Άλκαμο

δήμος της Ιταλίας

Συντεταγμένες: 37°58′N 12°58′E / 37.967°N 12.967°E / 37.967; 12.967

Η Άλκαμο (ιταλικά: Alcamo‎‎, σιτσιλιάνικα: Àrcamu) είναι η τέταρτη πόλη της Ιταλικής επαρχίας του Τράπανι με πληθυσμό 45.374 κατοίκους. Συνορεύει με τη Μητροπολιτική πόλη του Παλέρμο και βρίσκεται σε απόσταση 50 χιλιόμετρα από το Παλέρμο και το Τράπανι. Η πόλη έχει έκταση σήμερα 130.79 τετραγωνικά χιλιόμετρα και έχει τη δεύτερη μεγαλύτερη πυκνότητα στην επαρχία μετά την Έρυξ.[3]

Άλκαμο

Σημαία
Τοποθεσία στο χάρτη
Τοποθεσία στο χάρτη
Άλκαμο
37°58′0″N 12°58′0″E
ΧώραΙταλία
Διοικητική υπαγωγήFree Municipal Consortium of Trapani
Έκταση130,79 km² και 130,9 km²[1]
Υψόμετρο256 μέτρα
Πληθυσμός44.569 (1  Ιανουαρίου 2023)[2]
Ταχ. κωδ.91011
Τηλ. κωδ.0924
Ζώνη ώραςUTC+01:00 (επίσημη ώρα)
UTC+02:00 (θερινή ώρα)
ΙστότοποςΕπίσημος ιστότοπος
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Χαρακτηριστικά Επεξεργασία

Η Αλκάμο βρίσκεται στο κέντρο του κόλπου του Καστελαμάρε σε υψόμετρο 258 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας σε ένα ασβεστολιθικό βουνό με μέγιστο ύψος 825 μέτρα, στα 500 μέτρα υψόμετρο υπάρχει ένα φυσικό καταφύγιο. Το κλίμα στην Άλκαμο είναι ήπιο με περισσότερες βροχοπτώσεις τον χειμώνα σε σχέση με το καλοκαίρι.[4] Η μέση ετήσια θερμοκρασία είναι 16.9 βαθμούς Κελσίου με υψηλότερες θερμοκρασίες τον Αύγουστο της τάξης των 24.8 βαθμών Κελσίου και χαμηλότερες τον Φεβρουάριο με 10.3 βαθμούς Κελσίου.[5] Η μέση ετήσια βροχόπτωση είναι 558 χιλιοστά, βρίσκεται στο χαμηλότερο σημείο της τον Ιούλιο με 4 χιλιοστά και στο υψηλότερο τον Δεκέμβριο με 83 χιλιοστά.[6] Υπάρχουν πολλές διαφωνίες σχετικά με την προέλευση του ονόματος "Άλκαμο", το πιθανότερο προέρχεται από το Αραβικό "Αλ-Κάμα" που μεταφράζεται ως "υγρό έδαφος" ή "εύφορα γη".[7] Ο Λέων ο Αφρικανός αναφέρει ότι το όνομα έδωσε στην πόλη ο Άραβας ιδρυτής της Αλ-Καμούκ (828) αλλά χωρίς να μας παρουσιάζει στοιχεία.[8] Άλλοι σχολιαστές λένε ότι πρόκειται για μια λέξη που ομιλείται στην τοπική διάλεκτο και σχετίζεται με το φυτό κολοκυθιά της ερήμου.[9]

Ιστορία Επεξεργασία

Αρχαιότητα Επεξεργασία

 
Αραβική πηγή στην Άλκαμο.

Δεν υπάρχουν σαφείς πληροφορίες για την προϊστορική περίοδο, η περιοχή σύμφωνα με αρχαιολογικές ενδείξεις κατοικήθηκε από το 10.000 π.Χ.[10] Ο αρχαιολόγος Πάολο Όρσι ανακάλυψε πολλά άλλα ευρήματα από τη Νεολιθική εποχή κοντά στον ποταμό Φιούμε Φρέντο (1899), βρίσκονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πάολο Όρσι στις Συρακούσες.[11][12] Ο Λυκόφρων ο Χαλκιδεύς μας δίνει την πληροφορία ότι υπήρχε στην περιοχή ένας οικισμός με το όνομα "Λονγκούρο" πάνω στο Όρος Μπονιφάτο.[13] Μια παλιά παράδοση αφηγείται οτι ιδρύθηκε από Έλληνες που δραπέτευσαν από την Τροία.[14] Στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία οι κάτοικοι μετακινήθηκαν στους πρόποδες του βουνού και ασχολήθηκαν με την αγροτική παραγωγή, δημιούργησαν έναν νέο οικισμό με το όνομα "Λονγκαρίκουμ".[15] Το όνομα εμφανίζεται τον 3ο αιώνα στη "Διαδρομή του Αντωνίνου του Ευσεβούς", πιθανότατα πρόκειται για το Λατινικό όνομα του "Λονγκούρο".[16]

