Γεώργιος Βενδότης

Ο Γεώργιος Βενδότης ή Βεντότης (Ζάκυνθος 1757 - Βιέννη 28 Νοεμβρίου 1795) ήταν Έλληνας μεταφραστής, συγγραφέας, επιμελητής εκδόσεων και τυπογράφος, από τους πρωτοπόρους της νεοελληνικής τυπογραφίας.

Γεώργιος Βενδότης
Γέννηση	1757 Ζάκυνθος
Θάνατος	28  Νοεμβρίου 1795 και 1795 Βιέννη
Αιτία θανάτου	φυματίωση
Συνθήκες θανάτου	φυσικά αίτια
Χώρα πολιτογράφησης	Βενετική Δημοκρατία
Σπουδές	Πανεπιστήμιο της Πάδοβας
Ιδιότητα	μεταφραστής, επιμελητής κειμένων, τυπογράφος και εκδότης

Το «Λεξικό», ελληνογαλλικό, που εξέδωσε ο Βεντότης το 1804 στη Βιέννη

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Γεώργιος Βεντότης γεννήθηκε στη Ζάκυνθο το 1757. Μετά τις εγκύκλιες σπουδές του μετέβη στη Βενετία με στόχο ίσως να συνεχίσει τις σπουδές του σε ανώτερο επίπεδο στο Πανεπιστήμιο της κοντινής Πάδοβας.

Στη Βενετία έμαθε ιταλικά, γαλλικά, αγγλικά και λατινικά. Το 1777, σε ηλικία 20 ετών, άρχισε να εργάζεται στο τυπογραφείο του Νικόλαου Γλυκύ ως διορθωτής , και μεταφραστής ξενόγλωσσων βιβλίων. Για τον εκδοτικό οίκο του Γλυκύ μετέφρασε δύο μελέτες του Γάλλου γιατρού Αντρέ Τισσό, (André Tissot) το Αυνανισμού επιτομή. Ήτις περιγράφει τα διάφορα πάθη όπου γεννώνται από τας ασελγείς ηδονάς και μάλιστα από την επάρατον πράξιν της μαλακίας (Βενετία 1777) και το δίτομο το «Νουθεσία εις τον λαόν εις διαφύλαξιν της σωματικής υγείας» (Βενετία 1780).

Το 1780 αναχώρησε για τη Βουδαπέστη, όπου εργάστηκε για ένα σχετικά σύντομο διάστημα ως οικοδιδάσκαλος για τους γόνους εύπορων Ελλήνων της εκεί παροικίας. Σύμφωνα ωστόσομε τον Γεώργιο Ζαβίρα «παραίτησε διά τινάς λογοτριβάς το διδασκαλικόν επάγγελμα».

Το 1781 εγκαταστάθηκε οριστικά στη Βιέννη, όπου γρήγορα γνώρισε πολλά μέλη της εκεί ελληνικής εμπορικής παροικίας και συνδέθηκε φιλικά με τον λόγιο Πολυζώη Λαμπανιτζιώτη. Η καίρια συμβολή του Βεντότη στην ανάπτυξη της ελληνικής βιβλιοπαραγωγής της Βιέννης αρχίζει με τη συνεργασία του με τον Γιόζεφ Μπάουμαϊστερ (Josef Anton Ignaz von Baumeister, 1750-1819), σημαντικό τυπογράφο-εκδότη. Στο τυπογραφείο του Μπάουμαϊστερ θα εργαστούν αργότερα και οι αδελφοί Μαρκίδες Πούλιου.

Ο Βεντότης συνεργάστηκε με τον Μπάουμαϊστερ ως διορθωτής, επιμελητής και μεταφραστής κειμένων. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο μετέφρασε τον Ινδόν φιλόσοφον ή μέθοδος του ευτυχώς ζην εις την κοινότητα (1782) του Τσέστερφηλντ –το πρώτο ελληνικό βιβλίο που εξέδωσε ο Μπάουμάιστερ- το Πάπας τί εστί του Άιμπελ (1782), το Κατήχησις του επισκόπου Μόσχας Πλάτωνα (1783) και την Ηθική ιστορία του Βελισσάριου του Μαρμοντέλ (1783).

