Βικιπαίδεια

Δημόσιες συντάξεις στην Ελλάδα

Οι δημόσιες συντάξεις στην Ελλάδα έχουν σχεδιαστεί για να παρέχουν εισοδήματα στους Έλληνες συνταξιούχους μετά τη συνταξιοδότηση. Για δεκαετίες οι συντάξεις στην Ελλάδα ήταν από τις πιο γενναιόδωρες στην Ευρωπαϊκή Ένωση, επιτρέποντας σε πολλούς συνταξιούχους να συνταξιοδοτηθούν νωρίτερα από τους ομολόγους τους σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.[1] Αυτό το συνταξιοδοτικό σύστημα επιβάρυνε βαριά τη δημοσιονομική κατάσταση της Ελλάδας, τα οποία (σε συνδυασμό με το γηράσκον εργατικό δυναμικό) έκαναν το ελληνικό κράτος όλο και πιο ευάλωτο σε εξωτερικούς οικονομικούς κραδασμούς, με αποκορύφωμα την ύφεση λόγω της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008 και της επακόλουθης ευρωπαϊκής κρίσης χρέους. Αυτή η σειρά κρίσεων ανάγκασε την ελληνική κυβέρνηση να εφαρμόσει οικονομικές μεταρρυθμίσεις με στόχο την αναδιάρθρωση του συνταξιοδοτικού συστήματος και την εξάλειψη των αναποτελεσματικοτήτων του στο εσωτερικό του.[2] Τα μέτρα στα ελληνικά πακέτα λιτότητας που επεβλήθησαν στους Έλληνες πολίτες από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχουν οδηγήσει σε κάποια επιτυχία στη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος παρά τις έντονες επιπτώσεις στο βιοτικό επίπεδο στην Ελλάδα, το οποίο έχει καταγράψει απότομη πτώση από την αρχή της κρίσης.[3]

Η ελληνική αστυνομία φρουρεί την είσοδο της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος κατά την επιβολή των κεφαλαιακών ελέγχων

Σε αναλογία με το αντίστοιχο ΑΕΠ της, ιστορικά η ελληνική κυβέρνηση έχει ξοδέψει περισσότερους πόρους για το συνταξιοδοτικό της σύστημα από άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Το 2014, η Ελλάδα ξόδεψε περίπου δεκατέσσερα δισεκατομμύρια ευρώ από τον κρατικό προϋπολογισμό για το συνταξιοδοτικό σύστημα. Το ποσό αυτό αντιπροσωπεύει περίπου το 7% του ετήσιου ΑΕΠ της.[4] Παρά τα αυξημένα επίπεδα των κρατικών δαπανών για τη συνταξιοδοτική πολιτική, οι Έλληνες εργαζόμενοι συνέχιζαν να συνεισφέρουν σημαντικά στην χρηματοδότηση του συνταξιοδοτικού συστήματος. Ο συνδυασμός της κρατικής συμμετοχής και των συνεισφορών των εργαζομένων δημιούργησε ένα μπισμαρκικό[5] κράτος πρόνοιας στο οποίο η εστίαση ήταν στη διατήρηση του εισοδήματος με βάση τη συνεισφορά των εργαζομένων και των εργοδοτών (αντί για την πρόληψη της φτώχειας). Το μείγμα οικονομικής κρίσης και αναποτελεσματικής κοινωνικής αναδιανομής (με κέντρο τις συντάξεις) στις συντάξεις έχει αποδεκατίσει την ικανότητα της Ελλάδας να επιδιώκει άλλες μορφές κοινωνικής ασφάλισης. Η Ελλάδα ξοδεύει το 2% του ΑΕΠ της σε παροχές που αφορούν την στέγαση, την οικογένεια και την ανακούφιση από τη φτώχεια.[6] Αυτό σημαίνει ότι η ελληνική κυβέρνηση ξοδεύει περίπου 3.5 φορές περισσότερους πόρους στο δημόσιο συνταξιοδοτικό σύστημα απ'ότι σε άλλες μορφές πρόνοιας και κοινωνικής ασφάλισης. Επιπλέον, σημαντικό μέρος του ελληνικού πληθυσμού βασίζεται σε συντάξεις για το εισόδημα του. Το 2017, σχεδόν μία στις δύο οικογένειες στην Ελλάδα δήλωσε ότι τα χρήματα από τις συντάξεις είναι η κυρίαρχη πηγή οικονομικών απολαβών.[7]

