Βικιπαίδεια

Γλυκονικός σίδηρος

χημική ένωση

Ο γλυκονικός σίδηρος (αγγλική ορολογία: Iron(II) gluconate ή ferrous gluconate) ή E579[2] είναι οργανική ένωση, μαύρου χρώματος, με χημικό τύπο C12H22FeO14. Χρησιμοποιείται συχνά στη διατροφή ως συμπλήρωμα σιδήρου, αλλά και σαν πρόσθετο στα τρόφιμα. Είναι το σιδηρούχο άλας (με δισθενές ιόν σιδήρου F++) του γλυκονικού οξέος.[3][4] Σαν πρόσθετο τροφίμων το συναντάμε με τον κωδικό E579 και μπορεί να καταναλωθεί από όλες τις θρησκευτικές ομάδες ή ακόμη και από ακραίους ή μη χορτοφάγους.[2] Διατίθεται στο ελληνικό εμπόριο φαρμάκου με εμπορικά σήματα όπως οι Ferruten, Fergon, FeroSac, Viofer, κλπ.[5]

Γλυκονικός σίδηρος
Γενικά
Όνομα IUPAC Iron; (2R,3R,4S,5S)-2,3,4,5,6-pentahydroxyhexanoic acid
Άλλες ονομασίες E579
Χημικά αναγνωριστικά
Χημικός τύπος C12H22FeO14 (άνυδρο)
C12H22FeO14·2Η2Ο (ένυδρο)
Μοριακή μάζα 446,139 amu (άνυδρο)
482,179 amu (ένυδρο)
Αριθμός CAS 299-29-6 - Ferrous gluconate hydrate[1]
Φυσικές ιδιότητες
Σημείο τήξης 188 °C (ένυδρο)
Χημικές ιδιότητες
Εκτός αν σημειώνεται διαφορετικά, τα δεδομένα αφορούν υλικά υπό κανονικές συνθήκες περιβάλλοντος (25°C, 100 kPa).

Χρήσεις Επεξεργασία

Χρησιμοποιείται τόσο σαν χρωστική τροφίμων όσο και σαν συμπλήρωμα σιδήρου για την αντιμετώπιση της αναιμίας.[2]

Πρόσθετο τροφίμων Επεξεργασία

Ο γλυκονικός σίδηρος χρησιμοποιείται επίσης ως πρόσθετο τροφίμων στο τελευταίο στάδιο τής επεξεργασία των καρπών της ελιάς, όπου μαυρίζονται με οξείδωση,[6] δίνοντάς τους ομοιόμορφο γυαλιστερό μαύρο χρώμα.[3][7] Οι φυσικές μαύρες ώριμες ελιές στο δέντρο σπάνια είναι εντελώς μαύρες, συνήθως έχουν κάποιες αποχρώσεις σε σκούρο μοβ, κάπως μαύρο, κοκκινωπό-καφέ ή καφέ.[8][9]

Στην Ευρώπη, σαν πρόσθετο έχει την κωδικοποίηση Ε579.[2] Στο ΦΕΚ 485/25 Ιουνίου 1996 Παράρτημα IV (άλλα επιτρεπόμενα πρόσθετα), σύμφωνα με Ευρωπαϊκή οδηγία τα επιτρεπόμενα όρια για ελιές μαυρισμένες με οξείδωση (γλυκονικός σίδηρος) είναι μέχρι το ανώτερο 150mg σιδήρου (Fe) ανά κιλό προϊόντος.[10][11]

Επίσης ως ανώτατο όριο καθημερινής λήψης τού γλυκονικού σιδήρου ως πρόσθετο καθορίζονται τα 0,8 mg ανά κιλό σωματικού βάρους. Για παράδειγμα ένας άνθρωπος 70 κιλών έχει ανώτερο όριο ημερήσιας δόσης 56 mg σιδήρου.[2]

Όλοι οι παραπάνω περιορισμοί προτείνονται λόγω του ότι ο σίδηρος δεν αποβάλλεται από τον οργανισμό, αλλά ανακυκλώνεται και παρότι μπορεί να είναι απαραίτητος, η περίσσειά του, μέσα στον οργανισμό, μπορεί να έχει τοξικά (βλαβερά) αποτελέσματα (βλ. λήμμα Σίδηρος, παρ. Υπερφόρτωση και τοξικότητα σιδήρου).

