Άρτουρι Ίλμαρι Βίρτανεν

Ο Άρτουρι Ίλμαρι Βίρτανεν (Artturi Ilmari Virtanen, 15 Ιανουαρίου 1895 – 11 Νοεμβρίου 1973) ήταν Φινλανδός χημικός που βραβεύθηκε με το Βραβείο Νόμπελ Χημείας το 1945.

Άρτουρι Ίλμαρι Βίρτανεν
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Artturi Ilmari Virtanen (Φινλανδικά)
Γέννηση	15  Ιανουαρίου 1895 Ελσίνκι
Θάνατος	11  Νοεμβρίου 1973 Ελσίνκι
Υπηκοότητα	Φινλανδία
Σπουδές	Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι και αυτοκρατορικό πανεπιστήμιο Αλεξάντερ
Τέκνα	Kalle Virtanen
Βραβεύσεις	Τάγμα της Αξίας για τις Τέχνες και Επιστήμες (1971), βραβείο Νόμπελ Χημείας (1945), Grand Cross of the Order of Merit for Agriculture (28  Ιουνίου 1951), Μεγαλόσταυρος του Τάγματος του Λέοντος της Φινλανδίας (6  Δεκεμβρίου 1953), Commander First Class of the Order of the Lion of Finland (14  Φεβρουαρίου 1945), Ταξιάρχης του Τάγματος του Φινλανδικού Λευκού Ρόδου (6  Δεκεμβρίου 1943), Memorial medal of the War of Liberation (1918), Memorial medal of the Winter War, Memorial medal of the Continuation War και Ταξιάρχης του Τάγματος του Ντάνεμπρογκ (1951)
Επιστημονική σταδιοδρομία
Ερευνητικός τομέας	βιοχημεία
Ιδιότητα	χημικός, βιοχημικός, διδάσκων πανεπιστημίου και εφευρέτης
δεδομένα ()

Ο Βίρτανεν επινόησε το ενσίρωμα AIV (ζωοτροφή), που βελτίωσε την παραγωγή γάλακτος, καθώς και μία μέθοδο συντηρήσεως του βουτύρου, το άλας AIV, που αύξησε τις εξαγωγές βουτύρου της Φινλανδίας.

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Βίρτανεν γεννήθηκε στο Ελσίνκι, αλλά τελείωσε το σχολείο στο Κλασικό Λύκειο του στο Βίιπουρι, το σημερινό Βίμποργκ της Ρωσίας.

Το 1918 πήρε το διδακτορικό του στην οργανική χημεία. Το επόμενο έτος άρχισε να εργάζεται στα εργαστήρια της μεγάλης εταιρείας γαλακτοκομικών προϊόντων Valio και το 1920 έγινε διευθυντής των εργαστηρίων. Αισθανόμενος ωστόσο ότι είχε ελλείψεις στις γνώσεις του και ακολουθώντας το ενδιαφέρον του για τη βοτανική και τη ζωολογία, άφησε τη θέση του στη εταιρεία και σπούδασε στο ETH Ζυρίχης, στο Πανεπιστήμιο του Μύνστερ και στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης, φυσικοχημεία, εδαφοχημεία και μικροβιολογία. Το 1923 στη Σουηδία συνεργάσθηκε με τον Χανς φον Όιλερ-Τσέλπιν, ο οποίος λίγα χρόνια αργότερα πήρε το Βραβείο Νόμπελ Χημείας. Επιστρέφοντας στη Φινλανδία, έγινε λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι το 1924 και απέκτησε φήμη για τις διαλέξεις του στη βιοχημεία. Εργάσθηκε στο εργαστήριο της Ενώσεως Εξαγωγέων Βουτύρου, το οποίο ενσωματώθηκε στο Πανεπιστήμιο. Το 1930 ιδρύθηκε το Ινστιτούτο Βιοχημείας και ο Βίρτανεν έμεινε σε αυτό μέχρι τον θάνατό του. Το 1931 έγινε καθηγητής της βιοχημείας στο Πολυτεχνείο του Ελσίνκι και το 1939 στο Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι. Το 1933 αγόρασε ένα αγρόκτημα κοντά στο Ελσίνκι, όπου πειραματίστηκε στην πράξη πάνω στα αποτελέσματα των επιστημονικών του ερευνών.

Ο Βίρτανεν πήρε ως σύζυγό του τη βοτανολόγο Λίλια Μόισιο (Lilja Moisio) το 1920 και απέκτησαν μαζί δύο γιους. Αρεσκόταν στην απλή ζωή, δεν είχε ποτέ δικό του Ι.Χ. αυτοκίνητο, ποτέ δεν κάπνισε και ποτέ δεν ήπιε οινοπνευματώδες ποτό. Απεβίωσε σε ηλικία 78 ετών, δύο εβδομάδες μετά από κάταγμα του ισχίου.

Επιστημονικές έρευνες

Η έρευνα του Βίρτανεν άρχισε με τη μελέτη της φωσφορυλιώσεως των εξοζών το 1924. Μπόρεσε να αποδείξει ότι η φωσφορυλίωση αποτελεί το πρώτο στάδιο σε πολλές αντιδράσεις ζυμώσεως, κάτι που θεμελίωσε τη θεωρία της γλυκολύσεως.

Το 1925 τα ενδιαφέροντά του Φινλανδού ερευνητή στράφηκαν στα βακτηρίδια που δεσμεύουν το άζωτο στις ρίζες των ψυχανθών φυτών. Βελτίωσε τις μεθόδους συντηρήσεως του βουτύρου, προσθέτοντας φωσφορικό δινάτριο για την αποτροπή της οξινης υδρολύσεως. Οι έρευνες του Βίρτανεν από το 1925 ως το 1932 περιελάμβαναν την επινόηση μιας νέας μεθόδου συντηρήσεως των ζωοτροφών (ζωοτροφή AIV). Η μέθοδος, που κατοχυρώθηκε το 1932, ήταν ένα είδος ενσιρώματος που βελτίωνε την αποθήκευση χλωρών ζωοτροφών, κάτι ιδιαίτερα σημαντικό για τους μακρούς χειμώνες της πατρίδας του. Η διαδικασία περιλαμβάνει την προσθήκη αραιωμένου υδροχλωρικού ή θειικού οξέος σε σιτηρά που μόλις αποθηκεύθηκαν. Η αυξημένη οξύτητα σταματά την επιβλαβή ζύμωση, ενώ δεν έχει δυσμενή επίδραση πάνω στη θρεπτική αξία της ζωοτροφής ή των ζώων στα οποία ταΐζεται.

Το 1945 ο Βίρτανεν πήρε το Βραβείο Νόμπελ στη Χημεία «για την έρευνα και τις επινοήσεις του στην αγροτική χημεία και στη χημεία τροφίμων».

Οι μεταγενέστερες μελέτες του περιελάμβαναν την ανάπτυξη ημισυνθετικών τροφών για βοοειδή. Το άζωτο για τη σύνθεση των αμινοξέων κανονικά προέρχεται από τις πρωτεΐνες των ζωοτροφών. Μια ειδική βακτηριακή χλωρίδα στον προστόμαχο των βοοειδών επιτρέπει τη χρήση της ουρίας και αλάτων των αμμωνίου ως πηγών αζώτου αντί των φυτικών πρωτεϊνών όπως αυτές της σόγιας ή του αλεσμένου κρέατος και οστών (τα τελευταία ας σημειωθεί ότι προκάλεσαν τη νόσο των τρελών αγελάδων).

Τιμητικές διακρίσεις

Η βράβευση με το Νόμπελ έφερε στον Βιρτάνεν ανακηρύξεις του ως επίτιμου διδάκτορα και ως μέλους ακαδημιών επιστημών. Υπήρξε μέλος της Φινλανδικής, της Νορβηγικής, της Σουηδικής, της Φλαμανδικής, της Βαυαρικής και της Ποντιφηκικής Ακαδημίας Επιστημών, καθώς και της Σουηδικής και της Δανικής Ακαδημίας Μηχανικών. Επίσης, είχε ανακηρυχθεί επίτιμος διδάκτορας των Πανεπιστημίων της Λούνδης, των Παρισίων, του Γκίσεν και του Ελσίνκι, του Βασιλικού Τεχνικού Κολεγίου της Στοκχόλμης και του Φινλανδικού Ινστιτούτου Τεχνολογίας.

Ονομάσθηκαν προς τιμή του

• Ο αστεροειδής 1449 Βίρτανεν (Virtanen), που ανακαλύφθηκε το 1938 από τον Φινλανδό αστρονόμο Ούργιο Βάισαλα.
• Ο κρατήρας Βίρτανεν (Virtanen) στην αόρατη από τη Γη πλευρά της Σελήνης.

Πηγές

• WH Brock (2001). «Virtanen, Artturi Ilmari». Encyclopedia of Life Sciences. doi:10.1038/npg.els.0002936. 
• Jorma K. Miettinen (1975). «Artturi Ilmari Virtanen». Plant and Soil 43 (1–3): 229–234. doi:10.1007/BF01928489. 
• R.A. Kyle; M.A. Shampo (1981). «Artturi Ilmari Virtanen». Journal of the American Medical Association 246 (2): 150. doi:10.1001/jama.246.2.150. PMID 7017179. 
• Matti Kreula (1974). «In memoriam Artturi I. Virtanen 1895–1973». Zeitschrift für Ernährungswissenschaft 13 (1–2): 1–5. doi:10.1007/BF02025018. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Artturi Ilmari Virtanen στο Wikimedia Commons