Ενώ η Ελλάδα έχει δώσει ιστορικά γενναιόδωρες συντάξεις σε ηλικίες πρόωρης συνταξιοδότησης σε σύγκριση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, έχει ιστορικά υποφέρει από μια άνιση κατανομή των συντάξεων και των κοινωνικών παροχών, με τους καλοπληρωμένους εργαζομένους να είναι πιο πιθανό να λάβουν υψηλότερες συντάξεις και παροχές.[8] Πριν από την οικονομική κρίση του 2008, η αναδιανομή του κοινωνικού πλούτου ωφελούσε κυρίως τους συνταξιούχους και τα άτομα που ήταν ενταγμένα σε προγράμματα κοινωνικής ασφάλισης, ενώ οι οικογένειες με χαμηλό εισόδημα λάμβαναν λιγότερο από το 10% των διαθέσιμων χρηματικών παροχών.[9] Δεδομένου ότι οι μεταρρυθμίσεις του 2010 επέφεραν πρόσθετη οικονομική επιβάρυνση στα φτωχά και γηρασμένα νοικοκυριά, το πλήρες εύρος των μεταρρυθμίσεων δεν μπορούσε να εφαρμοστεί λόγω της ανησυχίας για περαιτέρω φτωχοποίηση και εξοστρακισμού των κατοίκων.[10] Η μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος της Ελλάδας το 2016 είχε εν μέρει σκοπό να αντιμετωπίσει αυτά τα ζητήματα [8][11] και ορισμένοι αναλυτές προβλέπουν ότι αυτή η μεταρρύθμιση ουσιαστικά άνοιξε την πόρτα για περαιτέρω μεταρρυθμίσεις στο εγγύς μέλλον.[12]

Το βασικό συνταξιοδοτικό σύστημα

Επεξεργασία

Οι δημόσιες συντάξεις στην Ελλάδα παρέχονται από δημόσια ταμεία και τις εισφορές των συνταξιούχων κατά τη διάρκεια των ετών που εργάζονταν. Οι παροχές καθορίζονται από έναν συνδυασμό παραγόντων: τον αριθμό που ο συνταξιούχος έχει εργαστεί (μέσω εισφορών) και τα έτη διαμονής στην Ελλάδα.[13] Το σύστημα κύριας συνταξιοδότησης αποτελείται από δύο συνιστώσες: μια συνιστώσα ανταποδοτικού χαρακτήρα και μια πιο συμπληρωματική συνιστώσα που βασίζεται στην κατοικία.

Η πρώτη συνιστώσα του συστήματος συνταξιοδότησης χρηματοδοτείται εξ ολοκλήρου από εισφορές συνταξιούχων.[14] Παρέχει κίνητρα για μεγαλύτερες περιόδους καταβολής εισφορών. Αυτό οδηγεί σε μεγαλύτερα ποσοστά επιστροφής δεδουλευμένων (το ποσοστό με το οποίο συσσωρεύεται η σύνταξη ετησίως) σε συνταξιούχους που έχουν εργαστεί για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα.[13] Οι συνταξιούχοι με εισφορές δεκαπέντε ετών και άνω λαμβάνουν τις συντάξεις τους μόνο με ποσοστό επιστροφής δεδουλευμένων 0.77%, εισπράττοντας έτσι λιγότερη σύνταξη όταν συμπληρώσουν την ηλικία συνταξιοδότησης. Αυτό το ποσοστό αυξάνεται προοδευτικά με βάση τον αριθμό των ετών εργασίας στο 2% κατ' ανώτατο όριο για όσους έχουν καταβάλει εισφορές τουλάχιστον 40 χρόνια.[13] Αυτοί οι συνταξιούχοι ανταμείβονται με το να μπορούν να συνταξιοδοτηθούν από τα 62 έτη, ενώ εισπράττουν τις συντάξεις τους στο μέγιστο προαναφερθέν ποσοστό 2%, αντί να εισπράττουν πλήρεις συνταξιοδοτικές παροχές στην κανονική ηλικία συνταξιοδότησης των 67 ετών.

