Νευρικό σύστημα
Το νευρικό σύστημα αποτελεί το σύστημα που ρυθμίζει και ελέγχει τη λειτουργία όλων των οργάνων του ανθρωπίνου σώματος, καθώς επίσης και τη μεταξύ τους αρμονική συνεργασία. Αποτελεί επίσης την έδρα των ψυχικών λειτουργιών και επιπλέον μέσω των αισθητήριων οργάνων (μάτι, αυτί, δέρμα, γλώσσα, μύτη) συμβάλλει στην αντίληψη του περιβάλλοντος από τον άνθρωπο.
Αποτελείται κυρίως από εξειδικευμένα κύτταρα, τους νευρώνες, των οποίων η λειτουργία είναι να υποδέχονται αισθητικά ερεθίσματα και να τα μεταφέρουν στα εκτελεστικά όργανα, δηλαδή τους μύες και τους αδένες.[1][2][3][4]
Οι πληροφορίες για τις μεταβολές αυτές συλλέγονται από τους υποδοχείς και μεταβιβάζονται στο κεντρικό νευρικό σύστημα.
Τα όργανα του νευρικού συστήματος είναι ο εγκέφαλος και ο νωτιαίος μυελός, που αποτελούν το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα και τα νεύρα, που αποτελούν το περιφερικό νευρικό σύστημα.
Εξέλιξη
ΕπεξεργασίαΣτους μονοκύτταρους οργανισμούς (Πρωτόζωα) η υποδοχή των ερεθισμάτων από το εξωτερικό περιβάλλον, η μεταβίβασή τους και η απάντηση σε αυτά γίνεται μέσω του κυτταροπλάσματος. Στους πολυκύτταρους οργανισμούς εξελίχτηκαν εξειδικευμένα κύτταρα, τα νευρικά, για την επιτέλεση αυτών των διαδικασιών. Τα νευρικά κύτταρα, ανάλογα με την πολυπλοκότητα του οργανισμού, διατάσσονται κατάλληλα σχηματίζοντας ένα ενιαίο λειτουργικό σύστημα, το νευρικό, η τελειότερη μορφή του οποίου απαντάται στα Θηλαστικά και, ιδίως, στον Άνθρωπο. Τα πρώτα ίχνη νευρικού συστήματος εμφανίζονται στα κοιλεντερωτά στα οποία τα νευρικά κύτταρα οργανώνονται με τέτοιον τρόπο ώστε τα διάφορα εξωτερικά ερεθίσματα να καθορίζουν τις κινήσεις των μυών τους. Η πρώτη ένδειξη ύπαρξης κεντρικού νευρικού συστήματος εμφανίζεται στους Σκώληκες, στους οποίους υπάρχει ένα ζεύγος ομάδων από οργανωμένα νευρικά κύτταρα που συντονίζουν τη λειτουργία των υπολοίπων. Τα Σπονδυλωτά διαθέτουν κεντρικό νευρικό σύστημα με τη μορφή του νωτιαίου μυελού, το κεφαλικό άκρο του οποίου εξελίχθηκε στα ανώτερα σπονδυλωτά σε εγκέφαλο, καθιστώντας έτσι το νευρικό σύστημα ικανό για πολυπλοκότερες λειτουργίες όπως τις ψυχικές και πνευματικές.[εκκρεμεί παραπομπή]
Υποδιαίρεση
ΕπεξεργασίαΜε βάση την εξελικτική του πορεία το νευρικό σύστημα διακρίνεται σε [5]:
- εντερικό νευρικό σύστημα
- αυτόνομο νευρικό σύστημα
- βρογχικό νευρικό σύστημα
- σωματικό νευρικό σύστημα
Η σειρά αυτή πολύ πιθανόν απεικονίζει τη σειρά εμφάνισης στον εξελικτικό χρόνο.
Το ανθρώπινο νευρικό σύστημα διαιρείται σε δύο μεγάλα τμήματα, το καθένα από τα οποία διαιρείται σε επιμέρους τμήματα: 1. Κεντρικό Νευρικό Σύστημα και 2. Περιφερικό Νευρικό Σύστημα[1][3][4]
Αποτελείται από τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό, οι οποίοι προστατεύονται από το κρανίο και τη σπονδυλική στήλη αντίστοιχα και αποτελούν τα κύρια κέντρα όπου γίνεται η διαπλοκή, η συσχέτιση και η ολοκλήρωση των νευρικών πληροφοριών.[1][3][4]
Ανατομία Εγκεφάλου.
ΕπεξεργασίαΟ εγκέφαλος βρίσκεται μέσα στην κρανιακή κοιλότητα. Έχει βάρος 1300-1400 γραμμάρια στον άνδρα και 1200-1300 στη γυναίκα. Η εμβρυολογική του καταγωγή είναι από το κεφαλικό άκρο του μυελικού σωλήνα το οποίο χωρίζεται με περισφίξεις, αρχικά μεν σε τρία ανευρύσματα που είναι το πρόσθιο, το μέσο, και το οπίσθιο εγκεφαλικό κυστίδιο. Τελικά δε σε πέντε με διαίρεση του προσθίου σε τελικό και διάμεσο και του οπίσθιου σε οπίσθιο και έσχατο. Από τα πέντε αυτά εγκεφαλικά κυστίδια διαπλάθονται τα πέντε τμήματα του εγκεφάλου που είναι ο τελικός εγκέφαλος με τα δύο ημισφαίρια, ο διάμεσος εγκέφαλος με τους οπτικούς θαλάμους, ο μέσος εγκέφαλος με το τετράδυμο και τα εγκεφαλικά σκέλη, ο οπίσθιος εγκέφαλος με τη γέφυρα και την παρεγκεφαλίδα και τέλος με τον έσχατο εγκέφαλο με τον προμήκη μυελό. Η διαίρεση του εγκεφάλου χωρίζεται σε τρία μέρη τα δύο ημισφαίρια, το στέλεχος και την παρεγκεφαλίδα.
Ο τελικός εγκέφαλος αποτελείται από τα δύο ημισφαίρια τα οποία χωρίζονται με την επιμήκη σχισμή του εγκεφάλου και από την παρεγκεφαλίδα με την εγκάρσια σχισμή.
Τα ημισφαίρια συνδέονται μεταξύ τους με συνδέσμους και σχηματίζουν στο εσωτερικό τους μια κοιλότητα που ονομάζεται πλάγια κοιλία. Σε κάθε ημισφαίριο διακρίνουμε τρεις επιφάνειες: την έξω, την έσω, και την κάτω. Επίσης και τρία χείλη, τα άνω, τα έξω και τα έσω. Ακόμη, τρεις πόλους, που είναι ο μετωπιαίος, ο ινιακός και ο κροταφικός. Ο ρινικός εγκέφαλος αποτελείται από μια κεντρική μοίρα που φέρεται γύρω από το μεσολόβιο και μια περιφερική. Η κεντρική μοίρα σχηματίζει δύο ομόκεντρες έλικες γύρω από το μεσολόβιο εκ των οποίων η έξω ονομάζεται ψαλιδωτή ενώ η έσω έχει ιδιαίτερα ατροφήσει στον άνθρωπο και βρίσκεται διασπασμένη σε πολλές μικρές έλικες.[6][3][7][4]
2. Περιφερικό Νευρικό Σύστημα
ΕπεξεργασίαΑποτελείται από τα εγκεφαλικά και τα νωτιαία νεύρα με τα νευρικά γάγγλιά τους. Οι νευρώνες που απάγουν σήματα από τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό προς τους περιφερικούς ιστούς) αναφέρονται ως 'Απαγωγικοί'. Οι νευρώνες που προσάγουν πληροφορίες από την περιφέρεια προς το κεντρικό νευρικό σύστημα αναφέρονται ως 'προσαγωγικοί'.
Το Περιφερικό Νευρικό Σύστημα υποδιαιρείται περαιτέρω σε:
- Σωματικό νευρικό σύστημα: λειτουργεί εκούσια και ρυθμίζει τις καθημερινές ανάγκες με τη συνειδητή συμμετοχή του νου. Ελέγχει τις κινήσεις των σκελετικών μυών.
- Αυτόνομο νευρικό σύστημα: λειτουργεί ακούσια και ρυθμίζει τις καθημερινές ανάγκες χωρίς τη συνειδητή συμμετοχή του νου. Το αυτόνομο νευρικό σύστημα ελέγχει όργανα, ιστούς και αδένες στο σώμα. Διακρίνεται σε Συμπαθητικό νευρικό σύστημα, και Παρασυμπαθητικό σύστημα:
- Συμπαθητικό σύστημα, το οποίο προετοιμάζει το σώμα για αυξημένες απαιτήσεις ετοιμότητας. Για παράδειγμα, η δράση του συμπαθητικού έχει ως αποτέλεσμα τη διαστολή της κόρης του οφθαλμού.
- Παρασυμπαθητικό σύστημα, που έχει σκοπό την εξοικονόμηση και εναποθήκευση ενέργειας. Για παράδειγμα η δράση του παρασυμπαθητικού έχει ως αποτέλεσμα τη συστολή της.[1][8][4]
Τα κύτταρα του νευρικού συστήματος
ΕπεξεργασίαΤο νευρικό σύστημα αποτελείται από δύο κατηγορίες κυττάρων, τους νευρώνες και τα νευρογλοιακά κύτταρα. Οι νευρώνες είναι τα βασικά κύτταρα του νευρικού συστήματος. Η δομή τους περιλαμβάνει χαρακτηριστικές δομές, τις αποφυάδες που ονομάζονται άξονες και δενδρίτες. Οι νευρώνες διαθέτουν δύο σημαντικές ιδιότητες, την αγωγιμότητα και τη διεγερσιμότητα. Μεταδίδουν το ερέθισμα με τη μορφή ηλεκτρικών παλμών. Άλλα χαρακτηριστικά τους είναι ότι έχουν πολύ μεγάλο χρόνο ζωής, σταματούν να αυτοδιαιρούνται από τη στιγμή που αρχίζουν να λειτουργούν στο νευρικό σύστημα και απαιτούν μεγάλη ποσότητα ενέργειας. Τα νευρογλοιακά κύτταρα έχουν υποστηρικτικό ρόλο και βοηθούν στη διατήρηση του περιβάλλοντος των νευρώνων. [1][3]
Ο άξονας του νευρώνα συνήθως περιέχει μία χαρακτηριστική ουσία, τη μυελίνη, η οποία καθορίζει και την αγωγιμότητά του. Η μυελίνη παίζει ρόλο μονωτή αποτρέποντας τη διαρροή ιόντων στη μεμβράνη του άξονα. Υπάρχουν και σημεία που ο νευροάξονας εμφανίζεται γυμνός και αυτά ονομάζονται κόμβοι Ρανβιέ. Οι νευρώνες κατηγοριοποιούνται ανάλογα με τον αριθμό των αποφυάδων τους και ανάλογα με τη λειτουργία τους. Έτσι διακρίνονται σε μονοπολικούς, πολυπολικούς, αισθητικούς, κινητικούς, συνδετικούς.[1]
Οι νευρώνες είναι η βάση των αισθητηρίων των οργανισμών. Τα αισθητήρια διαμορφώνουν την αντίληψη ενός οργανισμού για το περιβάλλον του. Οι εξειδικευμένοι νευρώνες που ανιχνεύουν ερεθίσματα από το εξωτερικό περιβάλλον ονομάζονται αισθητικοί υποδοχείς. Χαρακτηριστικό των αισθητικών υποδοχέων είναι ότι είναι ευαίσθητοι μόνο σε συγκεκριμένη κατηγορία ενέργειας και ανερέθιστοι σε άλλες μορφές.[1][3][4]
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 Δρ. Καστορινης Αντωνης· Κωστακη-Αποστολοπουλου Μαρια· Δρ. Μπαρωνα-Μαμαλη Φωτεινη· Δρ. Περακη Βασιλικη· Δρ. Πιαλογλου Περικλης (1999). «Κεφ. 9 Νευρικό συστημα». Α' Γενικού Λυκείου-Βιολογία (Β' έκδοση). Αθήνα: Οργανισμός εκδόσεων διδακτικών βιβλίων. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Απριλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 15 Απριλίου 2016.
- ↑ Ευαγγελία Μαυρικάκη· Μαριάννα Γκούβρα· Αναστασία Καμπούρη. «7.4 Το νευρικό σύστημα του ανθρώπου». Βιολογία Α' Γυμνασίου. Οργανισμός εκδόσεων διδακτικών βιβλίων. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Απριλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 15 Απριλίου 2016.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Νικόλαος Χ. Σύρμος. «Μαθήματα Φυσιολογίας -Νευρικό σύστημα Βασικές έννοιες» (PDF). Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Ανακτήθηκε στις 15 Απριλίου 2016.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Ε.Δ. Κατρίτση (1985). «Κεφ. 10 Νευρικό σύστημα». Ανατομία Φυσιολογία. Αθήνα: Ίδρυμα Ευγενίδου. σελίδες 123–144.
- ↑ Nikoletseas, Michael (2010). Cranial Nerves for Medical Students: With Clinical Correlations. ISBN 978-1453812945.
- ↑ Παύλος Ρήγας. «Εργαστήριο Φυσιολογίας: Εαρινό εξάμηνο 2009-2010» (PDF). ΤΕΙ Αθήνας. Ανακτήθηκε στις 15 Απριλίου 2016.
- ↑ «Νευροεπιστήμες - 1. Νευρικό σύστημα». Μτφρ. Ζέτα Παπαδοπούλου-Νταϊφώτη· Δρ Στέλλα Γ. Γιακουμάκη· Γεώργιος Κωστόπουλος. Ασκληπιακό Πάρκο Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών. 19 Δεκεμβρίου 2007. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Ιανουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 15 Απριλίου 2016.
- ↑ Ε. Τζόνσον. «Οργάνωση του αυτόνομου νευρικού συστήματος» (PDF). Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ανακτήθηκε στις 15 Απριλίου 2016.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Επεξεργασία |
Αυτό το λήμμα χρειάζεται επέκταση. Μπορείτε να βοηθήσετε την Βικιπαίδεια επεκτείνοντάς το. |