Άραβες Επεξεργασία

 
Χάρτης της Άλκαμο σε εκτύπωση (1725).

Η Άλκαμα ιδρύθηκε από τον Άραβα στρατηγό Άλ-Καμά (828) που έδωσε το όνομα του στη σύγχρονη πόλη, άλλες πηγές παραπέμπουν την ίδρυση της το 972. Το πρώτο έγγραφο με το όνομα της Άλκαμο παρουσιάζει ο Βέρβερος γεωγράφος Μωχάμετ αλ-Ιντρίσι (1099 - 1165), ο Ρογήρος Β΄ της Σικελίας του είχε αναθέσει τη συλλογή Γεωγραφικών χαρτών.[17] Την περιγραφή έκανε από το "κάστρο του Καλατούμπο" από το οποίο έβλεπε ολόκληρη την περιοχή, το περιγράφει σαν ένα οικισμό με εύφορο έδαφος και πλούσια αγορά, οι Άραβες τον έλεγαν "Αλκαμάχ".[18][19] Ο προσκυνητής από την Ανδαλουσία Ίμπν-Ζουμπαίρ σε ένα ταξίδι του από το Παλέρμο στο Τράπανι σταμάτησε στην Άλκαμο, την περιγράφει σαν μία πόλη με τζαμί και μουσουλμανική αγορά.[20]

Νορμανδοί Επεξεργασία

Η Άλκαμο κατοικήθηκε τον Μεσαίωνα από Άραβες, ο Αραβικός πληθυσμός μειώθηκε σημαντικά όταν κατέκτησαν την πόλη οι Νορμανδοί (1060), τη μοίρασαν σε τέσσερα προάστια : Άγιο Βίτο, Άγιο Λεονάρδο, Άγιο Ιππόλυτο και Άγιο Νικολό ντελ Βάσο.[21] Ο Φρειδερίκος Β΄ Χοενστάουφεν μετά από εξεγέρσεις των Αράβων (1221 - 1243) τους μετακίνησε στη Λουκέρα και έφερε στην Άλκαμο χριστιανούς.[22] Ο Ρεϊμόντο Περάλτα διεκδίκησε τη βαρονία του Άλκαμο από τον Πέτρο Δ΄ της Αραγωνίας (1340).[23][24] Η βαρονία πέρασε στη συνέχεια στον γιο του Γουλιέλμο, την οικογένεια Βεντιμίλια, την οικογένεια Καμπρέρα, τον Πιέτρο Μπάλσαμο και τελικά στον Τζουζέπε Αλβάρες (1777).[25] Τον 14ο αιώνα η Άλκαμο είχε μερικές χιλιάδες κατοίκους, πολλοί από αυτούς ήταν μετανάστες από άλλες περιοχές της Σικελίας και της Ιταλίας όπως η Πίζα, το Αμάλφι, η Μπολόνια, η Καλαβρία, η Λυγούρια και την Ισπανία.[26]

