Γκέτο του Γκρόντνο
Συντεταγμένες: 53°40′59.999″N 23°49′59.999″E / 53.68333306°N 23.83333306°E
Το Γκέτο του Γκρόντνο (πολωνικά: getto w Grodnie, λευκορωσικά: Гродзенскае гета, εβραϊκά: גטו גרודנו) ήταν ναζιστικό γκέτο που ιδρύθηκε το Νοέμβριο του 1941 από τη Ναζιστική Γερμανία στην πόλη Γκρόντνο, με σκοπό τη δίωξη και την εκμετάλλευση των Εβραίων στη Δυτική Λευκορωσία.
| Γκέτο του Γκρόντνο | |
|---|---|
 Εβραίοι που πλημμυρίζουν τις πύλες του "Γκέτο Νο. 1" κατά τη διάρκεια της δράσης μετεγκατάστασης, Νοέμβριος 1941 | |
| Τοποθεσία | Γκρόντνο, Γερμανοκρατούμενη Πολωνία (σημερινή Λευκορωσία) |
| Κατατρεγμός | φυλάκιση, καταναγκαστική εργασία, διέλευση σε στρατόπεδο εξόντωσης |
| Οργανισμοί | Σούτσσταφφελ (SS) Τάγματα Αστυνομίας Τάξης |
| Στρατόπεδο εξόντωσης | Στρατόπεδο εξόντωσης Τρεμπλίνκα Στρατόπεδο συγκέντρωσης Άουσβιτς |
| Θύματα | 25.000 Εβραίοι |
Το γκέτο, που διοικούνταν από τη Σούτσσταφφελ, αποτελούνταν από δύο διασυνδεδεμένες περιοχές περίπου 2 χλμ. Το Γκέτο Νο. 1 ιδρύθηκε στην περιοχή της Παλιάς Πόλης, γύρω από τη συναγωγή (Shulhoif), με περίπου 15.000 Εβραίους στοιβαγμένους σε μια περιοχή λιγότερο από μισό τετραγωνικό χιλιόμετρο. Το Γκέτο Νο. 2 δημιουργήθηκε στο προάστιο Σλομπόντκα (Slobodka), με περίπου 10.000 Εβραίους να είναι έγκλειστοι σε αυτό. Το Γκέτο Νο. 2 ήταν μεγαλύτερο από το κύριο γκέτο, αλλά πολύ πιο ερειπωμένο. Ο λόγος της διάσπασης καθορίστηκε από τη συγκέντρωση των Εβραίων μέσα στην πόλη και τη μικρότερη ανάγκη μεταφοράς τους από τόπο σε τόπο. Η κατάστασή τους είχε επιδεινωθεί σημαντικά με τις τοποθεσίες των γκέτο να είναι εξαιρετικά ανεπαρκείς από άποψη υγιεινής, νερού και ηλεκτρισμού.[1] Ο διαχωρισμός των γκέτο θα επέτρεπε αργότερα στους Γερμανούς να δολοφονήσουν τους αιχμαλώτους με μεγαλύτερη ευκολία. Το μεγαλύτερο γκέτο εκκαθαρίστηκε το 1943, ενάμιση χρόνο μετά την ίδρυσή του, και το μικρότερο, λίγους μήνες νωρίτερα.[1]
Ιστορικό Επεξεργασία
Μέχρι τη ναζιστική-σοβιετική εισβολή στην Πολωνία το 1939, το Γκρόντνο αποτελούσε μέρος του Βοεβοδάτου Μπιαουίστοκ της Δεύτερης Πολωνικής Δημοκρατίας, στο Κρέσι (ανατολική Πολωνία). Μετά το Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ μεταξύ Γερμανίας και Σοβιετικής Ένωσης, η Σοβιετική Ένωση προσάρτησε την περιοχή στη Λευκορωσική ΣΣΔ. Το Γκρόντνο προσαρτήθηκε από τη Γερμανία το 1941 στην Περιοχή Μπιάλιστοκ της Ανατολικής Πρωσίας, μετά τη γερμανική εισβολή στη Σοβιετική Ένωση στην Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα.[2]
