Γκέτο των Ναζί

Ξεκινώντας με την εισβολή στην Πολωνία κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, το ναζιστικό καθεστώς δημιούργησε γκέτο σε όλη την γερμανοκρατούμενη ανατολική Ευρώπη, προκειμένου να διαχωριστούν και να περιοριστούν οι Εβραίοι - και μερικές φορές οι Ρομά - σε μικρά τμήματα πόλεων προωθώντας την εκμετάλλευσή τους. Σε γερμανικά έγγραφα και επιγραφές στις εισόδους των γκέτο, οι Ναζί συνήθως αναφερόταν σε αυτά ως Jüdischer Wohnbezirk ή Wohngebiet der Juden, με τους δύο όρους να μεταφράζονται ως Εβραϊκή Συνοικία. Υπήρχαν διάφοροι διαφορετικοί τύποι, όπως ανοιχτά γκέτο, κλειστά γκέτο, γκέτο εργασίας, διέλευσης και εξόντωσης, όπως ορίζονται από τους ιστορικούς του Ολοκαυτώματος. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ήταν το μέρος της εβραϊκής υπόγειας αντίστασης ενάντια στη γερμανική κατοχή, γνωστή συλλογικά ως εξεγέρσεις των γκέτο.

Ιστορία

Εβραίοι που προωθούνται εξαναγκαστικά στο νέο Γκέτο του Γκρόντνο στην επαρχία Μπιαουίστοκ, Νοέμβριος 1941.

Τα πρώτα αντι-εβραϊκά μέτρα θεσπίστηκαν στη Γερμανία με την έναρξη του ναζισμού, χωρίς τον αρχικό σχεδιασμό γκετοποίησης για τους Γερμανούς Εβραίους, ο οποίος απορρίφθηκε κατά την περίοδο μετά την Νύχτα των Κρυστάλλων. Ωστόσο, λίγο μετά τη γερμανική εισβολή του 1939 στην Πολωνία, οι Ναζί ξεκίνησαν να ορίζουν περιοχές με μεγαλύτερες πόλεις της Πολωνίας ως αποκλειστικά εβραϊκές, και μέσα σε λίγες εβδομάδες, ξεκίνησαν ένα τεράστιο πρόγραμμα εκρίζωσης των Πολωνοεβραίων από τα σπίτια και τις επιχειρήσεις τους μέσω βίαιων εκδιώξεων. Ολόκληρες οι εβραϊκές κοινότητες απελάθηκαν συστηματικά σε αυτές τις κλειστές ζώνες με τρένο από τους τόπους καταγωγής τους, χρησιμοποιώντας τάγματα Αστυνομίας Τάξης, πρώτα στο Ράιχσγκαου Βάρτελαντ, και στη συνέχεια σε ολόκληρη την περιοχή του Γενικού Κυβερνείου.

Το πρώτο γκέτο του Β' Παγκοσμίου Πολέμου δημιουργήθηκε στις 8 Οκτωβρίου 1939 στο Πιότρκουφ Τριμπουνάλσκι (38 ημέρες μετά την εισβολή), με το Γκέτο του Τουλίσκουφ να δημιουργείτε τον Δεκέμβριο του 1939. Το πρώτο μεγάλο μητροπολιτικό γκέτο, το Γκέτο του Λοτζ (Λίτσμανσταντ), τους ακολούθησε τον Απρίλιο του 1940 και το Γκέτο της Βαρσοβίας τον Οκτώβριο. Τα περισσότερα εβραϊκά γκέτο δημιουργήθηκαν το 1940 και το 1941. Στη συνέχεια, πολλά γκέτο σφραγίστηκαν από έξω, περιτοιχίστηκαν με τούβλα ή περιβλήθηκαν με συρματοπλέγματα. Στην περίπτωση σφραγισμένων γκέτο, οποιοσδήποτε Εβραίος βρέθηκε να φεύγει από εκεί θα μπορούσε να πυροβοληθεί. Το Γκέτο της Βαρσοβίας, που βρίσκεται στην καρδιά της πόλης, ήταν το μεγαλύτερο γκέτο στην ναζιστική κατεχόμενη Ευρώπη, με πάνω από 400.000 Εβραίους να στοιβάζονται σε μια περιοχή 34 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Το Γκέτο του Λοτζ ήταν το δεύτερο μεγαλύτερο, με περίπου 160.000 άτομα. Σύμφωνα με τα αρχεία του Μουσείου Μνήμης του Ολοκαυτώματος των Ηνωμένων Πολιτειών, υπήρχαν τουλάχιστον 1.000 τέτοια γκέτο μόνο στην γερμανοκρατούμενη Πολωνία και τη Σοβιετική Ένωση.

Συνθήκες διαβίωσης

Τα γκέτο σε όλη την Ανατολική Ευρώπη διέφεραν στο μέγεθος, στην έκταση και στις συνθήκες διαβίωσής τους. Οι συνθήκες στα γκέτο ήταν γενικά βάναυσες. Στη Βαρσοβία, οι Εβραίοι, που αποτελούν το 30% του συνολικού πληθυσμού της πόλης, αναγκάστηκαν να ζήσουν στο 2,4% της περιοχής της πόλης, με πυκνότητα 7,2 άτομα ανά δωμάτιο. Στο Γκέτο του Οντζίβουου, 700 άτομα ζούσαν σε μια περιοχή που κατείχαν προηγουμένως πέντε οικογένειες, μεταξύ 12 και 30 ατόμων σε κάθε δωμάτιο. Οι Εβραίοι δεν επιτρεπόταν να βγουν από το γκέτο, οπότε έπρεπε να βασίζονται στο λαθρεμπόριο και στα σιτηρέσια λιμοκτονίας που παρείχαν οι Ναζί. Στη Βαρσοβία ήταν 253 θερμίδες ανά Εβραίο, σε σύγκριση με τις 669 θερμίδες ανά Πολωνό και τις 2.613 θερμίδες ανά Γερμανό. Με τις συνωστισμένες συνθήκες διαβίωσης, τις διατροφές λιμοκτονίας και την ανεπαρκή αποχέτευση (σε συνδυασμό με την έλλειψη ιατρικών προμηθειών), οι επιδημίες των μολυσματικών ασθενειών έγιναν σημαντικό χαρακτηριστικό της ζωής στα γκέτο. Στο Γκέτο του Λοτζ, περίπου 43.800 άνθρωποι πέθαναν από «φυσικές» αιτίες και 76.000 στο Γκέτο της Βαρσοβίας πριν από τον Ιούλιο του 1942.

Τύποι γκέτο

Γκέτο της Βαρσοβίας, ανύψωση τοίχου στην οδό Σφιεντοκσίσκα (όπως φαίνεται από την «Άρια πλευρά» της οδού Μαρσαουκόφσκα).

Για να αποφευχθεί η μη εξουσιοδοτημένη επαφή μεταξύ των εβραϊκών και μη εβραϊκών πληθυσμών, τα τάγματα της γερμανικής Αστυνομίας Τάξης ανατέθηκαν να περιπολούν την περίμετρο. Μέσα σε κάθε γκέτο, δημιουργήθηκε μια Εβραϊκή Αστυνομία για να διασφαλίσει ότι κανένας κρατούμενος δεν θα προσπαθούσε να δραπετεύσει. Σε γενικές γραμμές, υπήρχαν τρεις τύποι γκέτο που διατηρούσε η ναζιστική διοίκηση.

• Τα ανοιχτά γκέτο δεν είχαν τείχη ή φράχτες και υπήρχαν κυρίως στα αρχικά στάδια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στη γερμανοκρατούμενη Πολωνία και την κατεχόμενη Σοβιετική Ένωση, αλλά και στην επαρχία Υπερδνειστερία της Ουκρανίας, που κατείχαν και διοικούσαν οι ρουμανικές αρχές. Υπήρχαν σοβαροί περιορισμοί στην είσοδο και έξοδο από αυτά.
• Τα κλειστά ή σφραγισμένα γκέτο βρίσκονταν κυρίως στην γερμανοκατούμενη Πολωνία. Περιβαλλόταν από τούβλινους τοίχους, φράχτες ή συρματοπλέγματα τεντωμένα ανάμεσα σε στύλους. Δεν επιτρεπόταν στους Εβραίους να ζουν σε άλλες περιοχές υπό την απειλή της θανατικής ποινής. Στα κλειστά γκέτο οι συνθήκες διαβίωσης ήταν οι χειρότερες. Οι συνοικίες ήταν εξαιρετικά γεμάτες και ανθυγιεινές. Η πείνα, οι χρόνιες ελλείψεις τροφίμων, η έλλειψη θερμότητας το χειμώνα και οι ανεπαρκείς δημοτικές υπηρεσίες οδήγησαν σε συχνές εκδηλώσεις επιδημιών, όπως η δυσεντερία και ο τύφος και σε υψηλό ποσοστό θνησιμότητας. Τα περισσότερα ναζιστικά γκέτο ήταν αυτού του συγκεκριμένου τύπου.
• Τα γκέτο εξόντωσης υπήρξαν στα τελικά στάδια του Ολοκαυτώματος, μόνο για δύο έως έξι εβδομάδες, στη γερμανοκρατούμενη Σοβιετική Ένωση (ειδικά στη Λιθουανία και την Ουκρανία), στην Ουγγαρία και στην κατεχόμενη Πολωνία. Σφραγίστηκαν σφιχτά. Ο εβραϊκός πληθυσμός φυλακίστηκε σε αυτά μόνο για να απελαθεί ή να απομακρυνθεί από την πόλη και να πυροβοληθεί από τις γερμανικά τάγματα εξόντωσης, συχνά με τη βοήθεια τοπικών Σούτσμανσαφτ (συνεργατική βοηθητική αστυνομία.

Αρία πλευρά

Τα τμήματα μιας πόλης έξω από τα τείχη της εβραϊκής συνοικίας ονομάστηκαν «Αρία». Για παράδειγμα, στη Βαρσοβία, η πόλη χωρίστηκε σε εβραϊκές, πολωνικές και γερμανικές συνοικίες. Όσοι ζούσαν έξω από το γκέτο έπρεπε να έχουν έγγραφα ταυτότητας που να αποδεικνύουν ότι δεν ήταν Εβραίοι (κανένας από τους παππούδες τους δεν ήταν μέλος της εβραϊκής κοινότητας), όπως πιστοποιητικό βάφτισης. Τέτοια έγγραφα ονομάζονταν μερικές φορές «χριστιανικά» ή «αριανά χαρτιά». Οι καθολικοί κληρικοί της Πολωνίας έγραψαν μαζικά πιστοποιητικά βάφτισης, οποία δόθηκαν στους Εβραίους από το κυρίαρχο πολωνικό κίνημα αντίστασης, του Εθνικού Στρατού (Armia Krajowa ή AK). Οποιοσδήποτε Πολωνός βρισκόταν από τους Γερμανούς να παρέχει οποιαδήποτε βοήθεια σε Εβραίο καταδικαζόταν σε θανατική ποινή.

Εκκαθάριση

Απέλαση σε στρατόπεδο εξόντωσης κατά τη διάρκεια της εκκαθάρισης του Γκέτο της Μπιάουα Ποντλάσκα, που διεξήχθη από το Εφεδρικό Αστυνομικό Τάγμα 101 το 1942.

Το 1942, οι Ναζί ξεκίνησαν την Επιχείρηση Ράινχαρντ, τη συστηματική απέλαση Εβραίων σε στρατόπεδα εξόντωσης. Οι ναζιστικές αρχές σε όλη την Ευρώπη απέλασαν Εβραίους σε γκέτο στην Ανατολική Ευρώπη ή πιο συχνά απευθείας σε στρατόπεδα εξόντωσης που χτίστηκαν από τη ναζιστική Γερμανία στην κατεχόμενη Πολωνία. Σχεδόν 300.000 άνθρωποι απελάθηκαν μόνο από το Γκέτο της Βαρσοβίας στην Τρεμπλίνκα κατά τη διάρκεια 52 ημερών. Σε ορισμένα γκέτο, τοπικές οργανώσεις αντίστασης πραγματοποίησαν εξεγέρσεις στα γκέτο. Καμία δεν ήταν επιτυχής και οι εβραϊκοί πληθυσμοί των γκέτο σκοτώθηκαν σχεδόν εξ ολοκλήρου. Στις 21 Ιουνίου 1943, ο Χάινριχ Χίμλερ εξέδωσε εντολή για εκκαθάριση όλων των γκέτο και μεταφορά των υπόλοιπων Εβραίων κατοίκων σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Μερικά γκέτο επαναπροσδιορίστηκαν ως στρατόπεδα συγκέντρωσης και υπήρχαν μέχρι το 1944.

Δείτε επίσης

• Εβραϊκά γκέτο στην γερμανοκρατούμενη Πολωνία
• Εβραϊκή Αστυνομία των Γκέτο
• Γιούντενρατ

Πηγές

• Μέγκαρτζι, Τζέφρι Π., επιμ. (2012). Εγκυκλοπαίδεια των Στρατοπέδων και των Γκέτο, 1933-1945. σε συνεργασία με το Μουσείο Μνήμης του Ολοκαυτώματος των Ηνωμένων Πολιτειών. Μπλούμιγνκτον: Πανεπιστήμιο της Ιντιάνα. ISBN 978-0253355997. 
• Μπράουνινγκ, Κρίστοφερ (2007) [2004]. The Origins of the Final Solution: The Evolution of Nazi Jewish Policy 1939-1942. Λίνκολν (Νεμπράσκα): Πανεπιστήμιο της Νεμπράσκα. ISBN 0803203926. 
• Κόρνι, Γουστάβο (2003). Hitler's Ghettos: Voices from a Beleaguered Society 1939-1944 (στα Αγγλικά). Bloomsbury Academic. ISBN 978-0-340-76246-2.