Ο Αντονέλλο ντα Μεσσίνα μετακινήθηκε στην Άλκαμο (1438 - 1441) για να μάθει τις τεχνικές βυρσοδεψίας από τον Γουλιέλμο Αντράγκνα.[27] Η πόλη ήταν σημαντικό κέντρο βιοτεχνίας και εμπορίου ιδιαίτερα σε σιτηρά και κρασί από τις γειτονικές πόλεις, είχε πολλούς τεχνίτες, αρτοποιούς και σιδηρουργούς.[28] Η Άλκαμο βρισκόταν γύρω στο 1500 υπό την εξουσία του Καπετάνιου Φερδινάνδο Βέγκα που πολεμούσε τους Τούρκους πειρατές, οχύρωσε την πόλη με ισχυρά τείχη και τέσσερις μεγάλες πύλες.[29] Την ίδια εποχή η Άλκαμο χωρίστηκε σε τέσσερα προάστια που πήραν το όνομα τους από τις αντίστοιχες εκκλησίες : Αγίου Γιάκομο, Αγίου Καλογήρου, Αγίου Φραγκίσκου της Ασσίζης και Μαγκιόρε Κιέζα.[30] Η διανομή έγινε κατά μήκος των σημερινών λεωφόρων που διασχίζουν την πόλη.[31] Όταν ο Κάρολος Κουίντος την επισκέφτηκε μετά την επιστροφή του από την Τυνησία έκλεισε η "Πύλη Τραπάνι" και άνοιξαν τέσσερις νέες πύλες : "Νέα Πύλη Τραπάνι", "Νέα Πύλη Παλέρμο", "Πύλη Στέλλα" και "Πύλη Νουόβο".[32]

Οικοδόμηση της νεώτερης πόλης Επεξεργασία

 
Η "Πύλη Παλέρμο" σε εκτύπωση του 1900.

Τον 16ο αιώνα η Άλκαμο εξελίχτηκε σε μεγάλο εκπαιδευτικό κέντρο με πολλά νέα σχολεία και δασκάλους.[33][34] Η Παναγία εμφανίστηκε σε πολλές γυναίκες (1547) και μία εικόνα της λατρεύτηκε σαν "Η κυρία των θαυμάτων".[35] Οι ασθένειες θέρισαν τον πληθυσμό στα τέλη του 16ου αιώνα, τα θύματα τάφηκαν στο κοιμητήριο του Αγίου Ιππολύτου.[36] Ο Μαριάνο Μπάλο διέταξε την κατασκευή ενός θεάτρου (1667) που έγινε γνωστό σαν "Θέατρο Φερίνιο", αργότερα κατεδαφίστηκε και οικοδομήθηκε ξανά τη δεκαετία του 1960 και έμεινε γνωστό σαν "Σινέ Τεάτρο Γιούρο" ή "Θέατρο Κιέλο ντ΄Αλκάμο". Τον 18ο αιώνα στην Άλκαμο έγιναν πολλές επαναστάσεις και λαϊκές εξεγέρσεις.[37] Ο αρχιτέκτονας Άντζελο Ιτάλια (1628 - 1700) οικοδόμησε τη "Βασιλική της Παναγίας της Αναλήψεως" (1699).[38] Το εσωτερικό του ναού είναι διακοσμημένο με πολλά φρέσκος από τον Φλαμανδό ζωγράφο Γουλιέλμο Μπόρεμανς (1736 - 1737).[39] Την ίδια εποχή ανακαινίστηκε η εκκλησία της Αγίας Ολιβίας και ξανακτίσθηκαν οι εκκλησίες του Αγίου Παύλου και του Αγίου Βαρθολομαίου (1689).[40] Η εκκλησία του Τιμίου Σταυρού ολοκληρώθηκε (1699) και ακολούθησε μερικές δεκαετίες αργότερα η Κολλεγιακή εκκλησία (1767).[41]

19ος αιώνας Επεξεργασία

Ο πληθυσμός της πόλης ανέκαμψε από την ασθένεια και έφτασε τους 13.000 κατοίκους (1798).[42] Στις αρχές του 19ου αιώνα το φεουδαρχικό καθεστώς καταργήθηκε (1812) και η πόλη έγινε βασιλική περιουσία.[43] Οι αρχιερείς Στέφανο Τρίολο Γκαλίφι και Τζιουζέπε Βιργκίλιο με τον βαρόνο Φελίτσε Πάστορε ήταν αντιπρόσωποι της Άλκαμο στο Ιταλικό Κοινοβούλιο.[44] Στη διάρκεια μίας εξέγερσης (1820) έγιναν πολλοί φόνοι, ελευθερώθηκαν εγκληματίες και κάηκαν αρχεία, πολλοί άνθρωποι πέθαναν αργότερα από χολέρα (1829).[45] Η κατασκευή του σημερινού δημαρχείου ξεκίνησε (1843) από τον βαρόνο Φελίτσε Πάστορε. Ο Στέφανος και ο Τζιουζέπε Τρίολο ύψωσαν την Ιταλική Τρικολόρε στο δημαρχείο της πόλης, δημιούργησαν ομάδες για να βοηθήσουν τον Τζουζέπε Γκαριμπάλντι και ο Βίκτωρ Εμμανουήλ Β΄ έκδωσε μερικά διατάγματα.[46] Στην Ιταλική Ενοποίηση οι αδελφοί Τρίολο και ο Τζιουζέπε Κόπολλα πολέμησαν στο πλευρό του Γκαριμπάλντι (1860).[47] Ο δημόσιος φωτισμός τοποθετήθηκε στην Άλκαμο στα τέλη του 19ου αιώνα, στην τελετή της εορτής της Παναγίας των Θαυμάτων.