Ίδρυση και οργάνωση Επεξεργασία
Γκέτο Νο. 1 Επεξεργασία
Δώδεκα ημέρες μετά τη γερμανική κατοχή της πόλης, ορισμένοι περιορισμοί και απαγορεύσεις επιβλήθηκαν από τη νέα διοίκηση. Όλοι οι Εβραίοι διατάχθηκαν να εγγραφούν και η λέξη Jude (Εβραίος) ήταν σφραγισμένη στα δελτία ταυτότητάς τους. Τους απαγορευόταν να περπατούν στα πεζοδρόμια και τους επιτρεπόταν να περπατούν μόνο σε δρόμους, σε μία μόνο σειρά. Στις 30 Ιουνίου 1941, έγινε υποχρεωτικό για όλους τους Εβραίους να φορούν αναγνωριστικό σήμα.[1]
Το Γκέτο Νο. 1 ιδρύθηκε στο κέντρο της πόλης, κοντά στο Νέο Κάστρο του Γκρόντνο και γύρω από τη συναγωγή. Οι Εβραίοι είχαν ήδη συγκεντρωθεί σε αυτήν την περιοχή πριν από την ίδρυση του γκέτο, αλλά ο χώρος ήταν πολύ περιορισμένος. Και οι 15.000 Εβραίοι που ζούσαν εκεί κοντά αναγκάστηκαν σε μια περιοχή λιγότερο από μισό τετραγωνικό χιλιόμετρο, μεταξύ της οδού Βιλένσκα στη μία πλευρά και της οδού Ζαμκόβα (που μετονομάστηκε σε Burg Strasse, «Οδός Κάστρου») από την άλλη. Το γκέτο περιβαλλόταν από φράχτη 2 μέτρων. Η είσοδος του γκέτο ήταν στην οδό Ζαμκόβα ανάμεσα στο πεζοδρόμιο και το δρόμο. Κάποια από τα σπίτια σε εκείνο το δρόμο γκρεμίστηκαν. Η συνολική έκταση του γκέτο θα συρρικνώθηκε με τον καιρό, καθώς οι μεταφορές των Εβραίων πήγαιναν στο στρατόπεδο διέλευσης στο Κιεουμπάσιν (Kiełbasin)[3] και μετά στο στρατόπεδο εξόντωσης στην Τρεμπλίνκα.[4] Λίγο πριν από το κλείσιμό του, το Γκέτο Νο. 1 περιλάμβανε μόνο μερικά κτίρια στην οδό Ζαμκόβα.[1]
Γκέτο Νο. 2 Επεξεργασία
Το Γκέτο Νο. 2 δημιουργήθηκε πίσω από τις σιδηροδρομικές γραμμές στο προάστιο Σουομπούντκα (Słobódka), δίπλα στους παλιούς στρατώνες κοντά στην πλατεία της αγοράς. Η γειτονιά ήταν υπανάπτυκτη, με λιγότερα σπίτια και πολλά άδεια οικόπεδα. Περίπου 10.000 Εβραίοι συγκεντρώθηκαν σε αυτό το γκέτο, μεγαλύτερο σε μέγεθος από το Γκέτο Νο. 1 αλλά πολύ πιο ερειπωμένο. Τους δόθηκε μόνο 6 ώρες για να μετακινηθούν χωρίς τη χρήση οχημάτων, με αποτέλεσμα σχεδόν να πανικοβληθούν, με χιλιάδες Εβραίους να πλημμυρίζουν τις πύλες. Το γκέτο περιβαλλόταν από έναν φράχτη, ο οποίος περνούσε κατά μήκος της οδού Σκίντελ (Skidel). Η είσοδος στο γκέτο γινόταν από την οδό Αρτιλερίισκα (Artyleryjska) (μετονομάστηκε σε Kremer Strasse).