Ιατρική Επεξεργασία

Χρησιμοποιείται ως συμπλήρωμα σιδήρου στην αναιμία για τη βελτίωση της ανεπάρκειας σιδήρου.[3] Η χρήση αυτής της ένωσης συγκρινόμενη με άλλα σκευάσματα σιδήρου οδηγεί σε ικανοποιητικές αποκρίσεις των δικτυοερυθροκυττάρων, με υψηλή ποσοστιαία απορρόφηση του σιδήρου και σε καθημερινή σταδιακή αύξηση της αιμοσφαιρίνης, που μπορεί να φτάσει τα φυσιολογικά επίπεδα σε λογικά σύντομο χρονικό διάστημα.[12] Χρησιμοποιείται στην πρόληψη και την θεραπευτική αντιµετώπιση έλλειψης σιδήρου, σιδηροπενικής αναιµίας, αναιµιών οφειλόµενων σε οξείες ή χρόνιες αιµορραγίες και στην κύηση ή τη γαλουχία.[4]

Χορήγηση Επεξεργασία

Για την καλύτερη απορρόφησή του θα πρέπει το ιατρικό σκεύασμα (του γλυκονικού σιδήρου) να καταναλώνεται με άδειο στομάχι.[13] Επειδή όμως είναι συχνές οι στομαχικές ενοχλήσεις από τον πάσχοντα επιτρέπεται - πάντα σε βάρος της βέλτιστης απορρόφησης - η λήψη ταυτόχρονα με τροφή. Συγκεκριμένες όμως τροφές πρέπει να λαμβάνονται σε μικρές ποσότητες μία ώρα πριν ή δύο ώρες μετά την λήψη του. Τέτοιες τροφές είναι το τυρί, γιαούρτι, αυγά, γάλα, σπανάκι, καφές, τσάι και διάφορες φυτικές τροφές, όπως δηµητριακά, λόγω του ότι περιέχουν ασβέστιο και άλλες ουσίες που ανταγωνίζονται τον σίδηρο κατά την «απορρόφησή του».[4] Το οξαλικό οξύ που βρίσκεται στο σπανάκι, σέλινο, το τσάι και το κακάο, μειώνει την απορρόφηση του «φυτικού» σιδήρου.[14][15]

Την απορρόφηση, γενικά του σιδήρου, αλλά και ειδικά του συγκεκριμένου σκευάσματος βοηθά η παρουσία βιταμίνης C.[13] Το σκεύασμα πρέπει να λαμβάνεται διαλυμένο σε ένα ποτήρι νερό ή χυμό. Μετά τη λήψη το άτομο δεν πρέπει να ξαπλώσει για 30 λεπτά.[4]

Φύλαξη Επεξεργασία

Αν και εξαρτάται από το εκάστοτε σκεύασμα, συνήθως πρέπει να φυλάσσεται σε θερμοκρασίες δωματίου (15 - 30 βαθμούς Κελσίου).[4]

Τοξικότητα Επεξεργασία

Ο γλυκονικός σίδηρος μπορεί να είναι τοξικός στην περίπτωση που η πρόσληψη του υπερβεί τα φυσιολογικά όρια, τα οποία είναι 0,8 mg ανά κιλό σωματικού βάρους.[2]

Τοξικότητα σιδήρου Επεξεργασία

Όσον αφορά το στοιχείο του σιδήρου, τα παιδιά μπορεί να παρουσιάσουν ενδείξεις τοξικότητας με κατάποση 10-20 mg σιδήρου, ανά κιλό σωματικού βάρους. Επίσης για το στοιχείο του σιδήρου σοβαρή τοξικότητα μπορεί να προκύψει από κατάποση άνω των 60 mg, ανά κιλό σωματικού βάρους.[16][17]

Ο σίδηρος μπορεί να έχει τοπικά και συστημικά αποτελέσματα: είναι διαβρωτικός για την γαστρεντερική βλεννογόνο, μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην καρδιά και στο αίμα (αφυδάτωση, χαμηλή αρτηριακή πίεση, γρήγορο και μαζί ασθενή καρδιακό παλμό, καταπληξία), στους πνεύμονες, στο συκώτι, στο γαστρεντερικό σύστημα (διάρροια , ναυτία, εμετός αίματος), στο νευρικό σύστημα (ρίγη, ζάλη, κώμα, σπασμοί, κεφαλαλγία) και δέρμα (έξαψη, απώλεια χρώματος, χείλη και νύχια με μπλε απόχρωση).

Φαρμακευτικά σκευάσματα Επεξεργασία

Κάποια από τα σκευάσματα με δραστική ουσία τον γλυκονικό σίδηρο στην Ελληνική αγορά:[5]

Εμπορική ονομασία Χρήση Φύλαξη Συσκευασία Περιεχόμενο Γλουκονικός σίδηρος Σίδηρος (Fe++) Κωδ. Ε.Ο.Φ.
Fergon[18] Αναβράζον δισκίο 20 δισκία 695mg/δισκίο 80,5mg/δισκίο 30162.01.01
FeroSac[19][20] Αναβράζoυσα σκόνη <25°C 10 φάκ.σκόνης 695mg/φακ. 80,0mg/φακ. 30053.01.01
Ferreluc[21][22] Αναβράζoυσα σκόνη <25°C 10 φάκ.σκόνης 695mg/φακ. 80,0mg/φακ. 30067.01.01
Ferruten[23] Σκόνη για πόσιμο διάλυμα 10 φάκ.σκόνης 4γρ/φακ. 300mg/φακ. 37,5mg/φακ. 29848.01.01
Poly-Iron[24][25] Σκόνη για πόσιμο διάλυμα <25°C 10 φάκ.σκόνης 300mg/φακ. 37,5mg/φακ. 30027.01.01
Viofer[26] Σκόνη για πόσιμο διάλυμα 10 φιαλίδια 15γρ/φιαλ. 300mg/φιαλ. 37,5mg/φιαλ. 28158.01.01