Ιδιαίτερα σημαντική και χαρακτηριστική για τη γόνιμη συνεργασία του Βεντότη με τον Μπάουμαϊστερ υπήρξε η προσπάθειά τους το 1784 να εκδώσουν μια ελληνική εφημερίδα. Το ειδησεογραφικό αυτό έντυπο ονομάστηκε «Ταχυδρόμος της Βιέννης». Ωστόσο δεν κυκλοφόρησαν παρά δύο μόνο φύλλα: το πρώτο στις 28 Ιουνίου / 9 Ιουλίου και το δεύτερο στις 5/16 Ιουλίου του 1784. Οι αυστριακές αρχές, ικανοποιώντας τις απαιτήσεις της Υψηλής Πύλης, η οποία είχε πληροφορηθεί την έκδοση πριν να κυκλοφορήσει το πρώτο φύλλο, διέταξαν τη διακοπή της έκδοσης του «Ταχυδρόμου».

Η έκδοση ελληνικής εφημερίδας δείχνει την ικανότητα του Βεντότη να κατανοεί τις νέες τάσεις και αναζητήσεις του ελληνισμού της εποχής του. Η ανάγκη για περιοδικό τύπο εκδηλώνεται έντονα στην ελληνική κοινωνία από τη δεκαετία του 1780 και εξής και εντάσσεται μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο της διαδικασίας διαμόρφωσης μίας αστικής δημοσιότητας. Η ανάδυση νέων κοινωνικών ομάδων – η εκκολαπτόμενη αστική τάξη-, οι κοινωνικοί ανταγωνισμοί που προκύπτουν, η διεκδίκηση της εξουσίας, η διάθεση των νέων ομάδων να ασκήσουν κριτική στις υφιστάμενες ηγετικές ομάδες, το άνοιγμα προς τη Δύση και η ανάγκη για συστηματική πληροφόρηση και διάλογο, είναι οι παράγοντες που θέτουν σε εκκίνηση τις διαδικασίες διαμόρφωσης μιας δημόσιας σφαίρας. Ο περιοδικός τύπος, ως κατεξοχήν μέσο για πληροφόρηση, δημόσια έκφραση, διάλογο και κριτική, αρχίζει να προσελκύει το ενδιαφέρον των τυπογράφων/εκδοτών ελληνικών εντύπων.  

Ο Βεντότης, εκτός από την έκδοση ελληνικής εφημερίδας, ανέλαβε και άλλα πρωτοποριακά εγχειρήματα, όπως την έκδοση ελληνικών καλενδαρίων (τυπωμένων ημερολογίων), από τα οποία το πρώτο φαίνεται να εκδόθηκε το 1789. Στην ελληνική βιβλιοπαραγωγή της Βιέννης προστίθενται λοιπόν χάρη στις πρωτοβουλίες του δύο νέα είδη (εφημερίδες, καλενδάρια), τα οποία ικανοποιούν καινούριες, νεωτερικές ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας (πληροφόρηση, ορθολογιστική οργάνωση χρόνου). Ο Βεντότης ανανέωσε την ελληνική τυπογραφία όχι μόνο ως προς τα είδη της, αλλά και ως προς το περιεχόμενο των εκδόσεων. Στο τυπογραφείο Μπάουμάιστερ θα φροντίσει για την έκδοση σημαντικών ελληνικών έργων που εκφράζουν τον ελληνικό Διαφωτισμό. Εκεί θα τυπωθούν, για παράδειγμα, η Εκκλησιαστική Ιστορία (1783) του Μελετίου Αθηνών και το Σχολείον των ντελικάτων εραστών (1790) του Ρήγα.

Η νεωτερικότητα των επιλογών του Βεντότη επιβεβαιώνεται στα χρόνια αυτά και από το ενδιαφέρον που δείχνει για έργα που προωθούν τη γλωσσομάθεια, ειδικότερα την εκμάθηση σύγχρονων εθνικών γλωσσών. Το 1790 εκδίδει το περίφημο έργο του Λεξικόν τρίγλωσσον της Γαλλικής, Ιταλικής και Ρωμαϊκής διαλέκτου, εις τόμους τρεις διηρημένον.

Την ίδια χρονιά γνωρίζεται με τον Ρήγα, ο οποίος επισκέφτηκε τότε τη Βιέννη ως γραμματικός του Χριστόδουλου Κιρλιάνου και εκμεταλλεύτηκε το ταξίδι του για να εκδώσει τα έργα του Σχολείον των ντελικάτων εραστών και Φυσικής Απάνθισμα. Για το πρώτο επέλεξε το τυπογραφείο του Μπάουμαϊστερ.

Στις 11 Φεβρουαρίου 1791 ο Βεντότης έλαβε από τις αρχές της Βιέννης την άδεια να ιδρύσει δικό του τυπογραφείο. Στο αίτημά του είχαν ωστόσο εναντιωθεί μερικοί βιεννέζοι τυπογράφοι με το επιχείρημα ότι το βιβλιεμπόριο διένυε μία δύσκολη περίοδο με αυξημένη ανεργία. Ακόμη, ισχυρίστηκαν ότι ο Βεντότης δεν είχε μάθει την τέχνη της τυπογραφίας. Οι βιεννέζικες αρχές, ωστόσο, του παραχώρησαν την άδεια, δηλώνοντας α) ότι η ίδρυση ενός ελληνικού τυπογραφείου θα συνέβαλε στον περιορισμό των βιβλίων που εισάγονταν στην Αψβουργική Μοναρχία, β) ότι θα προσέλκυε στη Βιέννη τις ελληνικές εκδόσεις που προσανατολίζονταν μέχρι τότε στη Βενετία και στη Λιψία, γ) ότι ο Βεντότης έχαιρε της υποστήριξης των ελλήνων εμπόρων της Βιέννης, και δ) ότι ένα σχετικό προνόμιο που είχε δοθεί στον τυπογράφο-εκδότη Kurzböck είχε λήξει στις 22 Οκτωβρίου 1770. Ο Βεντότης ιδρύει έτσι το πρώτο τυπογραφείο Έλληνα εκδότη στη Βιέννη.

Το τυπογραφείο του Βεντότη βρισκόταν στην οδό Fleischmarkt (nr 680) και λειτούργησε υπό τη διεύθυνσή του μέχρι τον Φεβρουάριο του 1795. Το εκδοτικό πρόγραμμά περιελάμβανε έργα κοσμικού περιεχομένου (διδακτικά, λογοτεχνικά) πολλά από τα οποία εξέφραζαν την ιδεολογία της εκκολαπτόμενης ελληνικής τάξης και το πνεύμα του Διαφωτισμού. Όπως: Έρωτος Αποτελέσματα (1792) των Ιωάννη Καρατζά του Κύπριου και Αθανάσιου Ψαλίδα, το Μικρόν Αλφαβητάριον (1792), την πολιτικά επίκαιρη Ιστορία της Ταυρικής Χερσονήσου (1792), την Περιγραφή του Παντός (1792), Του νέου Ρομπινσόν συμβάντα (1792) του γερμανού παιδαγωγού J. H. Campe, τις αρχαίες μυθιστορίες Ποιμενικά (1792), του Λόγγου, και Τα κατά Ανθίαν και Αβροκόμην (1793) του Ξενοφώντος του Εφεσίου,την Ιστορία [...] Αμερικής (1794) του W. Robertson, το Ομιλίαι περί πληθύος του κόσμου του B. Fontenelle (1794). Η τελευταία δουλειά αυτού του εμπνευσμένου λογίου ήταν η μετάφραση του τέταρτου τόμου του έργου Voyage du jeune Anacharsis en Grèce (1788) του Γάλλου αββά Jean Jacques Barthélemy. Την διέκοψε ωστόσο ο θάνατός του. Τη μετάφραση του υπόλοιπου τόμου την ολοκλήρωσε ο Ρήγας.

Στις αρχές του 1795 ο Βεντότης φαίνεται να αντιμετώπιζε σοβαρά οικονομικά προβλήματα. Τον Φεβρουάριο του 1795, παραχώρησε (μάλλον ενοικίασε) το τυπογραφείο του στους Ignaz Mayer και Johann Oberdorfer. Λίγο αργότερα, βρέθηκε αντιμέτωπος και με σοβαρά προβλήματα υγείας, ως συνέπεια ίσως των οικονομικών δυσκολιών που είχε. Αυτά οδήγησαν στον θάνατό του στις 28 Νοεμβρίου 1795.

Μετά τον θάνατο του Βεντότη το τυπογραφείο πέρασε στην ιδιοκτησία της συζύγου του Μαρίας Σφογκαρά, την οποία είχε παντρευτεί το 1787. Οι Ignaz Mayer και Johann Oberdorfer εξακολούθησαν να το ενοικιάζουν έως το 1805. Βρισκόταν τώρα στο κτήριο «bei den zwei Meerfräulein», στη συνοικία Βίεντεν. Το 1805 η χήρα Βεντότη παραχώρησε την ιδιοκτησία του τυπογραφείου στα παιδιά της. Το 1810 αγοράστηκε από τον εκδότη Ιωάννη Τσβέκιο. (J. B. Zweck).

Εκδόσεις

Άλλα βιβλία που εξέδωσε ο Βεντότης είναι:

• Έρωτος αποτελέσματα, 1792
• Ιστορία της Ταυρικής Χερσονήσου : ήτοι Κριμίου Μικράς Ταταρίας Μετά των παραπλησιοχώρων αυτής Επαρχιών. ... / Νυν πρώτον Εκ της Ιταλικής διαλέκτου μετενεχθείσα και τύποις εκδοθείσα, δι ακριβούς επιμελείας και δαπάνης, του Πολυζώη Λαμπανιτζιώτη του εξ Ιωαννίνων ,1792
• Νέος Ρομπινσώνας, 1793
• Λόγγου, Ποιμενικά τα κατά Δάφνιν και Χλόην
• Ιστορία της Αμερικής σε 4 τόμους 1792-1793-1794
• Ψαλτήριον Δαϋιδ…, 1793
• Ξενοφών ο Εφέσιος. Τά κατά Ανθίαν καί Αβροκόμην, νυν πρωτον ελληνιστί μετά της ιταλικής μεταφράσεως του σοφωτάτου Antonio Salvini, τυπωθέντα διά φιλοτίμου δαπάνης του χρησιμωτ. εν πραγματευταις Παναγιώτου Δημητ. Χ. Νίκου του εξ Ιωαννίνων. Βιέννη, 1793
• Άνθος αρετής, 1794
• Άχιλλεύς εν Σκίρω, δράμα του Άββα Μεταστασίου, ποιητοΰ, μεταφρασθεν εκ της ιταλικής διαλέκτου εις την ήμετέραν άπλήν φράσιν μετά στιχουργίας,νυν πρώτον Τύποις εκδοθείσα, δαπάνη και επιμέλεια Πολυζώη Ααμπανιτζιώτητου εξ Ιωαννίνων, Έκ τής ελληνικής Τυπογραφίας Γ. Βενδότη, Έν Βιέννη Άουστρίας,1794
• Λογική. Φριδερίκου Χριστιανού Βαϋμαϊστέρου. Ξυνυφανθείσα μεν παρ' αυτού Λατινιστί Μεθόδω Μαθηματική κατά Βόλφιον ; Μεταφρασθείσα δε από της Λατινίδος εις την Ελλάδα φωνήν παρά του Σοφολογιωτάτου Διδασκάλου Κυρίου Νικολάου Βάρκοση ...εν τη Ελληνικη τυπογραφια του Βενδότη, 1795

• Σακελλάριος Γεώργιος Κ. “Αρχαιολογία συνοπτική των Ελλήνων, περιέχουσα τάς δογματικάς,πολιτικάς καί πολεμικάς τάξεις, αμα δέ καί τά ήθη αυτών καί άλλα πλείστα αξιόλογα ως εν τω πίνακι φαίνεται, ερανισθείσα εκ διαφόρων συγγραφέων παρά Γεωργίου Κωνσταντίνου Σακελλαρίου του εκ Κοζάνης, τύποις εκδοθείσα εις τήν απλήν ημών διάλεκτον πρός κοινήν ωφέλειαν διά δαπάνης και ακριβούς επιμελείας Πολυζώη Λαμπανιτζιώτη του εξ Ιωαννίνων.” , 1796.
• Ετήσια ημερολόγια των ετών από το 1789 έως 1795
• Εισαγωγή εις την ελληνικήν γλώσσαν του Δημήτριου Νικολάου Δαρβάρεως, Βιέννη. Εισαγωγή εις την ελληνικήν γλώσσαν, περιέχουσα διαφόρους ελληνικούς διαλόγους πάνυ ωφελίμους, εις τρεις εκατονταετηρίδας διηρημένους, 1802
• Μεγάλη κατήχησις, ήτοι Ορθόδοξος χριστιανική διδασκαλία της ανατολικής εκκλησίας, μεταφρασθείσα εκ της ρωσσικής διαλέκτου εις τήν καθ’ημάς απλουστέραν των Γραικών διάλεκτον προς χρήσιν των σπουδαζόντων νέων υπό Δημητρίου Νικολάου Δαρβάρεως, 1805.
• Διδασκαλια παραινετική περι της χρήσεως της δαμαλιδος παρά τινος φιλεσευβους και φιλανθρωπω ανδρος, και η κατ'αυτην διατριβην του εξοχοτατου ιατροφιλοσοφου κυριου Λουβοδικου Καρένου τύποις εκδίδοται προς κοινήν ωφελειαν ινα διανέμηται δωρεαν τοις εφιεμένοις, 1805.
• Ιστορία της Βλαχίας πολιτική και γεωγραφική από της αρχαιοτάτης αυτής καταστάσεως έως του 1774 έτους…Παράρτημα του αυτού συγγραφέως εις την ιστορίαν της Δακίας.[Μιχαήλ Καντακουζηνού;],1806

Δείτε επίσης

• Ιστορία της ελληνικής τυπογραφίας

Πηγές

• Πρακτικά ημερίδας Οι πρωτοπόροι Έλληνες δημοσιογράφοι-Μαρκίδες Πούλιου (Μορφωτικό Ίδρυμα Ένωσης Συντακτών Ημερήσιων Εφημερίδων Μακεδονίας Θράκης)
• Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα, τ.11
• Ψηφιακό Τεκμήριο http://nefeli.lib.teicrete.gr/browse/sdo/mk/2008/StamatelatouPanagiota/attached-document/stamatelatou.pdf Αρχειοθετήθηκε 2015-04-04 στο Wayback Machine.
• Εγκυκλοπαίδεια "Νέα Δομή", έκδοση του 1997, στο ομώνυμο λήμμα
• Κομνηνή Παγώνα «Ελληνικά Παλαιότυπα Βιέννης» στο περιοδικό "Τετράδια Εργασίας" του Κέντρου Νεοελληνικών Μελετών.

Βιβλιογραφία

• Λάιος, Γεώργιος, «Ο Γεώργιος Βεντότης, ο Ζακύνθιος και η πρώτη ελληνική εφημερίδα (1784)». Επιθεώρηση Τέχνης, έτος Α΄, τ. Β΄, 8 (Αύγ. 1955), σ. 149-154.
• Χατζηπαναγιώτη-Sangmeister, Ίλια, «Η πρώτη ελληνική εφημερίδα, ο Ταχυδρόμος της Βιέννης (1784) των Βεντότη και Baumeister, και η δημιουργία μιας αστικής δημοσιότητα στους Νέους Χρόνους», Κονδυλοφόρος 8 (2009), σ. 131-148.