20ος αιώνας Επεξεργασία

 
Το ιερό της Παναγίας των Θαυμάτων.

Στις αρχές του 20ου αιώνα ο πληθυσμός της πόλης μειώθηκε σημαντικά, 36.718 Σικελοί έφυγαν για τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής αλλά η Απογραφή θεωρείται αναξιόπιστη.[48] Την ίδια εποχή σημειώθηκε μεγάλος οικονομικός μαρασμός και κατέρρευσαν δύο τράπεζες.[49] Όταν ξέσπασε ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος κάηκαν 400 πολίτες του Άλκαμο, ακολούθησε περίοδος με πολλά εγκλήματα και ληστείες.[50] Η Ισπανική γρίπη είχε σαν αποτέλεσμα 500 θύματα (1918) και όταν ξέσπασε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος σκοτώθηκαν άλλοι 213 πολίτες.[51] Όταν ανέβηκε στην εξουσία ο Φασισμός οι κάτοικοι του Άλκαμο έκαναν αίτημα να γίνει η πόλη τους πρωτεύουσα επαρχίας αλλά δεν έγινε δεκτό.[52] Ο Μπενίτο Μουσολίνι επισκέφτηκε την πόλη (19 Αυγούστου 1937) στα εγκαίνια της νέας σιδηροδρομικής γραμμής ανάμεσα στο Τράπανι και την Άλκαμο.[53] Σε λίγες βδομάδες επισκέφτηκε την πόλη και ο διάδοχος του Ιταλικού θρόνος Ουμβέρτος Β΄ της Ιταλίας.[54]

Τα Αμερικάνικα στρατεύματα μπήκαν στην πόλη και την απελευθέρωσαν χωρίς αντίσταση (21 Ιουλίου 1943).[55] Οι οικονομικές και κοινωνικές δυσκολίες προκάλεσαν εξέγερση του πληθυσμού που κατέλαβε το δημαρχείο και έβαλε φωτιά στα έγγραφα.[56] Τη δεκαετία του 1960 το οικιστικό σύστημα της πόλης επεκτάθηκε σημαντικά στους πρόποδες του όρους Μπονιφάτιο. Στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και στις αρχές της δεκαετίας του 1990 σημειώθηκαν αιματηρές εμφύλιες μάχες στη Μαφία ανάμεσα στην παλιά ομάδα Γκρέκο και στη νέα Συμμορία των Κορλεονέζι με έδρα την Άλκαμο και με αρχηγό τον Βιτσέντζο Μιλάτσο. Ο Μιλάτσο δέχτηκε διαταγές από τον Σαλβατόρε Ριίνα να εξουδετερώσει τους Γκρέκο και να τους αντικαταστήσει με έμπιστους άντρες. Ο πόλεμος κράτησε πέντε χρόνια και ήταν αιματηρός με πολλά θύματα, την ίδια εποχή βρέθηκε στη Σικελία ένα διυλιστήριο ηρωίνης (1985).[57]

