική εξουσία και τα λιμάνια της ήταν παράδεισος για τις ανεξέλεγκτες ομάδες πειρατών. Το Βασίλειο της Ισπανίας κατέλαβε την Τρίπολη το 1510, αλλά οι Ισπανοί ανησυχούσαν περισσότερο για τον έλεγχο του λιμανιού παρά με τα προβλήματα που αντιμετώπιζε η διαχείριση μιας αποικίας. Το 1530 η πόλη, μαζί με τη Μάλτα και το Γκόζο, παραχωρήθηκαν από τον Κάρολος Ε΄ της Ισπανίας στους Ιωαννίτες Ιππότες ως αποζημίωση για την πρόσφατη απέλασή τους από τη Ρόδο που έπεσε στα χέρια των Οθωμανών Τούρκων. Η χριστιανική κυριαρχία διήρκεσε μέχρι το 1551, όταν η Τρίπολη πολιορκήθηκε και κατακτήθηκε από τους φημισμένους οθωμανούς ναυάρχους Σινάν Πασά και Τουργκούτ Ρέις. Δηλωμένος ως μπέης και αργότερα ως πασάς της Τρίπολης, ο Τουργκούτ Ρέις κατέβαλε τις φυλές του εσωτερικού και αρκετές πόλεις όπως η Μιζράτα, Ζουβάρα, Γκαριάν και Γκάσφα την επόμενη δεκαετία. Αυτές οι προσπάθειες συνέβαλαν στην εδραίωση των κρατικών δομών στην περιοχή της μετέπειτα Λιβύης, αλλά ο έλεγχος από την Κωνσταντινούπολη παρέμεινε χαλαρός στην καλύτερη περίπτωση, όπως και στην υπόλοιπη Μπαρμπαριά της Βόρειας Αφρικής.
Υπό τους Οθωμανούς, το Μαγκρέμπ χωρίστηκε σε τρία εγιαλέτια, του Αλγερίου, της Τύνιδας και της Τριπολίτιδας. Μετά το 1565, η διοικητική αρχή στην Τρίπολη δώθηκε σε έναν πασά που διορίστηκε άμεσα από τον σουλτάνο στην Κωνσταντινούπολη. Ο σουλτάνος παρείχε τον πασά με ένα σώμα Γενίτσαρων, το οποίο με τη σειρά του χωρίστηκε σε λόχους υπό τη διοίκηση ενός κατώτερου αξιωματικού ή μπέη. Οι γενίτσαροι έγιναν γρήγορα η κυρίαρχη δύναμη στην οθωμανική Λιβύη. Ως αυτοδιοικούμενη στρατιωτική συντεχνία που μνημονεύεται μόνο στους δικούς τους νόμους και προστατεύεται από ένα διβάνι (ένα συμβούλιο ανώτερων αξιωματικών που συμβουλεύει τον πασά), οι γενίτσαροι σύντομα μείωσαν σε μεγάλο βαθμό το ρόλο του πασά.
Δυναστεία Καραμανλήδων και Βερβερικοί Πόλεμοι Επεξεργασία
Το 1711, ο Αχμέτ Καραμανλί, αξιωματικός του οθωμανικού ιππικού και γιος Τούρκου αξιωματικού και γυναίκας της Λιβύης, κατέλαβε την εξουσία και ίδρυσε τη δυναστεία των Καραμανλήδων, η οποία θα διαρκούσε 124 χρόνια. Εκείνο το διάστημα μεταξύ 1793-95 ξέσπασε ο Εμφύλιος Πόλεμος της Τριπολίτιδας.
Το Μάιο του 1801, ο Πασάς Γιούσουφ Καραμανλί απαίτησε από τις Ηνωμένες Πολιτείες να αυξήσει το φόρο (83.000 δολάρια) που είχε πληρώσει από το 1796 για την προστασία του εμπορίου τους από την πειρατεία όταν υπεγράφη η Συνθήκη της Τρίπολης. Η απαίτηση απορρίφθηκε από τον τρίτο Αμερικανό πρόεδρο Τόμας Τζέφερσον, ενώ στάλθηκε μια αμερικανική ναυτική δύναμη και μπλόκαρε την Τρίπολη και ξέσπασε ο αφανής Πρώτος Βερβερικός Πόλεμος από το 1801 μέχρι τις 3 Ιουνίου 1805. Η αντιβασιλεία της Τρίπολης νικήθηκε από το ανανεωμένο Πολεμικό Ναυτικό των Ηνωμένων Πολιτειών.
Ο Δεύτερος Βερβερικός Πόλεμος (1815, γνωστός και ως Αλγερινός Πόλεμος) ήταν ο δεύτερος από τους δύο πολέμους που διεξήχθησαν μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και των βορειοαφρικανικών περιφερειών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας του Αλγερίου, της Τρίπολης και της Τύνιδας, γνωστών συλλογικά ως τα κράτη της Μπαρμπαριάς.