Η άλλη συνιστώσα είναι μια εθνική σύνταξη χρηματοδοτούμενη από το κράτος με βάση τα έτη διαμονής. Τα ποσά της σύνταξης καθορίζονται με βάση τον αριθμό των ετών διαμονής από την ηλικία των δεκαπέντε έως το ελάχιστο όριο ηλικίας που επιτρέπεται για τη λήψη της σύνταξης (τα 62 έτη).[15] Το ανώτατο ποσό μηνιαίας πληρωμής (384 ευρώ) κατανέμεται στους συνταξιούχους με σαράντα χρόνια διαμονής και με ιστορικό εισφορών είκοσι ετών.[16] Η ελάχιατη μηνιαία πληρωμή 345,50 € κατανέμεται σε συνταξιούχους με ιστορικό δεκαπέντε ετών εισφορών. Μια μείωση 2% (2% ετησίως κάτω των 20 ετών καταβολής εισφορών) στη μέγιστη πληρωμή εφαρμόζεται στις συντάξεις που εισπράττονται από συνταξιούχους με ιστορικό μεταξύ δεκαπέντε και είκοσι ετών εισφορών.[17]

Ιστορικά ποσοστά

Επεξεργασία

Πριν από το 2010, οι περισσότεροι εργαζόμενοι είχαν ποσοστό εισφορών 6.67%, ενώ οι εργοδότες είχαν ποσοστό εισφορών 13.33%, με ένα υψηλότερο ποσοστό να υπάρχει για τα βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα.[14] Από το 2016, όταν η ελληνική κυβέρνηση αναμόρφωσε το συνταξιοδοτικό σύστημα, τα ποσοστά εισφορών για τον τομέα των αυτοαπασχολούμενων και των λοιπών κλάδων είχαν εξισωθεί και ενοποιηθεί στο 20% του ετήσιου εισοδήματός τους (ανεξάρτητα από τις υποτιθέμενες αποδοχές).[18]

Ευρωπαϊκές επιρροές

Επεξεργασία

Οι ευρωπαϊκές επιρροές και η εσωτερική πολιτική έπαιξαν σημαντικό ρόλο στις μεταρρυθμίσεις του κράτους πρόνοιας που έλαβαν χώρα στην Ελλάδα τα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια.[19] Παρόλο που τα ιδιωτικά συμφέροντα και οι γραφειοκρατικοί μηχανισμοί έχουν αντιταχθεί σε εκτεταμένες μεταρρυθμίσεις στο σύστημα πρόνοιας, η επιρροή της ΕΕ ήταν διάχυτη και περιλάμβανε διάφορες πολιτικές, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνικής πρόνοιας και των δημόσιων συντάξεων.[19] Η Ελλάδα υπέφερε από υψηλό ποσοστό δημοσίου χρέους και από ένα έλλειμμα το οποίο δεν μπόρεσε να ξεπεράσει παρά την ισχυρή οικονομική ανάπτυξη τα χρόνια που προηγήθηκαν της κρίσης του 2008.[20] Η χρηματοδότηση του προϋπολογισμού της ελληνικής κυβέρνησης και των ελλειμμάτων της δημιούργησε έντονη ανάγκη για δανεισμό στις διεθνείς αγορές, με την Ελλάδα να υπογράφει μνημόνιο κατανόησης με τους υποψήφιους δανειστές της, που οδήγησε στην εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων που επεδίωκε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο .[20] Η υιοθέτηση μέτρων λιτότητας και μεταρρυθμίσεων υπέρ της αγοράς δημιούργησαν σημαντικές προκλήσεις για την ελληνική οικονομία, τις οποίες οι οικονομολόγοι έχουν περιγράψει ως «πολιτική οικονομία γενικευμένης ανασφάλειας».[19] Ο αντίκτυπος των μεταρρυθμίσεων σε μια ήδη εύθραυστη οικογενειακή καπιταλιστική οικονομία πρόνοιας έχει απλώς επιβαρύνει περαιτέρω την ευρωπαϊκή κρίση δημόσιου χρέους .[19]