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. 1,0 1,1 «Superficie di Comuni Province e Regioni italiane al 9 ottobre 2011». Εθνικό Ινστιτούτο Στατιστικής της Ιταλίας. Ανακτήθηκε στις 16  Μαρτίου 2019.
  2. demo.istat.it?l=it.
  3. http://www.comuni-italiani.it/081/001/statistiche/
  4. https://it.climate-data.org/europa/italia/sicily/alcamo-13900/
  5. https://it.climate-data.org/europa/italia/sicily/alcamo-13900/
  6. https://it.climate-data.org/europa/italia/sicily/alcamo-13900/
  7. Regina 1972, σ. 16.
  8. Regina 1972, σ. 20.
  9. Regina 1972, σ. 16.
  10. http://www.alqamah.it/2014/07/01/historia-alcami-reperti-archeologici-piccole-tracce-della-storia-di-alcamo/
  11. http://www.alqamah.it/2014/07/01/historia-alcami-reperti-archeologici-piccole-tracce-della-storia-di-alcamo/
  12. Gruppo Archeologico Drepanon 2014, σσ. 17–18.
  13. «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Ιανουαρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 1 Μαΐου 2019. 
  14. Orlandi 1770, σ. 204.
  15. «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Ιανουαρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 1 Μαΐου 2019. 
  16. «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Ιανουαρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 1 Μαΐου 2019. 
  17. Regina 1972, σ. 15.
  18. Regina 1972, σ. 15.
  19. http://www.treccani.it/enciclopedia/alcamo_(Enciclopedia-Italiana)/
  20. Regina 1972, σ. 15.
  21. AAVV 1991, σ. 4.
  22. Orlandi 1770, σσ. 204–205.
  23. http://www.treccani.it/enciclopedia/alcamo_(Enciclopedia-Italiana)/
  24. San Martino De Spucches & Gregorio 2013, σ. 50.
  25. http://www.treccani.it/enciclopedia/alcamo_(Enciclopedia-Italiana)/
  26. AAVV 1991, σ. 6.
  27. AAVV 1991, σ. 6.
  28. AAVV 1991, σ. 8.
  29. AAVV 1991, σ. 10.
  30. http://www.alqamah.it/2014/01/13/historia-alcami-i-palazzi-storici/
  31. AAVV 1991, σ. 12.
  32. AAVV 1991, σ. 10.
  33. AAVV 1991, σ. 14.
  34. «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 1 Μαΐου 2019. 
  35. AAVV 1991, σ. 15.
  36. AAVV 1991, σ. 16.
  37. AAVV 1991, σ. 16.
  38. http://www.treccani.it/enciclopedia/alcamo_(Enciclopedia-Italiana)/
  39. http://www.treccani.it/enciclopedia/alcamo_(Enciclopedia-Italiana)/
  40. AAVV 1991, σ. 16.
  41. AAVV 1991, σ. 18.
  42. AAVV 1991, σ. 16.
  43. «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Δεκεμβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 1 Μαΐου 2019. 
  44. AAVV 1991, σ. 18.
  45. AAVV 1991, σ. 20
  46. AAVV 1991, σ. 20
  47. http://www.treccani.it/enciclopedia/alcamo_(Enciclopedia-Italiana)/
  48. Chiarelli 2005, σ. 61.
  49. Chiarelli 2005, σ. 43.
  50. AAVV 1991, σ. 20
  51. AAVV 1991, σ. 20
  52. AAVV 1991, σ. 20
  53. Chiarelli 2005, σ. 143.
  54. Chiarelli 2005, σ. 120.
  55. AAVV 1991, σ. 20
  56. AAVV 1991, σ. 20
  57. https://ricerca.repubblica.it/repubblica/archivio/repubblica/1985/05/03/un-colpo-all-eroina-spa.html