Και στα δύο γκέτο, εισήχθησαν δελτία μερίδας στα αρτοποιεία. Στους Εβραίους επιτράπηκε να αγοράσουν περίπου 200 γραμμάρια ψωμιού την ημέρα για συμβολική πληρωμή. Η Γιούντενρατ είχε το δικαίωμα να διευθύνει ένα κρεοπωλείο με κρέας αλόγου διαθέσιμο από καιρό σε καιρό. Από το κελάρι της Μεγάλης Συναγωγής μοιράζονταν πατάτες. Υπήρχαν δημόσιες κουζίνες και στα δύο γκέτο που σέρβισαν έως και 3.000 γεύματα την ημέρα χωρίς κρέας ή λίπος, αλλά με ένα κομμάτι ψωμί (50-100 γραμμάρια). Μια ξεχωριστή κατσαρόλα χρησιμοποιήθηκε για όσους ήθελαν κοσέρ φαγητό.[1]
Απελάσεις Επεξεργασία
Μαζικοί πυροβολισμοί πραγματοποιήθηκαν στο Γκρόντνο στις 2 Νοεμβρίου 1942. Την ίδια μέρα και τα δύο γκέτο σφραγίστηκαν από το εξωτερικό. Η πρώτη ενέργεια απέλασης έλαβε χώρα στο γκέτο της οδού Σλομπόντκα δύο εβδομάδες αργότερα, στις 15 Νοεμβρίου 1942. Περίπου 4.000 Εβραίοι έμποροι μεταφέρθηκαν στο Γκέτο Νο. 1 και όλοι οι εναπομείναντες κρατούμενοι οδηγήθηκαν στο Sammellager στο Κιεουμπάσιν για να απελαθούν στο Άουσβιτς-Μπίρκεναου.[5] Η διαδοχική εκκαθάριση του γκέτο πραγματοποιήθηκε με τη συμμετοχή των ταγμάτων Αστυνομίας Τάξης και όλων των διαθέσιμων ανδρών από τις Γκεστάπο, Σίχερχαϊτσπολιτσαϊ, Κρίμιναλπολιτσαϊ και Σούτσπολιτσαϊ, οι οποίες ενισχύθηκαν από μονάδες της Λευκορωσικής Βοηθητικής Αστυνομίας.[5][6][7] Το πρώτο τρένο απέλασης έφτασε στο Μπιρκενάου τρεις μέρες αργότερα, στις 18 Νοεμβρίου. Πριν πεθάνουν, ορισμένοι Εβραίοι διατάχθηκαν να υπογράψουν καρτ-ποστάλ στα γερμανικά που έγραφαν «Μας φέρονται καλά, δουλεύουμε και όλα είναι καλά».[1]
Η επόμενη ενέργεια απέλασης από το Γκέτο Νο. 1 στο στρατόπεδο διέλευσης στο Κιεουμπάσιν (σε απόσταση 5 χλμ.) ξεκίνησε στα τέλη Νοεμβρίου 1942.[1] Υπήρχαν 22.000–28.000 Εβραίοι από 22 πόλεις, κωμοπόλεις και χωριά που ήταν φυλακισμένοι εκεί εκείνη την εποχή.[8] Στο Κιεουμπάσιν (τώρα Κολμπάσινο), οι Εβραίοι φορτώθηκαν στα ίδια βαγόνια χωρίς παράθυρα και στάλθηκαν στο Άουσβιτς και την Τρεμπλίνκα. Στις αρχές Μαρτίου 1943 οι εναπομείναντες Εβραίοι από το γκέτο στάλθηκαν στο Γκέτο του Μπιαουίστοκ (απόσταση 82 χλμ.). Στις 13 Μαρτίου 1943, το Γκρόντνο ανακηρύχθηκε Γιούντενφραϊ με ανακοινώσεις που δημοσιεύτηκαν.[5] Μέχρι το Νοέμβριο του 1943 οι κρατούμενοι από το Κιεουμπάσιν είτε σφαγιάζονταν είτε στέλνονταν για εξόντωση στο Μαϊντάνεκ και την Τρεμπλίνκα, αμέσως μετά την κατάσβεση της Εξέγερσης του Γκέτο του Μπιαουίστοκ στην περιοχή. Στις 14 Ιουλίου 1944, ο Κόκκινος Στρατός απελευθέρωσε το Γκρόντνο.[8]
Κατά τη διάρκεια της εκκαθάρισης του γκέτο, υπήρξαν αρκετές αποδράσεις Εβραίων, καθώς και προσπάθειες διάσωσης από ντόπιους Πολωνούς. Οι Δίκαιοι των Εθνών που βοήθησαν τους Εβραίους του Γκέτο του Γκρόντνο περιελάμβαναν την οικογένεια Κσιβίτσκι,[9] την οικογένεια Τσιβίνστσι[10] και την οικογένεια Ντόχα.[11]
Μεταπολεμικά Επεξεργασία
Οι Εβραίοι, που επέζησαν στα δάση με τους παρτιζάνους, επέστρεψαν μετά τον πόλεμο - περίπου 2.000. Σύμφωνα με την Encyclopedia Judaica: «Στα μέσα της δεκαετίας του 1950 το εβραϊκό νεκροταφείο οργώθηκε. Αφαιρέθηκαν επιτύμβιες στήλες και χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή ενός μνημείου του Λένιν». Μνημεία κατασκευάστηκαν σε τέσσερις εβραϊκούς ομαδικούς τάφους.[12]
Δείτε επίσης Επεξεργασία
- Ιστορία των Εβραίων στην Πολωνία
- Ολοκαύτωμα στην Πολωνία
- Γκέτο του Πινσκ, στη σύγχρονη Λευκορωσία
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 Noah Archer & Chris Webb (2007). «The Grodno Ghetto». H.E.A.R.T., καθώς και το Γιαντ Βασσέμ, "Lost Jewish Worlds - Grodno", and "History and Geography of Grodno", στο Holocaust Martyrs' and Heroes' Remembrance Authority.
- ↑ Encyklopedia PWN (2015). «Okupacja sowiecka ziem polskich 1939–41» [Soviet occupation of Poland in 1939-41]. Przywracanie Pamięci (στα Πολωνικά). Polscy Sprawiedliwi. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Απριλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 18 Μαρτίου 2015.
- ↑ Krzysztof Bielawski (2012), Kiełbasin, ul. O. Solomowoj - były nazistowski obóz tranzytowy. Μουσείο Ιστορίας των Πολωνοεβραίων.
- ↑ Γιαντ Βασσέμ Photo Archives 1366/193, Holocaust History: Ghetto in Grodno, Poland. End of November 1942 – January 1943.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 J. Szwarc· A. May, επιμ. (2016). «Liquidation of the Ghettos and the Deportations to the Camps (November 2, 1942 – March 12, 1942)». The German Occupation - 4. Lost Jewish Worlds. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Μαΐου 2014. Ανακτήθηκε στις 17 Μαρτίου 2017. Missing
|last1=in Editors list (βοήθεια) - ↑ Andrea Simon (2002). Bashert: A Granddaughter's Holocaust Quest. Univ. Press of Mississippi. σελ. 228. ISBN 1578064813.
- ↑ Donald M. McKale (2006). Hitler's Shadow War: The Holocaust and World War II. Taylor Trade Publishing. σελ. 253. ISBN 1461635470.
- ↑ 8,0 8,1 Geni.com (2017). «Kielbasin Transit Camp». Geni family tree project.
- ↑ Sprawiedliwi (2015). «Sprawiedliwy wśród Narodów Świata» [Righteous among the Nation]. Tytuł przyznany: Anna Krzywicka and Stanisław Krzywicki. Sprawiedliwi.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Ιουλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 18 Μαρτίου 2015.
- ↑ Sprawiedliwi (2015). «Sprawiedliwy wśród Narodów Świata» [Righteous among the Nation]. Tytuł przyznany: Krystyna Cywińska and Danuta Jurkowska nee Cywińska. Sprawiedliwi.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Ιουνίου 2016. Ανακτήθηκε στις 18 Μαρτίου 2015.
- ↑ Sprawiedliwi (2015). «Sprawiedliwy wśród Narodów Świata» [Righteous among the Nation]. Tytuł przyznany: Janina Docha nee Bartoszewicz and Antoni Docha. Sprawiedliwi.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Ιουνίου 2016. Ανακτήθηκε στις 18 Μαρτίου 2015.
- ↑ Encyclopedia Judaica (2008). «Virtual Jewish World: Grodno». After World War II (The Gale Group). https://www.jewishvirtuallibrary.org/grodno.