Με την οικονομία να κατακλύζεται από ένα έλλειμμα άνω του 15%, η Ελλάδα στράφηκε στους Ευρωπαίους εταίρους της για βοήθεια και μπόρεσε να εξασφαλίσει 110 δισ. ευρώ.[21] Αν και η κυβέρνηση επικρίθηκε για την απόφασή της να υιοθετήσει τα μέτρα λιτότητας, χωρίς τις συνιστώμενες οικονομικές μεταρρυθμίσεις (ιδιαίτερα ως προς τις περικοπές δαπανών και τις μεταρρυθμίσεις στα προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας), συμπεριλαμβανομένων των δημόσιων συντάξεων, υπήρχε ο φόβος ότι η Ελλάδα δεν είχε την ικανότητα να αποπληρώσει αυτά τα δάνεια και σύντομα θα ήταν σε παρόμοια ή χειρότερη οικονομική θέση, ανίκανη να χρηματοδοτήσει τις ανάγκες της.[21] Η επίδραση αυτών των μεταρρυθμίσεων στις συντάξεις συμπεριλαμβάνει την αύξησης του ποσοστού εισφορών των Ελλήνων συνταξιούχων και της αλλαγής της ηλικίας συνταξιοδότησης.[22] Τα οικονομικά οφέλη από αυτές τις αλλαγές περιελάμβαναν την επιβράδυνση της αύξησης του ποσοστού εξάρτησης των ηλικιωμένων στο συνταξιοδοτικό σύστημα και τη μείωση του αριθμού των ετών στα οποία οι συνταξιούχοι εισέπραταν συντάξεις, μια στρατηγική που σχεδιάστηκε για να αντιμετωπίσει με επιτυχία το πρόβλημα συρρίκνωσης του εργατικού δυναμικού.[22] Οι Έλληνες οικονομολόγοι και οι Ευρωπαίοι και διεθνείς εταίροι τους προέβλεψαν μια σύντομη περίοδο ύφεσης ως αποτέλεσμα αυτών των προσαρμογών, ακολουθούμενη από μια περίοδο σταθερής οικονομικής ανάπτυξης.[23] Η αποτελεσματικότητα αυτών των προσαρμογών στο δημόσιο συνταξιοδοτικό σύστημα εξακολουθεί να αμφισβητείται, αν και υποστηρίζεται ότι η αποτυχία τους να επιτύχουν την προβλεπόμενη ανάπτυξη είναι αποτέλεσμα συστηματικών αδυναμιών της ελληνικής οικονομίας σε αντίθεση με την αποτελεσματικότητα των μέτρων.[23]

Επιπτώσεις στον ελληνικό πληθυσμό

Επεξεργασία

Το δημόσιο συνταξιοδοτικό σύστημα (και τα πακέτα λιτότητας που προέκυψαν από το συνταξιοδοτικό σύστημα) έχουν επιβαρύνει τον πληθυσμό της Ελλάδας συνολικά. Οι συνεχείς περικοπές του συνταξιοδοτικού συστήματος και η μείωση του ΑΕΠ έχουν επηρεάσει αρνητικά τον πληθυσμό των συνταξιούχων, με περίπου 1.5 εκατομμύριο συνταξιούχους να πέφτουν κάτω από το όριο της φτώχειας καταγράφοντας μια συνολική απώλεια εισοδήματος ύψους 70%.[24] Επιπλέον, οι εκκλήσεις για την εξισορρόπηση των προϋπολογισμών και των ελλειμμάτων μέσω της εφαρμογής μέτρων δημοσιονομικής λιτότητας οδήγησαν σε μειώσεις του προϋπολογισμού για άλλα κρίσιμα κοινωνικά προγράμματα. Με την ελληνική κυβέρνηση να επικεντρώνεται στη χρηματοδότηση του συνταξιοδοτικού συστήματος, προγράμματα όπως η υγειονομική περίθαλψη, τα επιδόματα ανεργίας και η εκπαίδευση έχουν υποφέρει. Όσον αφορά την υγειονομική περίθαλψη, ο προϋπολογισμός της Ελλάδας για τα δημόσια νοσοκομεία μειώθηκε κατά 25% μεταξύ των ετών 2009 και 2011, αφήνοντας έως και 1 εκατομμύριο πολίτες χωρίς πρόσβαση σε επαρκή υγειονομική περίθαλψη.[25] Η ελληνική κυβέρνηση δεν μπόρεσε επίσης να παράσχει επιδόματα ανεργίας και ευκαιρίες για τους ανέργους να επανενταχθούν στο εργατικό δυναμικό, καθώς μελέτες δείχνουν ότι εννέα στους δέκα ανέργους Έλληνες εργαζόμενους δεν λαμβάνουν επίδομα ανεργίας, με το 74% των ανέργων να παραμένει χωρίς εργασία για τουλάχιστον 12 μήνες.[26] Η εκπαίδευση, πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια, έχει επηρεαστεί επίσης από την γενική οικονομική κρίση, δημιουργώντας έλλειψη ειδικευμένων εργαζομένων για την ελληνική οικονομία. Μετά τον υπολογισμό του πληθωρισμού, το εκπαιδευτικό σύστημα στην Ελλάδα έχει αντιμετωπίσει παρόμοιες περικοπές στο προϋπολογισμό του με το σύστημα υγείας, που φτάνουν το 20 με 25% (το 2011).[27] Όλες αυτές οι περικοπές στον προϋπολογισμό οδήγησαν στη συνολική πτώση της βαθμολογίας της Ελλάδας στην υποκειμενική ευημερία κατά την τελευταία δεκαετία στην κλίμακα του ΟΟΣΑ (από το 0 έως το 10). Αυτή είναι η μεγαλύτερη μείωση από οποιαδήποτε άλλη χώρα του ΟΟΣΑ.[28]

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ «Why they are a flashpoint». The Economist. 2015-06-18. https://www.economist.com/blogs/freeexchange/2015/06/greek-pensions. Ανακτήθηκε στις 2017-12-08. 
  2. ↑ «European Central Bank confirms Greece bailout deal» (στα αγγλικά). POLITICO. 2017-05-02. https://www.politico.eu/article/greece-agrees-to-new-bailout-deal/. Ανακτήθηκε στις 2017-12-08. 
  3. ↑ Rodgers, Lucy; Stylianou, Nassos (2015-07-16). «How bad are things for the Greeks?» (στα αγγλικά). BBC News. https://www.bbc.com/news/world-europe-33507802. Ανακτήθηκε στις 2017-12-09. 
  4. ↑ Hayes, Brian (2015-07-02). «What's the issue with Greece's pension system?» (στα αγγλικά). The Journal.ie. https://www.thejournal.ie/readme/greece-pension-system-bailout-negotiations-2194668-Jul2015/. Ανακτήθηκε στις 2018-12-10. 
  5. ↑ Bonoli, Giuliano (1997). «Classifying Welfare States: A Two-Dimensional Approach» (στα αγγλικά). Journal of Social Policy 26 (3): 357. doi:10.1017/S0047279497005059. 
  6. ↑ Stamouli, Nektaria (2018-01-02). «Greeks Lean Heavily on Grandparents' Pensions» (στα αγγλικά). The Wall Street Journal. https://www.wsj.com/articles/greeks-lean-heavily-on-grandparents-pensions-1514889000. Ανακτήθηκε στις 2018-12-10. 
  7. ↑ Manifava, Dimitra (2017-01-24). «Half of families in Greece live on pensions» (στα αγγλικά). ekathimerini.com. http://www.ekathimerini.com/215576/article/ekathimerini/business/half-of-families-in-greece-live-on-pensions. Ανακτήθηκε στις 2018-12-12. 
  8. ↑ 8,0 8,1 Matsaganis, Manos (2011). «The welfare state and the crisis: the case of Greece». Journal of European Social Policy 21 (5): 510. doi:10.1177/0958928711418858. 
  9. ↑ Zambarloukou, Stella (2015). «Greece After the Crisis: Still a south European welfare model?». European Societies 17 (5): 657. doi:10.1080/14616696.2015.1103887. 
  10. ↑ Georgios, Symeonidis (2016) (στα αγγλικά). The Greek Pension Reform Strategy 2010–2015, σελ. 23–25. https://openknowledge.worldbank.org/handle/10986/24408. 
  11. ↑ Georgios, Symeonidis (2016) (στα αγγλικά). The Greek Pension Reform Strategy 2010–2015, σελ. 25–27. https://openknowledge.worldbank.org/handle/10986/24408. 
  12. ↑ Georgios, Symeonidis (2016). «The Greek Pension Reform Strategy 2010–2015» (στα αγγλικά). World Bank: 27. https://openknowledge.worldbank.org/handle/10986/24408. 
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 OECD (2017). 2017: OECD and G20 Indicators. OECD Pensions at a Glance (στα Αγγλικά). ISBN 9789264287495. 
  14. ↑ 14,0 14,1 «Pension system in Greece – Pension Funds Online». www.pensionfundsonline.co.uk (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 8 Δεκεμβρίου 2017. 
  15. ↑ «OECD Economic Surveys: Greece, Books / OECD Economic Surveys: Greece / 2016» (PDF). www.oecd-ilibrary.org (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 8 Δεκεμβρίου 2017. [νεκρός σύνδεσμος]
  16. ↑ «Social Security Programs Throughout the World: Europe, 2016 - Greece». www.ssa.gov (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 8 Δεκεμβρίου 2017. 
  17. ↑ «OECD Economic Surveys: Greece, Books / OECD Economic Surveys: Greece / 2016» (PDF). www.oecd-ilibrary.org (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 8 Δεκεμβρίου 2017. [νεκρός σύνδεσμος]
  18. ↑ Georgios, Symeonidis (2016) (στα αγγλικά). The Greek Pension Reform Strategy 2010–2016, σελ. 25–26. https://openknowledge.worldbank.org/handle/10986/24408. 
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 19,3 Sotiropoulos, Dimitri (2004). «The EU 'S Impact on the Greek Welfare State: Europeanization on paper?». Journal of European Social Policy 14 (3): 267–284. doi:10.1177/0958928704044627. 
  20. ↑ 20,0 20,1 Guillen, Ana; Pavolini, Emmanuele (2015). «Welfare States under Strain in Southern Europe: Overview of the Special Issue». European Journal of Social Security 17 (2): 147–157. doi:10.1177/138826271501700201. 
  21. ↑ 21,0 21,1 Monastiriotis, Vassilis; Hardiman, Niamh; Regan, Aidan; Goretti, Chiara; Landi, Lucio; Ignacio Conde-Ruiz, J; Marín, Carmen; Cabral, Ricardo (2013). «Austerity measures in crisis countries — results and impact on mid-term development». Intereconomics 48 (1): 4–32. doi:10.1007/s10272-013-0441-3. https://www.econstor.eu/bitstream/10419/74564/1/73. [νεκρός σύνδεσμος]
  22. ↑ 22,0 22,1 Heller, Peter (2017). «IEO Background Paper No. BP/17/01-01». Washington: International Monetary Fund. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2018-05-05. https://web.archive.org/web/20180505135440/http://www-ieo.imf.org/ieo/files/completedevaluations/SP%20-%20BP1%20-%20The%20IMFs%20Involvement%20with%20Pension%20Issues,%202006-15%20-%20Web.pdf. Ανακτήθηκε στις 2021-11-27. 
  23. ↑ 23,0 23,1 Kotios, A.; Galanos, G. (2017). «How Greece's Systemic Weaknesses Limited the Effectiveness of the Adjustment Programmes». Intereconomics 52 (5): 293–301. doi:10.1007/s10272-017-0692-5. https://www.econstor.eu/bitstream/10419/172818/1/293-301-Kotios.pdf. 
  24. ↑ The National Herald (2017-06-11). «Benefits Being Cut 70%, Greek Pensioners Can't Make Ends Meet» (στα αγγλικά). The National Herald. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2018-12-15. https://web.archive.org/web/20181215223552/https://www.thenationalherald.com/165663/benefits-cut-70-greek-pensioners-cant-make-ends-meet/. Ανακτήθηκε στις 2018-12-12. 
  25. ↑ Cooper, Charles (2014-02-24). «Tough austerity measures in Greece leave nearly a million people with no access to healthcare, leading to soaring infant mortality, HIV infection and suicide» (στα αγγλικά). Independent. https://www.independent.co.uk/news/world/europe/tough-austerity-measures-in-greece-leave-nearly-a-million-people-with-no-access-to-healthcare-9142274.html. Ανακτήθηκε στις 2018-12-12. 
  26. ↑ Ekathimerini (2016-12-19). «Nine in 10 jobless Greeks receive no unemployment benefit» (στα αγγλικά). Ekathimerini. http://www.ekathimerini.com/214695/article/ekathimerini/business/nine-in-10-jobless-greeks-receive-no-unemployment-benefit. Ανακτήθηκε στις 2018-12-12. 
  27. ↑ Butrymowicz, Sarah (2012-02-22). «What Do the Greek Austerity Measures Mean for Education?» (στα αγγλικά). Huffington Post. https://www.huffingtonpost.com/sarah-butrymowicz/what-do-the-greek-austeri_b_1291810.html. Ανακτήθηκε στις 2018-12-12. 
  28. ↑ OECD (2017) (στα αγγλικά). How's Life in Greece?, σελ. 2. https://www.oecd.org/statistics/Better-Life-Initiative-country-note-Greece.pdf. 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Δημόσιες_συντάξεις_στην_Ελλάδα&oldid=10743409"