Πηγές Επεξεργασία

  • Regina, Vincenzo (1972). Profilo storico di Alcamo e sue opere d'arte dalle origini al secolo XV (in Italian). Edizioni Accademia di Studi "Cielo d'Alcamo".
  • Mirabella, Francesco M. (1876). Cenni degli alcamesi rinomati in scienze, lettere, arti, armi e santità. Alcamo: Surdi.
  • Le guide oro – Sicilia. Firenze: Casa editrice Bonechi. 1992.
  • Calia, Roberto; Craparo, Enzo; Baldassano Cataldo, Erina (1991). La Bella Alcamo. Alcamo: Edizioni Blu Imaging & Adv.
  • Chiarelli, Andrea; Cocchiara, Dario (2005). Alcamo nel XX secolo, Volume I: 1900–1943 (in Italian). Campo Edizioni.
  • Chiarelli, Andrea; Cocchiara, Dario (2009). Alcamo nel XX secolo, Volume II: 1944–1999 (in Italian). Campo Edizioni.
  • Orlandi, Cesare (1770). Delle location d'Italia e sue isole adjacenti compendiose notizie (in Italian).
  • San Martino De Spucches, Francesco; Gregorio, Mario (2013). La storia dei feudi e di titoli nobiliari della Sicilia dalla loro origini ai nostri giorni (in Italian). Lulu.com.
  • Gruppo Archeologico Drepanon (2014). Bonifato – La montagna ritrovata (in Italian). Trapani: Il Sole editrice.
  • Bembina, G. B.; Mirabella, Francesco Maria; Pietro Maria, Rocca (1956). Alcamo sacra (in Italian). Alcamo: Tipografia Cartografica.
  • Malanima, Paolo (2009). Pre-Modern European Economy: One Thousand Years (10th–19th Centuries). BRILL.
  • Marsala, M. T. (1980). Atlante di Storia Urbanistica Siciliana "Alcamo". Palermo: Flaccovio S.F.
  • Mirabella, Gaspare (1981). Alcamo quello che resta... Alcamo: Sarograf.
  • Mirabella, Francesco Maria (1980). Alcamensia noterelle storiche con appendici di documenti inediti. Alcamo: Sarograf.
  • Calia, Roberto (1991). Una città da scoprire: Alcamo. Alcamo: Edizioni Blu Imaging & ADV.
  • Calia, Roberto (1992). Lo Stemma della Città di Alcamo (attraverso i secoli). Alcamo: Sarograf.
  • Regina, Vincenzo (1975). Storia società e cultura dal cinque al settecento. Alcamo: Edizioni Accademia di studi "Cielo D'Alcamo".
  • Calia, Roberto (1997). I palazzi dell'aristocrazia e della borghesia alcamese. Alcamo: Carrubba.
  • Regina, Vincenzo (1977). Ottocento alcamese storia e arte. Alcamo: Edizioni Accademia di studi "Cielo D'Alcamo".
  • Regina, Vincenzo (1956). Brevi note su Alcamo del 1700. Alcamo: Edizioni Accademia di studi "Cielo D'Alcamo".
  • Regina, Vincenzo (1992). Alcamo una città della Sicilia. Palermo: Aracne.
  • Mirabella, Francesco Maria (1919). Sull'origine della città di Alcamo. Acireale: Popolare.
  • Di Giovanni, V. (1876). Notizie storiche della città di Alcamo. Palermo: Amenta M.
  • Rocca, Pietro Maria (1894). Delle muraglie e porte della città di Alcamo. Palermo: Lo Statuto.
  • Regina, Vincenzo (1982). Bonifato Terra Sicana Elima da Lungaro a Longarico. Alcamo: Cartograf.
  • Di Graziano, A. A. (1981). Note e documenti per la storia di Alcamo nei secoli XIII e XIV. Roma: Centro Ricerca.
  • Regina, Vincenzo (1986). Alcamo, paesaggio urbano e rurale. Alcamo: Edizioni Leopardi.
  • Bembina, G. B. (1979). Storia ragionata della città di Alcamo. Alcamo: Editrice Zulemia.
  • De Blasi, Ignazio (1880). Della opulenta città di Alcamo. Discorso storico. Alcamo.
  • Trasselli, C. (1971). Alcamo un comune feudale del trecento. Trapani: Corrao G.
  • Regina, Vincenzo (1979). Alcamo dalla prima guerra mondiale ai giorni nostri. Alcamo: Edizioni di Studi "Cielo D'Alcamo".
  • Mirabella, Francesco Maria; Rocca, Pietro Maria (1884). Guida artistica della città di Alcamo. Alcamo: Bagolino.
  • Polizzi, G. (1879). I monumenti di antichità e d'arte della provincia di Trapani. Trapani.
  • Maniaci, G.; Di Bernardo, R. (1974). Espansione e problema ecologico nel comprensorio di Alcamo. Alcamo: Damiano Campo.
  • Città di Alcamo – Assessorato al Turismo (2002). Alcamo – un itinerario guidato per una città tutta da scoprire...
  • Cataldo, Carlo (2001). La conchiglia di S. Giacomo. Alcamo: Edizioni Campo.
  • Cataldo, Carlo (1982). Guida storico-artistica dei beni culturali di Alcamo, Calatafimi, Castellammare del golfo, Salemi, Vita. Alcamo: Sarograf.
  • Regina, Vincenzo (2002). Cavalieri ospedalieri e pellegrini per le antiche vie della provincia di Trapani.
  • Longo, Ignazio (2013). Terra Alcami. Imago Urbis. Rappresentazioni iconografiche e cartografiche antiche. Rome: Aracne editrice.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία