Γενικός Γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης

O Γενικός Γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης (ρωσικά: Генеральный секретарь ЦК КПСС‎‎) ήταν αξίωμα του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης (КПСС) το οποίο μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1920 είχε εξελιχθεί στην ισχυρότερη θέση από τις θέσεις γραμματέα της Κεντρικής Επιτροπής. Με μερικές εξαιρέσεις, από το 1929 μέχρι τη διάλυση της ένωσης ο κάτοχος του αξιώματος ήταν de facto ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης,[1] αφού η θέση αυτή είχε τον έλεγχο του ΚΚΣΕ και της Σοβιετικής κυβέρνησης.[2] Ο Ιωσήφ Στάλιν ανύψωσε το αξίωμα δίνοντάς του πλήρη εξουσία επί του Κομμουνιστικού Κόμματος και κατ'επέκταση ολόκληρης της Σοβιετικής Ένωσης.[3] Ο Νικίτα Χρουστσόφ ονόμασε το αξίωμα με τον τίτλο Πρώτος Γραμματέας το 1953· η αλλαγή αυτή ακυρώθηκε το 1966.

Γενικός Γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης
(Генеральный секретарь ЦК КПСС)
Κάτοχος
ΚατοικίαΜεγάλο Παλάτι του Κρεμλίνου, Μόσχα
Διορισμός απόΚεντρική Επιτροπή
ΔημιουργίαΑπρίλιος 1917
Πρώτος κάτοχοςΈλενα Στασόβα
Τελευταίος κάτοχοςΒλαντιμίρ Ιβάσκο (ενεργών)
Κατάργηση29 Αυγούστου 1991

Το αξίωμα αναδείχθηκε από λιγότερο ισχυρές γραμματειακές θέσεις μέσα στο κόμμα, αυτές του: Τεχνικού Γραμματέα (1917–1918), Προέδρου της Γραμματείας (1918–1919), Υπευθύνου Γραμματέα (1919–1922) (όταν ο Λένιν ήταν ηγέτης των Μπολσεβίκων).

Ιστορία Επεξεργασία

Στις πρώτες δύο μορφές του το αξίωμα αφορούσε κυρίως τη διεξαγωγή γραμματειακής εργασίας. Η θέση του Υπεύθυνου Γραμματέα ιδρύθηκε το 1919 για να επιτελεί διοικητικό έργο.[4] Το 1922 ακολούθησε το αξίωμα του Γενικού Γραμματέα ως καθαρά διοικητική και πειθαρχική θέση, ο ρόλος του οποίου δεν προοριζόταν να κάνει περισσότερα από το να καθορίζει την σύνθεση του συνόλου των μελών του κόμματος. Ο Στάλιν, πρώτος κάτοχος του αξιώματος, χρησιμοποίησε τις αρχές του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού για να μεταμορφώσει το αξίωμά του σε αυτό του κομματικού ηγέτη, και αργότερα του ηγέτη της Σοβιετικής Ένωσης.[3]

Το 1934 το 17ο Συνέδριο απέσχε από το να επανεκλέξει επίσημα το Στάλιν Γενικό Γραμματέα. Όμως ο Στάλιν επανεκλέχθηκε σε όλες τις άλλες θέσεις και παρέμεινε ηγέτης του κόμματος χωρίς μείωση της εξουσίας του.[5]

Τη δεκαετία του 1950 ο Στάλιν όλο και περισσότερο αποσύρθηκε από τις εργασίες της Γραμματείας, αφήνοντας την επίβλεψη του σώματος στον Γκεόργκι Μαλενκόφ, πιθανώς για να τον δοκιμάσει ως πιθανό διάδοχο.[6] Τον Οκτώβριο του 1952, στο 19ου Συνεδρίου, ο Στάλιν αναδιάρθρωσε την ηγεσία του κόμματος. Η παράκλησή του, εκφρασμένη μέσω του Μαλενκόφ, να απαλλαχθεί από τα καθήκοντά του στη γραμματεία του κόμματος λόγω ηλικίας απορρίφθηκε από το κομματικό κογκρέσο, καθώς οι αντιπρόσωποι δεν ήταν σίγουροι για τις προθέσεις του Στάλιν.[7] Στο τέλος, το συνέδριο κατάργησε επίσημα το αξίωμα του Γενικού Γραμματέα του Στάλιν, αν και ο Στάλιν παρέμεινε ένας από τους γραμματείς του κόμματος και διατήρησε τον υπέρτατο έλεγχο του Κόμματος.[8][9] Όταν ο Στάλιν πέθανε στις 5 Μαρτίου 1953, ο Μαλενκόφ ήταν το σημαντικότερο μέλος της Γραμματείας, η οποία επίσης περιελάμβανε τον Νικίτα Χρουστσόφ, μεταξύ άλλων.

Πηγές Επεξεργασία

  1. Armstrong 1986, σελ. 93.
  2. Armstrong 1986, σελ. 98.
  3. 3,0 3,1 Fainsod & Hough 1979, σελίδες 142–146.
  4. Fainsod & Hough 1979, σελ. 126.
  5. «Secretariat, Orgburo, Politburo and Presidium of the CC of the CPSU in 1919–1990 – Izvestia of the CC of the CPSU» (στα Ρωσικά). 7 Νοεμβρίου 1990. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Νοεμβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 21 Οκτωβρίου 2011. 
  6. Z. Medvedev & R. Medvedev 2006, σελ. 40.
  7. Z. Medvedev & R. Medvedev 2006, σελ. 40-41.
  8. Geoffrey Roberts, Stalin's Wars: From World War to Cold War, 1939 - 1953, p. 345.
  9. Brown 2009, σελίδες 231–232.