Δείτε επίσης Επεξεργασία

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ «Γλυκονικός σίδηρος» από Γαληνός Οδηγός Φαρμάκων. Αρχειοθετήθηκε 17/08/2017. Ανακτήθηκε 01/03/2019.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 «E579 : Γλουκονικός σίδηρος» από food-info.net. Αρχειοθετήθηκε 14/10/2007. Ανακτήθηκε 26/02/2019.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 (Αγγλικά) «Ferrous gluconate» από sci-toys.com. Αρχειοθετήθηκε 04/06/2018. Ανακτήθηκε 26/02/2019.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Κική Φέσκου (φαρμακοποιός), «Γλυκονικός σίδηρος» στο farmakeutikoskosmos.gr. Δημοσιεύθηκε 25/05/2010. Αρχειοθετήθηκε 29/06/2018. Ανακτήθηκε 26/02/2019.
  5. ↑ 5,0 5,1 «Δραστική ουσία: Γλυκονικός σίδηρος» από Γαληνός Οδηγός Φαρμάκων. Αρχειοθετήθηκε 01/03/2019. Ανακτήθηκε 01/03/2019.
  6. ↑ «Άρθρo 123 - Tρόφιμα φυτικής προέλευσης διατηρημένα με αλάτι, ξύδι, λάδι ή οινόπνευμα Αρχειοθετήθηκε 2019-02-27 στο Wayback Machine.», σελ. 123-2, (ιδ), από ΓΕΝΙΚΟ ΧΗΜΕΙΟ ΚΡΑΤΟΥΣ Αρχειοθετήθηκε 2014-11-02 στο Wayback Machine.. Αρχειοθετήθηκε 27/02/2019. Ανακτήθηκε 26/02/2019.
  7. ↑ «Επεξεργασία ελιάς» από roviesolives.gr. Αρχειοθετήθηκε 29/01/2018. Ανακτήθηκε 01/03/2019.
  8. ↑ «Είναι δυνατόν να παγώσουν τις ελιές» από el.readingontheweb.com. Αρχειοθετήθηκε 27/02/2019. Ανακτήθηκε 27/02/2019.
  9. ↑ (Αγγλικά) Antonio Higinio Sánchez Gómez, Pedro García García and Luis Rejano Navarro (Spain 2006). «Elaboration of table olives - 4.2.3. Colour fixation», σελ. 92, από digital.csic.es. Αρχειοθετήθηκε 22/04/2018. Ανακτήθηκε 01/03/2019.
  10. ↑ ΦΕΚ 485/Β/25.6.96 «Τροποποίηση διατάξεων του Κ.Τ. σε εναρμόνιση προς την Οδηγία 95/2/Ε.Κ. του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για τα πρόσθετα τροφίμων πλην χρωστικών και γλυκαντικών», σελ. 5231 (σελ. 41 του pdf), από Αναζήτηση ΦΕΚ Αρχειοθετήθηκε 2018-03-12 στο Wayback Machine.. Δημοσιεύθηκε 25/06/1996. Ανακτήθηκε 26/02/2019.
  11. ↑ «Κατάλογος πρόσθετων τροφίμων που επιτρέπεται η χρήση τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση», σελ. 8, από Τ.Ε.Ι. Θεσσαλίας. Αρχειοθετήθηκε 27/02/2019. Ανακτήθηκε 26/02/2019.
  12. ↑ (Αγγλικά) Reznikoff Paul, Goebel Wakter (Ιούλιος 1937). «The Use of Ferrous Gluconate in the Treatment of Hypochromic Anemia». Journal of Clinical Investigation. Τόμος 6(4): 547–554. doi: 10.1172/JCI100881. Ανακτήθηκε 26/02/2019.
  13. ↑ 13,0 13,1 «Σιδηροπενική αναιμία: Συμπτώματα και θεραπεία» από healthyliving.gr. Δημοσιεύθηκε 07/03/2013. Αρχειοθετήθηκε 08/08/2018. Ανακτήθηκε 01/03/2019.
  14. ↑ Δρ. Αιμιλία Βασιλοπούλου. «Τι είναι τα οξαλικά οξέα» από vassilopoulou.gr. Αρχειοθετήθηκε 28/02/2019. Ανακτήθηκε 28/02/2019.
  15. ↑ Δέσποινα Γκακνή, Θεοδώρα Κατσαρού (Κλινικοί Διαιτολόγοι - Διατροφολόγοι, M.Sc). «Φερριτίνη» από . Δημοσιεύθηκε 28/01/2016. Αρχειοθετήθηκε 01/03/2019. Ανακτήθηκε 01/03/2019.
  16. ↑ (Αγγλικά) «Pediatric Iron Toxicity», των Jennifer S Boyle, MD, PharmD; Chief Editor: Stephen L Thornton, στο emedicine.medscape.com. Δημοσιεύθηκε 04/02/2019. Αρχειοθετήθηκε 26/02/2019. Ανακτήθηκε 26/02/2019.
  17. ↑ (Αγγλικά) «Iron overdose» από medlineplus.gov. Αρχειοθετήθηκε 20/10/2018. Ανακτήθηκε 26/02/2019.
  18. ↑ «FERGON EF.TAB 695(80.5mg Fe++)/TAB BTx1 TUBx20» από Γαληνός Οδηγός Φαρμάκων. Αρχειοθετήθηκε 13/03/2017. Ανακτήθηκε 01/03/2019.
  19. ↑ «FEROSAC EFF.GRAN 695MG(80mgFe++)/SACH BTx10 SACHETS» από Γαληνός Οδηγός Φαρμάκων. Αρχειοθετήθηκε 01/03/2019. Ανακτήθηκε 01/03/2019.
  20. ↑ «ΦΥΛΛΟ ΟΔΗΓΙΩΝ ΧΡΗΣΗΣ: ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΧΡΗΣΤΗ - FEROSAC 80 mg αναβράζοντα κοκκία - Γλυκονικός Σίδηρος» από . Αρχειοθετήθηκε 01/03/2019. Ανακτήθηκε 01/03/2019.
  21. ↑ «FERRELUC EFF.GRAN 695MG(80mgFe++)/SACHET BTx10 SACHETS» από Γαληνός Οδηγός Φαρμάκων. Αρχειοθετήθηκε 01/03/2019. Ανακτήθηκε 01/03/2019.
  22. ↑ «ΦΥΛΛΟ ΟΔΗΓΙΩΝ ΧΡΗΣΗΣ: ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΧΡΗΣΤΗ - FERRELUC» από medicalpq.gr. Αρχειοθετήθηκε 01/03/2019. Ανακτήθηκε 01/03/2019.
  23. ↑ «FERRUTEN PD.ORA.SOL 300MG (37,5mg Fe++)/SACHET BTx10 SACHETS» από Γαληνός Οδηγός Φαρμάκων. Αρχειοθετήθηκε 01/03/2019. Ανακτήθηκε 01/03/2019.
  24. ↑ «Poly-Iron» από targetpharma.gr. Αρχειοθετήθηκε 05/06/2018. Ανακτήθηκε 01/03/2019.
  25. ↑ «ΦΥΛΛΟ ΟΔΗΓΙΩΝ: Poly-Iron» από targetpharma.gr. Δημοσιεύθηκε 21/07/2011. Αρχειοθετήθηκε 01/03/2019. Ανακτήθηκε 01/03/2019.
  26. ↑ «VIOFER PS.OR.SOL 300MG/15G VIAL BT x 10 VIALS» από Γαληνός Οδηγός Φαρμάκων. Αρχειοθετήθηκε 04/08/2017. Ανακτήθηκε 01/03/2019.
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Γλυκονικός_σίδηρος&oldid=9706337"