Γεωλογία του Τατζικιστάν

Η γεωλογία του Τατζικιστάν περιλαμβάνει σχεδόν 93% ορεινό έδαφος. Το Τατζικικό Βύθισμα στα δυτικά είναι η μοναδική πεδιάδα σε ολόκληρη τη χώρα. Τα Υπεραλτάια όρη είναι μια συνέχεια των βουνών Τιεν Σαν στα ανατολικά. Αντίθετα, το Παμίρ είναι μια περιοχή οροπεδίου μεγάλου υψομέτρου, έξι χιλιόμετρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, η οποία εκτείνεται 400 χιλιόμετρα επί 225 χιλιόμετρα. Τα όρη του Παμίρ είναι τεκτονικές ζώνες που ενώνονται με χαρακτηριστικά συρραφής και τείνουν από τα πετρώματα του Παλαιοζωικού αιώνα στα βόρεια προς πετρώματα της εποχής του Καινοζωικού αιώνα στα νότια.

Το Τατζικικό Βύθισμα διακρατεί ιζηματογενή πετρώματα με πάχος μέχρι και 6 χιλιόμετρα, μεταξύ των οποίων και 700 μέτρα ορυκτού άλατος χρονολογούμενα από την Ιουράσια περίοδο. Αυτό το στρώμα επικαλύπτεται από ένα χιλιόμετρο παχύ χαλαζιακό ίζημα που χρονολογείται από την Κρητιδική περίοδο, καθώς και μία ακολουθία δύο χιλιομέτρων ανθρακικών ορυκτών, εβαποριτών και σχιστόλιθων, που χρονολογούνται από την Κρητιδική μέχρι και το Ολιγόκαινο. Πτυχώσεις και εισδύσεις έχουν παραμορφώσει όλα τα πετρώματα του βυθίσματος πάνω από το ιουρασικό άλας.

Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες γεωμορφές στο Τατζικιστάν είναι ένας κρατήρας διαμέτρου 52 χιλιομέτρων από πρόσκρουση ενός μικρού αστεροειδή στη Γη, στο οροπέδιο Παμίρ, που συνέβη μάλλον πριν από λίγα εκατομμύρια έτη (αν και οι πρώτες εκτιμήσεις της ηλικίας ήταν μεγαλύτερες, 20 έως 25 εκατομμύρια έτη): Στην κοιλότητά του δημιουργήθηκε η υφάλμυρη λίμνη Καρακούλ, η μεγαλύτερη της χώρας σε έκταση (380 τετραγωνικά χιλιόμετρα).

Στο Τατζικιστάν έχουν βρεθεί απολιθώματα της χελώνας Anatolemys, του βραχιόποδου Atrypa, του κεφαλόποδου Darvasiceras, του κοραλλιού φαβοσίτη και βακουλίτες.

Το Τατζικιστάν έχει μεγάλη σεισμική δραστηριότητα εξαιτίας της συνεχιζόμενης ανόδου και παραμορφώσεως της Ευρασιατικής ηπειρωτικής τεκτονικής πλάκας 300 χιλιόμετρα κάτω απο την οροσειρά του Παμίρ. Ο σεισμός του Χαΐτ (ορθότερα Χοΐτ) του 1949, μεγέθους 7,5 βαθμών Ρίχτερ, έμεινε στην ιστορία κυρίως για την ομώνυμη κατολίσθηση που προκάλεσε, η οποία έθαψε 33 χωριά και προκάλεσε σύμφωνα με εκτιμήσεις από 7.500 έως 28.000 θανάτους ανθρώπων.