Επαναβεβαίωση της οθωμανικής εξουσίας Επεξεργασία
Το 1835 η κυβέρνηση του σουλτάνου Μαχμούτ Β΄ εκμεταλλεύτηκε τις τοπικές αναταραχές για να επαναβεβαιώσει την άμεση εξουσία της που κράτησε έως την τελική κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Καθώς η αποκεντρωμένη οθωμανική εξουσία είχε ως αποτέλεσμα την εικονική ανεξαρτησία τόσο της Αιγύπτου όσο και της Τρίπολης, η ακτή και η έρημος που βρίσκονται μεταξύ τους υποτροπιάζονταν στην αναρχία, ακόμα και μετά την επανάληψη της άμεσης οθωμανικής κυριαρχίας στην Τρίπολη. Το αυτόχθον Κίνημα Σενουσί, με επικεφαλής τον ισλαμιστή κληρικό Σαγίντ Μοχάμεντ Αλί ασ-Σενουσί, κάλεσε την ύπαιθρο να αντισταθεί στην οθωμανική κυριαρχία. Ο Μεγάλος Σενουσί σύστησε την έδρα του στην όαση της πόλης Τζαγκμπούμπ, ενώ οι ικβάν (αδελφοί του) δημιούργησαν ζαουίγια (θρησκευτικά κολέγια ή μοναστήρια) σε όλη τη Βόρεια Αφρική και έφεραν κάποια σταθερότητα σε περιοχές που δεν ήταν γνωστές για την πειθαρχία τους στην κεντρική αρχή. Σύμφωνα με την εκπεφρασμένη εντολή του Μεγάλου Σανουσί, τα οφέλη αυτά αποκτήθηκαν σε μεγάλο βαθμό χωρίς κανέναν εξαναγκασμό.
Ήταν μια από τις πρώτες οθωμανικές επαρχίες που έγιναν βιλαέτια μετά τη διοικητική μεταρρύθμιση του 1865, και το 1867 μετασχηματίστηκε στο βιλαέτι της Τριπολίτιδας.[3]
Το υψηλότερο σημείο επιρροής Σανουσί ήρθε στη δεκαετία του 1880 υπό τον γιο του Μεγάλου Σενουσί, Μοχάμεντ αλ-Μάχντι ασ-Σενουσί, ο οποίος ήταν έμπειρος διοικητής και χαρισματικός ρήτορας. Με 146 καταλύματα που κάλυπταν ολόκληρη τη Σαχάρα, μετέφερε την πρωτεύουσα των Σενουσί στην Κούφρα. Η σκληρή οθωμανική διακυβέρνηση τροφοδότησε μόνο την έκκληση του Κινήματος του Σενουσί για να αποκρούσει την ξένη κατοχή. Είναι αξιοσημείωτο ότι ο Μοχάμεντ αλ-Μάχντι πέτυχε εκεί που πολλοί είχαν αποτύχει ενώπιον του, εξασφαλίζοντας τη διαρκή αφοσίωση των φυλών Αμαζίγκ της Κυρηναϊκής. Σε μια περίοδο 75 χρόνων οι Οθωμανοί Τούρκοι παρείχαν 33 κυβερνήτες και η Λιβύη παρέμεινε μέρος της αυτοκρατορίας - αν και κάποιες φορές σχεδόν αυτόνομη - έως ότου η Ιταλία εισέβαλε για δεύτερη φορά το 1911, καθώς η Οθωμανική Αυτοκρατορία κατέρρευσε.
Ιταλοτουρκικός πόλεμος Επεξεργασία
Ο ιταλοτουρκικός πόλεμος διεξήχθη μεταξύ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και του Βασιλείου της Ιταλίας από τις 29 Σεπτεμβρίου 1911 έως τις 18 Οκτωβρίου 1912. Ως αποτέλεσμα αυτής της σύγκρουσης, οι Οθωμανοί Τούρκοι παραχώρησαν τις επαρχίες Τριπολίτιδα, Φεζάν και Κυρεναϊκή στην Ιταλία. Αυτές οι επαρχίες μαζί σχημάτισαν τη μετέπειτα Λιβύη.
Διοικητικές διαιρέσεις Επεξεργασία
Τα σαντζάκια του εγιαλετίου της Τριπολιτανίας στα μέσα του 19ου αιώνα:[4]
- Σαντζάκι της Βεγγάζης, έγινε αυτόνομο σαντζάκι το 1863[5]
- Σαντζάκι της Τρίπολης
- Σαντζάκι του Χουμς
- Σαντζάκι του Τζεμπέλ
- Σαντζάκι του Γκραμπί
- Σαντζάκι του Φεζάν
Τα σαντζάκια του βιλαετίου της Τριπολιτανίας:[6]
- Σαντζάκι της Τρίπολης
- Σαντζάκι του Χουμς
- Σαντζάκι του Τζελεμπί Γκαρμπί
- Σαντζάκι του Φεζάν
- Σαντζάκι της Βεγγάζης, έγινε αυτόνομο σαντζάκι το 1888[5]
Σημαίες Επεξεργασία
| Πολεμικές και ναυτικές σημαίες | |||||||||
| |||||||||
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ Επιστήμη και Κοινωνία: Επιθεώρηση Πολιτικής και Ηθικής Θεωρίας σελ. 377, ejournals.epublishing.ekt.gr
- ↑ Thomas Salmon, Modern history or the present state of all nations, vol. 3, 1746, p. 84. Archibald Bower et al., An universal history: from the earliest accounts to the present time, 1760, vol. 18, p. 479.
- ↑ Almanach de Gotha: annuaire généalogique, diplomatique et statistique. J. Perthes. 1867. σελίδες 827–829. Ανακτήθηκε στις 1 Ιουνίου 2013.
- ↑ The three eras of Ottoman history, a political essay on the late reforms of ..., σ. 75, στα Google Books By James Henry Skene
- ↑ 5,0 5,1 Emine Evered (15 Ιουνίου 2012). Empire and Education Under the Ottomans: Politics, Reform and Resistance from the Tanzimat to the Young Turks. I.B.Tauris. σελ. 177. ISBN 978-1-78076-109-1. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2013.
- ↑ Trablus-Garb Vilayeti | Tarih ve Medeniyet
Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία
Chisholm, Hugh, επιμ.. (1911) «Tripoli, North Africa (Vilayet)» Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάννικα (11η έκδοση) Cambridge University Press http://www.1911encyclopedia.org/Tripoli,_North_Africa_%28Vilayet%29
